Azerbaycan Halk Cephesi Partisi

Azerbaycan Halk Cephesi Partisi veya kısaca AHCP (Azerice: Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası) ,Azerbaycan'daki muhalif siyasi parti. 1989'da 15 kurucu üye liderliğinde kuruldu. 1989-1992'li yıllarda Azerbaycan'da büyük güç ve söz sahibi olan siyasi kuruluş olmuştur. 1995'te partileşme sürecine girdi. 1995'te Partinin 1. (Kuruluş) Kurultayı düzenlendi ve parti resmen kuruldu. 1 Eylül 1995 tarihinde parti resmî kayıtlara alındı.

Azerbaycan Halk Cephesi Partisi
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası
Kısaltma AHCP (AXCP)
Genel başkan Ali Kerimli
Kurucu Ebülfez Elçibey
Slogan(ları) Halkın mukavemet ruhunun temsilcisi!
Kuruluş tarihi 16 Haziran 1989 (Harekat olarak)
1 Eylül 1995 (Parti olarak)
Bölünme

Azatlık Partisi (1995)
AHP (1995)
MDHP(2003)
BKP(2003)
BAHCP(2005)
DİP(2005)
KHCP(2006)
Aydınlar Partisi(2009)

Millî Cephe Partisi(2020)
Ardılı

BAHCP(2005)
KHCP(2006)

Millî Cephe Partisi(2020)
İdeoloji Liberalizm
Muhafazakârlık
Siyasi pozisyon Merkez sağ
Ulusal üyelik Demokratik Kuvvetlerin Millî Şurası
Millî Meclis
0 / 125

Tarihçe

1989'da Sovyetler'e karşı başlayan Halk Harekâtı siyasi harekâta çevrilmeye başldı. Bunun üzerine gizli bir harekât kurulması planlandı.

16 Haziran 1989'da 15 kurucu üyeden ibaret Azerbaycan Halk Cephesi kuruldu. AHC siyasi partilerin, organizasyonların, teşkilatların birliği olarak nitelendirildi.

Kurucu Üyeler

AHC(P)'nin 15 kurucu üyesi olmuştur.

  • İtibar Mammadov
  • Hikmet Hacızade
  • Yusuf Samedoğlu
  • Zerdüşt Alizade
  • Penah Hüseyn
  • Necef Necefov
  • Sabit Bağırov
  • Sülhettin Ekber
  • Rehim Gazıyev

Harekat dönemi

1990 seçimlerine katılan AHC 360 üyeden ibaret Azerbaycan SSC Yüksek Sovyeti'ne 45 üye çıkarmayı başardı. Yüksek Sovyet'de dönemin iktidar partisi Azerbaycan Komünist Partisi ve cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov'a karşı direnen 45 milletvekili bağımsızlık için savaşmıştır

7 mart 1991'de AHC meclis grubu (Demokratik Blok) üyeleri Bağımsızlık için önerge sürdüler. 350 milletvekilinden 43-ü bun " Evet" oyu kullandı. Sonralar bu 43 milletvekili İstiklalci Milletvekilleri olarak anıldı.

18 Ekim 1991'de yeniden ve yeni Bağımsızlık Önergesi oylamaya sürüldü. 258 "Evet" oyuyla onaylandı.

Bağımsız Azerbaycan için daha etkin parlamento şarttı. Bu yüzden Yüksek Sovyet'in 50 milletvekilinden ibaret Millî Şûra oluşturuldu. Millî Şûra'nın 25 üyesi Azerbaycan Komunist Partisi, iktidarı destekleyen milletvekillerinden seçildi ve onlar Komünist Blok, kısaca "KomBlok" üyeleri sayıldılar.Diğer 25 üye ise AHCP milletvekillerinden seçildi. Onlar "Demokratik Blok", kısaca "DemBlok" üyesi sayıldılar.

1992 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde AHC adayı Ebulfez Elçibey %59 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.

Suret Hüseynov liderliğinde Gence Darbesi, güney illerde Talış Muğan Özerk Cumhuriyeti yaratmaya çalışan eski AHC kurucu üyesi Alikram Humbatov, Azerbaycan Halklarının Beraberlik Partisi başkanı Hilal Mammadov, kuzey illerde bağımsız Talışistan kurmaya çalışan Sadval Lezgi terör teşkilatı, Lezgi Halk (Demokrat) Partisi, Nahçıvan'da güçlenen Haydar Aliyev hükumeti AHC hükumetinin zayıflamasına sebep oldu.Aynı zamanda AHC hükûmeti üyelerinin yolsuzluğa bulaşmaları, tecrübesizlikleri ve başka iç problemler AHC hükûmetinin tabanda destek kaybetmesine sebep oldu.

Bunun üzerine cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi'nin başkanı Haydar Aliyev'i Bakü'ye davet ederek başbakanlık görevini ona teklif ediyor. Zorlaşan politik durumda iç savaşı önlemek sebebiyle Elçibey Nahçıvan'ın Keleki köyüne kaçıyor. Hükumeti Haydar Aliyev devralıyor. 1993 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %98 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.

