Lublin-Brest Taarruzu

Lublin-Brest Taarruzu, Kızıl Ordu'nun Beyaz Rusya Stratejik Harekâtı kapsamında sürdürdüğü bir taarruz harekâtıdır. Harekât, 18 Temmuz - 2 Ağustos 1944 tarihleri arasında yapılmış olup Alman kuvvetlerini merkez ve doğu Polonya'dan çıkarmayı amaçlamaktadır. Genellikler Bagration Harekâtı olarak bilinir. 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin güney kanadı (sol) tarafından Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu'na ve Merkez Ordular Grubu'na karşı icra edilmiştir.

Lublin-Brest Taarruzu
Bagration Harekâtı
Tarih 18 Temmuz – 2 Ağustos 1944 Bölge Doğu Polonya / Belarus Sonuç Sovyet zaferi
Taraflar
Almanya  Romanya	Sovyetler Birliği  Polonya
Komutanlar ve liderler
Josef Harpe (Ordu Grubu Kuzey Ukrayna) Georg Hans Reinhardt (Ordu Grubu Merkez)	Konstantin Rokossovski

Harekât, başka birkaç taarruzla aynı tarihler arasında uygulamaya konulmuştur. Bunlardan en önemlisi, güneyde 1. Ukrayna Cephesi kuvvetlerinin icra ettiği Lvov-Sandomierz Taarruzu'dur. Her iki harekât da, kuzeydeki Bagration Harekâtı başarılı bir gelişme göstermeye başlamasından haftalar sonra uygulamaya konulmuştu. Bagration Harekâtı, Alman kuvvetlerini Belarus'nın büyük bir bölümünden çıkarmıştır.

Kendilerine verilen taktik hedeflere ulaştıktan sonra, Sovyet kuvvetleri 1944 yılının Ağustos ve Eylül ayları boyunca ilerli hareketlerini Varşova yönünde sürdürdüler, yine de Varşova Ayaklanması'na destek olmadılar. Stalin'in Varşova Ayaklanması karşısındaki bu tutumu, daha sonra sert eleştirilere hedef olacaktır.

Kuvvetler

General Ferdinand Schorner komutasındaki Alman Güney Ukrayna Ordular Grubu, 15 Haziran'da iki güçlü Rumen ordusuyla (3. ve 4.) birleşti. Böylece, Stalingrad yenilgisinden sonra yeniden düzenlenen 6. ve 8. Ordu ile birlikte önemli sayılabilecek bir güce ulaştı. 2 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Merkez Ordular Grubu bünyesinde ise 2. Ordu, 4. Ordu, 9. Ordu ve 3. Panzer Ordusu bulunmaktaydı.

Sovyet 1. Beyaz Rusya Cephesi ise Mareşal Konstantin Rokossovski komutasında 8. Muhafız Ordusu, 28. Ordu, 47. Ordu, 61. Ordu 65. Ordu, 69. Ordu zırhlı birlikler de içeren 70. Ordu ile 2. Tank Ordusu, 11. Tank Kolordusu, 1. Polonya Ordusu, 2. Muhafız Süvari Kolordusu, 7. Muhafız Süvari Kolordusu'ndan oluşmaktadır. Cephe kuvvetleri, 6. ve 16. Hava Orduları tarafından desteklenmektedir.

Lublin-Brest Taarruzu

Alman komutanlığının dikkatini Lvov-Sandomierz Taarruzu hazırlıklarından uzaklaştırmak için 9-10 Temmuz tarihlerindeki savaş hilelerinden ve 13 Temmuz'da harekâtın ilk günlerdeki (13 Temmuz) başarısı görüldükten sonra Mareşal Rokossovki kendi Cephesinin genel taarruzunu batı yönünde başlattı.[1] 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin beş ordusu, 18 Temmuz 1944 günü, Pripet Bataklığı'nın güneyinde, Cephenin sol kanadından taarruza geçerek savunmadaki Güney Ukrayna Ordular Grubu'nun (4. Panzer Ordusu) cephesini Kovel'in batısında yardı. Birkaç saat sonra 2. Tank Ordusu ve birkaç mekanize/motorize kolordu, peşlerinde piyade birlikleri olmak üzere açılan gedikten batı yönünde ilerlemeye başladılar.[2]

