Bobruysk Taarruzu

Bobrusyk Taarruzu, Beyaz Rusya Strateji Taarruz Harekâtı'nın bir alt taarruzudur ve genellikle Bagration Harekâtı olarak bilinir.

Vitebs-Orşa Taarruzu
Bagration Harekâtı
Tarih 23 - 28 Haziran 1944 Bölge Beyaz Rusya / SSCB Sonuç Sovyet zaferi
Taraflar
SSCB	Almanya
Komutanlar ve liderler
Konstantin Rokossovski	Hans Jordan (9. Ordu)
Güçler
1. Beyaz Rusya Cephesi 90.000	9. Ordu
Kayıplar
50,000 ölü, 20,000 esir (Sovyet tahmini)

Operatif hedefler

Bobruysk Taarruzu'nun Bagration Harekâtı kapsamında iki operatif hedefi vardır.

• Alman 9. Ordu kesiminde savunmayı aşmak ve güçlü biçimde tahkim edilmiş olan Bobruysk kentini geri almak.
• Motorize ve süvari unsurlarıyla taarruzu derinlikte ilerleterek Minsk Taarruzu sonucu Alman Merkez Ordular Grubu'ndan geriye kalan Alman birliklerini geniş bir kuşatma altına almak için operasyona katılmak.

Alman İstihbaratı

Alman 9. Ordu Karargahı'nda, Merkez Ordular Grubu cephesine yakın bir tarihte genel bir Kızıl Ordu taarruzu olacağı konusunda kuvvetli bir görüş vardı. General Hans Jordan, OKH'nin taktik geri çekilmeye onay vermemesinden yakınmaktadır. Fakat Merkez Ordular Grup Komutanı Mareşal Ernst Busch, bu endişeleri önemsememiştir.[1] Alman 134. Piyade Tümeni'nin devriyeleri, Kızıl Ordu'nun 35. ve 41. Muhafız Piyade Tümenleri bölgesinde yığınak yapıldığını, Alman tümenlerinin her üç alayı karşısında tam teçhizatlı 7.200 Sovyet askerinin mevzi almış bulunduğunu saptadı.[1]

Harekât bölgesindeki 9. Ordu'nun tümenleri, 4. Ordu tümenlerine oranla genelde daha düşük nitelikte tümenlerdir. Bu durum, OKH'nin bir bölümünde 9. Ordu bölgesinin savunmaya daha elverişli bir arazi yapısı gösterdiği yönündeki inanca bağlı olabilir.[2]

Kuvvetler

Alman

Harekâtta yer alan Alman kuvvetleri, General Hans Jordan komutasındaki 9. Ordu'dur. Ordu bünyesinde General Kurt-Jürgen Freiherr von Lützow komutasındaki 35. Kolordu, General Edmund Hoffmeister komutasındaki 41. Panzer Kolordusu, ve General Friedrich Herrlein komutasındaki 55. Kolordu yer almaktadır. Ayrıca General Mortimer von Kessel komutasındaki 20. Panzer Tümeni ve General Gustav Gihr komutasındaki 707. Piyade Tümeni de ordu ihtiyatında bulunmaktadır.

Babrusyk kenti, Fester Platz olarak tanımlanmış olup komutası General Gustav Gihr atanmıştır.

Bölgedeki Alman kuvvetlerinin üst komutanlığı, Merkez Ordular Grubu olup Mareşal Ernst Busch komutasındadır.

Sovyet

Harekâta katılan Sovyet kuvvetleri 1. Beyaz Rusya Cephesi kuvvetleridir. Dört sahra ordusu ve bir hava ordusundan oluşmaktadır. Ayrıca bir mekanize kolordu ve bir Muhafız süvari kolordusu da cephe emrinde bulunmaktadır. Harekât üst komutası Mareşal Jukov'dadır.

Taarruz

Ana kuşatma harekâtının güney kıskacını oluşturmak üzere Bobruysk'u geri almak ve Berezina Nehri'nin güney geçişlerine ulaşmak planlanmıştır. Bu harekâtı, Alman 9. Ordu'su karşısındaki Mareşal Konstantin Rokossovski komutasındaki 1. Beyaz Rusya Cephesi üstlenmiştir. Alman Merkez Ordular Grubu'nun güney kanadı, 2. Ordu tarafından tutulmaktadır. Bu kesim, daha önceki Sovyet taarruzlarıyla büyük ölçüde geçilmiş olan Pripet Bataklığı bölgesidir. Mareşal Rokossovski, cesur bir hareketle Alman kuvvetlerini Babrusyk'da çift kıskaç içine alma planıyla ününü destekledi. Rokossovski bu planı, Stalin'in tek bir yarma hareketine dayanan planına alternatif olarak sunmuştur.[3]

Rokossovski'nin taarruzu, Bagration Harekâtı'nın diğer taarruzları gibi şiddetli bir topçu taarruzunun önünden başladı. Taarruz başlangıçta güçlü bir Alman savunması karşısında ağır kayıplarla püskürtüldü. Rokossovski, 24 Haziran için daha yoğun bir topçu taarruzu emri vermiştir. Topçu desteğiyle yenilenen taarruzla taarruz cephesinin kuzey kesiminde Alman 134. Piyade Tümeni savunması çöktü ve Sovyet 3. Ordu'su Alman mevzilerine girdi. Bu bölgede karşı taarruza geçen ihtiyattaki 20. Panzer Tümeni, General Jordan'ın emriyle güney batıya çevrildi. General Mortimer von Kessel komutasındaki Tümen, Pavel Batov komutasında taarruza geçen Sovyet 65. Ordu'sunu karşılamakla görevlendirildi.[4]