Parti dönemi

1995'te Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası halkoylamasıyla kabuledildi. Aynı zamanda 1995'te genel seçimlere katılmak için harekât partileşme sürecine girdi.

1995'te partinin I (Kuruluş) Kurultayı gerçekleşti. Bakü'ye dönen Ebulfez Elçibey parti genel başkanı seçildi.

Azerbaycan Millî Meclisinin 1. döneminde parti 4, 2. döneminde 7 milletvekiliyle temsil edilen parti daha sonra Mecliste temsil edilmeyi başaramadı.

2000'de genel başkan Ebulfez Elçibey öldü. Elçibey'in vefatı üzerine parti 2 kola Ali Kerimli önderliğinde reformcular ve Mirmahmut Miralioğlu önderliğinde klasikler bölündü.

2000'de partinin 2. Kurultayı gerçekleşti ve Parti Genel Başkanı Ali Kerimli seçildi. Klasikler AHCP'den istifa ederek Klasik Halk Cephesi Partisini kurdular.

Parti şuanda Demokratik Kuvvetlerin Millî Şûrası'nda temsil edilmektedir.

Klasikler ve Reformcular
Ana madde: Klasik Halk Cephesi Partisi
Ana madde: Büyük Kuruluş Partisi

Elçibey'in vefatı üzerine parti 2 kola Ali Kerimli önderliğinde reformcular ve Mirmahmut Miralioğlu önderliğinde klasikler bölündü.

1995-2000'li yıllarda partinin içine sızan Yurtçular olarak bilinen, eski Yurt Birliği mensupları Ali Kerimli ve taraftarları parti yönetimine geçmeyi başardı. 2000'de partinin 2. Kurultayı gerçekleşti ve Parti Genel Başkanı Ali Kerimli seçildi. Klasikler AHCP'den istifa ederek Klasik Halk Cephesi Partisini kurdular.

Elçibey'in eski yardımcısı Fazıl Mustafa da önceleri AHCP'de, sonralar ise KHCP de temsil edildi. KHCP Parti Meclis Başkanı olan Fazıl Mustafa daha sonra KHCP'den istifa etti ve Büyük Kuruluş Partisi'ni kurdu. KHCP resmen kurulmdığı için BKP'nin öncülü AHCP'dir.

Bütünleşme
Ana madde: Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi

Bölünen AHCP ve KHCP'nin birleşmesi için 2000'li yıllarda ilk adımlar atılmaya başladı. Önce "reformcu" AHCP birleşmeye onay verdi. Lakin KHCP ılımlı yanaşmadı. Daha sonra tam tersi yaşandı. Lakin 19 Ağustos 2002'de Bütünleşme Kurultayı düzenlendi. Bu kurultaya iki cepheden de üyeler katıldı. Birleşme gerçekleşti ve yeni, birleşmiş AHCP kuruldu, genel başkanı ise Kudret Hasanguliyev seçildi.

Yeni AHCP lideri Kudret Hasanguliyev 2003 ara genel seçimlerine katıldı ve AHCP'den milletvekili seçildi.

Lakin Adliye Bakanlığı yeni AHCP'ni değil, Ali Kerimli'nin lideri olduğu AHCP'ni tanıdı. AHCP ve KHCP'den tepkiler gelmeye başlayınca birleşmiş AHCP ismini değişti. 4 Nisan 2004'te Kurultay düzenlendi.Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi adını alan parti başkanı Kudret Hasanguliyev seçildi. Şuanda parti mecliste 1 milletvekili ile temsil edilmektedir.

Seçim öncesi
Ana madde: Demokratik Islahatlar Partisi

2005 Azerbaycan genel seçimleri öncesi parti milletvekilleri Asım Mollazade, Alimammad Nuriyev, Cemil Hasanlı partiden istifa ettiler.

Asım Mollazade 5 Haziran 2005'te yeni parti kurdu. Parti Azerbaycan Demokratik Reformlar Partisi adlandı ve Asım Mollazade parti başkanı seçildi.

Cemil Hasanlı ise seçimlere katıldı ve bağımsız milletvekili seçildi. Daha sonra Cemil Hasanlı AHCP'nin de dahil olduğu Demokratik Kuvvetlerin Millî Şûrası'nın lideri, ortak ve tek adayı olarak 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimine katıldı. Seçimi %5,53 oy alarak 2. sırada tamamladı.

Aydınlar

2008'te AHCP'nin 2005 Azerbaycan genel seçimlerinde milletvekili seçilmiş ama, milletvekilliğinden istifa etmiş üyesi Gulamhüseyn Alibeyli partiden istifa etti. Alibeyli ve takım arkadaşları yeni Aydınlar Partisi'ni kurdular.

İtimad Kurultayı
Ana madde: Millî Cephe Partisi

2015'te parti yönetimine ve Genel Başkan Ali Kerimli'ye itiraz eden parti içi muhalefet yeni kurultay girişimlerine başladı. Bunun üzerine İtimad Kurultayı Teşkilat Komitesi kuruldu.