General Nikolay Gusev'in 47. Ordu'su ve General Vasiliy Çuykov'un 8. Muhafız Ordusu, Alman savunmasını yardıktan sonra hızla ilerleyerek 21 Temmuz'da Bug Nehri'ne ulaştı. Bir sonraki gün, General Semyon Bogdanov'un 2. Tank Ordusu, Lublin ve Vistül Nehri yönünde taarruzu ilerletirken aynı sırada 11. Tank Kolordusu ve 2. Muhafız Süvari Kolordusu da kuzeybatıya, Siedlce yönünde ilerleyerek, Brest ve Bialistok civarında savunmadaki Alman Merkez Ordular Grubu'nun geri çekilme hatlarını kesti.[1] Bu ileri hareketle Kızıl Ordu birlikleri, Lublin yakınlarındaki Nazi Toplama Kampı Majdanek'e, 22 Temmuz'da girdiler.

Lublin civarındaki çatışmalar sırasında 23 Temmuz'da Sovyet 2. Tank Ordusu Komutanı General Bogdanov yaralandı ve yerine General A. I. Radzievski atandı. Buna rağmen 2. Tank Ordusu ilerlemesini hızla sürdürdü ve 8. Muhafız Ordusu'nun ileri unsurlarıyla birlikte Vistül kıyılarına ulaştı.[1] Mareşal Konstantin Rokossovski'nin kuvvetleri 24 Temmuz'da Lublin'i aldı ve Varşova'nın güneyine, Vistül Nehri'ne ilerledi.[2] STAVKA General Radzievski'ye, Alman Merkez Ordular Grubu'nun kuşatılması hareketine katılmak üzere ordusunu kuzeye, Varşova yönüne çevirme emri verdi.[1]

Kızıl Ordu birlikleri 28 Temmuz'da Brest'i aldılar.[3] 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin sol kanat orduları 2 Ağustos'ta Vistül Nehri üzerinde köprübaşı oluşturdu. General Çuykov'un 47. Ordu'su Magnuszew'de, General Kopakçi'nin 69. Ordu'su ise Pulawi'de. Hemen ardından bu köprübaşlarına Alman karşı taarruzları başladı. Kızıl Ordu kuvvetleri bu köprübaşlarını elde tutabilmek için iki ay boyunca mücadele etti. Bu köprübaşları, merkezi Polonya üzerinden Berlin'e yapılacak taarruz için son derece önemli mevzilerdir. Alman Merkez Ordular Grubu'na bağlı 46. Panzer Kolordusu, Sovyet köprübaşlarını baskılamayı amaçlayan bir karşı taarruz geliştirdi.[4] Fallschirm-Panzer Division 1 Hermann Göring, Ağustos ayı başlarında birkaç taarruz girişiminde bulunduysa da Sovyet hatları değişmeden kaldı.[5][6]

Daha sonraki muharebeler, Studzianki Muharebesi olarak bilinir.

Duraklama

Sovyet 1. Beyaz Rusya Cephesi sol kanadının Vistül Nehri'ne dayanması üzerine, Polonya Direnişi ordusu, Armia Krajowa, Varşova'da bir ayaklanma başlattı. Aslında Kızıl Ordu kuvvetlerinin bu denli yaklaşması, bu ayaklanmayı teşvik etmişti. Polonyalılar, hem Sovyet kuvvetlerine destek olmayı hesaba kattılar, hem de başkentlerinin işgalden kurtulmasını garantilemeyi amaçladılar.

Varşova ayaklanmasının başlamasından birkaç gün önce STAVKA üyelerinden Mareşal Rokossovski, 2. Tank Ordusu'na Varşova'nın doğusuna (Praga'ya) yanaşma emri verdi. General Radzievski'nin ordusu 28 Temmuz'da Varşova'nın 40 km güneydoğusunda üç kolordusu bir hizada olmak üzere Alman 73. Piyade Tümeni ve Hermann Göring Panzer Tümeni'yle muharebeye tutuştu. General Radziecski, Varşova'ya doğudan ulaşan bir ekseni ele geçirmeye çalışırken Alman birlikleri de bu hattı elde tutmaya çalıştılar. Bu hattı kontrol eden taraf, Varşova'yı da kontrol edecektir.[1]