Alman birliklerinin kuşatılması

Sovyet taarruzu, 27 Haziran'da Babrusyk yakınlarına ulaştı ve 9. Ordu'nun kuzey kanadındaki General von Lützow komutasındaki 25. Kolordu'nun beş tümenini, Berezina Nehri'nin doğusunda tuzağa düşürdü. Merkezdeki 41. Panzer Kolordusu'na bağlı birliklerle 20. Panzer Tümeni de Sovyet birliklerince tuzağa düşürüldü. Bozulan Alman tümenleri, kuşatılmaktan kurtulabilmek için nehrin doğu kıyılarında birkaç kilometreye yayılan bir dizi umutsuz girişimde bulundular. Sovyet raporları, 27 Haziran'da imha olan ağır teçhizatın neden olduğu büyük yangınlardan ve kuşatmayı yarma girişimlerinden söz etmektedir.[5] Hitler, General Jordan'ı, 20. Panzer Tümeni'ne verdiği emirlerden dolayı görevden aldı. Bu arada 9. Ordu, ana muharebe merkezinin bombalanması sonucu ciddi sorunlarla uğraşmaktaydı. Ertesi gün, 12. Panzer Tümeni'nden birlikler, takviye için Alman hatlarının gerisine ulaştılar. Birlik komutanı, 9. Ordu Kurmay Başkanı'nın Seni gördüğüme sevindim. Şimdi, 9. Ordu kurtuldu." sözleriyle karşılamıştır.[6]

41. Panzer Kolordusu'nun çekilişi

9. Ordu'nun kısa sürede çökeceğini gören OKH, geri çekilme için yetki verdi. Babrusyk'taki Alman garnizonu Komutanı General Adolf Hamann, kentin General Edmund Hoffmeister komutasındaki tek bir tümenle, 383. Piyade Tümeni ile tutulmasını emretmişti. Kentin, 19. yüzyılın ikinci yarısında yapılmış olan tahkimatında binlerce yaralı bırakıldı. 20. Panzer Tümeni'nden kalan unsurlar, General Hoffmeister genel komutası altında, az sayıda tank ve taarruz topuyla bir hücum kıtası olarak tertiplendi. Çemberi yarıp 41. Panzer Kolordusu ile temas kurmaya çalışacaklardır. Bu arada 12. Panzer Tümeni de, geri çekilen bu birlikleri karşılamak için Svislaç Nehri'nden bir taarruz başlattı. Alman birlikleri, Minsk'in güneyinde bir çıkış yolu için ilerlerken yoğun bir topçu ve hava bombardımanına mağruz kaldılar. Her şeye rağmen Sovyet 65. Ordu'suna bağlı 356. Piyade Tümeni tarafından tutulmakta olan mevziler üzerinden bir kaçış başarıldı.

Bobruysk'un geri alınışı

General Batov'un 65. Ordu'su Babruysk'ta Alman arıtçılarının direnişiyle sokak çatışmalarına giriştiler. Nüfusunun büyük bir kısmı Alman işgali sırasında ölmüş olan ve harabeye dönmüş Babruysk, 33. Piyade Tümeni'nin şafağa doğru çekilmesiyle 29 Haziran 1944 tarihinde Sovyet kuvvetlerinin eline geçti. Kurtulmayı başaran Alman askeri, çoğu moral olarak çökmüş ve ağır silahlarını geride bırakmış olarak 15 bindir.[7] Sovyet iddiası, 20 bin tutsak alındığı yönündedir. Ayrıca Sovyet açıklaması, 50 bin Alman askerinin öldüğünü belirtmektedir. Sovyet yazar Vasili Grossman, savaşın sona ermesindeki kısa bir süre sonra Babruys'taydı. Şunları yazmıştır.

İnsanlar Alman cesetleri üzerinde yürüyor. Cesetler, yüzlerce ve binlerce, kaldırımlar üstünde, çamların altında, yeşil arpa içinde yatıyor. Bazı yerlerde öyle çok ceset var ki, araçlar üzerinden geçiyor. Bir öç uygulanan bu yerde bir ölüm kazanı kaynıyor.[8]

Harekâtın sonucunda Alman 9. Ordu'su kesin olarak imha edildi ve Kızıl Ordu için Minsk'in yolu açıldı.

Dipnotlar

1. Dunn, pp.181-83
2. Dunn, pp.188-9
3. Sebag-Montefiore, pp.483-4
4. Zaloga, pp.61-61
5. Glantz, pp.104-105; Sovyet analizleri General von Lützow'un, durumun ciddiyetini fark ederek birlik komutanlarına, kuzeye ya da Bobruysk'a doğru taarruz konusunda yetki verdiğini ileri sürmektedir. Bu durumda birçok Alman askeri Berezina'yı yüzerek geçmeye çalıştı.
6. Adair, p.135
7. İbrahim Artuç, Sh:160
8. Beevor and Vinogradova, p.273

Kaynakça

İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. Bobruysk Offensive

• İkinci Dünya Savaşı - İbrahim Artuç. Kastaş Yayınları, Cilt 2
• A Writer at War: Vasily Grossman with the Red Army - Beevor, Antony and Vinogradova, Luba
• Soviet Blitzkrieg: The Battle for White Russia, 1944 - W. Dunn
• Belorussia 1944 — The Soviet General Staff Study - David M. Glantz
• German Defeat in the East, 1944-5 - S. Mitcham
• Battle for White Russia: The destruction of Army Group Centre June 1944 - G. Niepold
• Stalin: The Court of the Red Tsar - S. Sebag Montefiore
• Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre - S. Zaloga