27 Eylül 2015'te gerçekleşen AHCP kurultayına paralel olarak AHCP İKTK Olağanüstü Kurultay düzenlendi.

17 Ekim 2015'te AHCP İKTK tarafından düzenlenen Olağanüstü Kurultayda Parti Genel Başkanı Razi Nurullayev seçildi.

Uzunca bir süre Adliye Bakanlığı AHCP'nin Nurullayev kolunu tanımadı. Nurullayev ise 2018 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimine katılarak seçimleri sonuncu tamamladı. Daha sonra parti 2020 Azerbaycan genel seçimlerine katıldı. 1 milletvekili (Razi Nurullayev) çıkarmayı başardı. Yeni Azerbaycan Partisi hükûmetinin başlattığı yeni dialoglara katılan Razi Nurullayev ve partisi 29 Temmuz 2020'de çevrimiçi kurultay düzenledi. Parti kurultayda Millî Cephe Partisi adını aldı.

Bünyesinden çıkan siyasi partiler

İdeoloji

Parti tarihsel olarak Ebulfez Elçibey'in Genel Başkanlığında milliyetçi, türkçü, muhafazakar eksendeydi.

Ali Kerimli Genel Başkanlığında parti daha çok liberal demokrasiyi, muhafazakar görüşü destekledi.

Siyasi yelpazede parti merkez sağ konumundadır.

Yapılanma

Kadın Kolları

12 Ocak 2002'de AHCP Genel Başkanı Ali Kerimli tarafından oluşturulan AHCP Kadın Kollarının orijinal ismi "AXCP Qadınlar Şurası"dır. AHCP Kadın Kollarının mevcut başkanı Solmaz Hüseynova'dır.

Gençlik Kolları

Partinin Gençlik Kolları "AXCP Gənclər Komitəsi" adlanmaktadır.

AHCP Gençlik Kolları mevcut başkanı Emil Selimov'dur.

Kurultaylar
Kurultay Tarih Seçilen Başkan Aday
1. Olağan Kurultay 1995 Ebülfez Elçibey Ebulfez Elçibey
2. Olağan Kurultay
3. Olağan Kurultay 22 Ağustos 2000 Ali Karimli Ali Karimli (Tek Aday)
Birleştirici Kurultay 19 Ağustos 2002 Kudret Hasanguliyev Kudret Hasanguliyev
4. Olağan Kurultay 2005 Ali Karimli Ali Karimli (Tek Aday)
5. Olağan Kurultay 25 Eylül 2010
6. Olağan Kurultay 27 Eylül 2015
İtimad Kurultayı 17 Ekim 2015 Razi Nurullayev Razi Nurullayev (Tek Aday)

Seçimler

Genel seçimler

Azerbaycan
Seçim Genel Başkan Oy Sandalye Durum Sıra
# %
1995
Ebulfez Elçibey
0 / 20
 Kazanamadı 1.
1996
Ebulfez Elçibey
1 / 15
 Kazandı 2.
2001
Ali Kerimli
1 / 11
 Kazandı 2.
2003
Kudret Hasanguliyev[lower-alpha 5]
1 / 3
 Kazandı 2.
2006
Mirmahmut Miralioğlu[lower-alpha 6]
0 / 10
 Kazanamadı

Yerel seçimler

AHCP Yerel Seçimleri önemsiz seçim saymıştır. Seçimlerin şaibeli olacağını ve olduğunu iddia ederek seçimlere katılmadı. AHCP aynı zamanda belediyelerin hiçbir yetkisi olmadığını, formalite icabı oluşturulduğu için önemsiz olduğunu idda etmiştir. Lakin 2006 Azerbaycan ara yerel seçimlerinde parti adayları seçimlere katılmıştır.

Seçim Genel Başkan Oy Belediye üyesi Sıra
# %
2006
Mirmahmut Miralioğlu[lower-alpha 7][1]
4 / 1.901
 8.

Notlar
  1. Bağımsız Azerbaycan Parlamentosu 125, Azerbaycan SSC Parlamentosu 360 milletvekilinden oluşmuştur
  2. Milletvekili seçilen Ali Kerimli ve Gulamhüseyn Alibeyli milletvekilliğinden istifa ettiler. AHCP milletvekili Cemil Hasanlı ise Yaz 2005’te AHCP’den istifa etmesine rağmen AHCP üyesi olarak seçilmiştir. İstifası seçildikten sonra onaylandı.
  3. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti milletvekillerinden Ahad Caferli'ni AHCP üyesi olarak ilan etse de, daha sonralar AHCP milletvekilinin AHCP'ye değil, bölünmüş parti olan KHCP'ye üye olduğunu ilan etti
  4. Parti üyesi olan 1 aday seçimlere katılmıştır.Bu aday tek muhalif aday olmuştur.
  5. Birleşmiş AHCP kanadı olarak seçimlere katıldı.
  6. AHCP`nin klasikler kanadı olarak seçimlere katıldı.
  7. AHCP`nin klasikler kanadı olarak seçimlere katıldı.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça
  1. https://web.archive.org/web/20070321132209/http://www.infocenter.gov.az/v2/byparty.php?sid=20061006
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.