2. Tank Ordusu, 29 Temmuz 1944'te Varşova'nın doğusuna ulaştı. Aslında harekât planlarına göre 2. Muhafız Ordu ile 47. Ordu'nun, onun sağ kanadını örtmesi gerekiyordu. Fakat 2. Tank Ordusu öylesine hızlı bir ilerleme sağladı ki, bu iki ordu geride kaldılar ve Siedlce'nin 50 km doğusunda muharebeye sokuldular. Aynı gün General Radzievski, 8. Muhafız Tank Kolordusu ile 3. Tank Kolordusu'nu, Varşova'nın güneydoğusunda bölgeyi taramak için harekete geçirdi. Bu iki kolordu, 16. Tank Kolordusu kendin güneydoğu yaklaşımında halen çarpışmaktayken, Alman savunmasının sol kanadını çevirmiş oldu. Alman kuvvetleri, 39. Panzer Kolordusu ve 4. SS Panzer Kolordusu ile, Radzimin Muharebesi olarak bilinen bir karşı taarruz başlattı. General Popov'un 8. Muhafız Tank Kolordusu kentin 20 km doğusunda başarılı bir muharebe verirken General Vedeneev'in 3. Tank Kolordusu, Mareşal Model'in panzerlerinin bir dizi etkili karşı taarruzuyla karşılaştı. Bu arada Sovyet tank kolorduları aşırı yayılmış ve yıpranmışlardı. Hermann Göring Panzer Tümeni ile 19. Panzer Tümeni, bu durumda yararlanarak 1 Ağustos'tan itibaren Radzimin bölgesinde, Varşova'nın 15 km kuzeydoğusunda karşı taarruzlara giriştiler. Bu Alman taarruzlarına 2 ve 3 Ağustos'ta, 4. Panzer Tümeni ve 5. SS Panzer Tümeni "Wiking"'de katıldılar. Yine de Sovyet 3. Tank Kolordusu, bu taarruzlara üç gün boyunca karşı koydu. Ancak, bu üç günlük şiddetli çatışmalarda Kolordu ciddi biçimde hırpalandı. Ayrıca 8. Muhafız Tank Kolordusu da ağır bir baskı altındaydı. Alman kuvvetleri, 5 Ağustos'a kadar süren çatışmalarda Sovyet kuvvetlerini ağır kayıplara uğratarak geri attılar. Sovyet 47. Ordu'sunun 5 Ağustos'ta bölgeye ulaşmasıyla 2. Tank Ordusu, yaralarını sarmak için geriye alındı. 47. Ordu'nun üç piyade kolordusu, Varşova'nın güneyinden Siedlce'ye kadar 80 km'nin üzerinde bir cephe hattına yayıldı ve Varşova ya da Narew Nehri yönünde ileri harekete geçemedi. Tüm bu çatışmalar sonucunda Alman Merkez Ordular Grubu'nun iletişim ve ulaşım hatları zarar görmekle birlikte kesilmedi.[1][2]

Varşova bölgesinde ve Vistül Nehri geçişlerinde, 20 Ağustos'a kadar tek büyük çaplı Kızıl Ordu birliği, 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin 47. Ordu'suydu. Sovyet kuvvetleri Varşova Ayaklanması'na destek olmadılar ve nehrin batısında güvenlikte beklediler. Bunun yerine Sovyet 47. Ordu'su, nehrin doğu kıyılarındaki mevzilerinde kaldı ve ayaklanmaya topçu desteği dahi sağlamadı. 1. Beyaz Rusya Cephesi'nin merkez ve sağ kanadı, Siedlce'nin kuzeyinde, Narew Nehri yaklaşımlarında Alman savunmasını alt etmek için mücadele ediyordu. Sovyet kayıtları da destek için Varşova'ya yönelik herhangi bir harekâtta bulunulmadığını belirtmektedir. Batı ve Polonya, Stalin'in bilinçli olarak Varşova Ayaklanması'na destek vermediği ve Polonya Direnişi'nin askeri unsur olan Armia Krajowa'nın bu çatışmalarda imha olmasını istediğini iddia etmektedir. Buna neden olarak da, Armia Krajowa'nın arkasındaki siyasi odak olan sürgündeki (İngiltere) Batı yanlısı Polonya Hükûmeti ile Sovyet yanlısı Polonya Ulusal Kurtuluş Komitesi arasındaki çekişme olduğu ileri sürülmektedir.[1]

General Zigmunt Berling komutasındaki 1. Polonya Ordusu, 20 Ağustos'ta Sovyet 47. Ordu'suna katıldı. Kızıl Ordu kuvvetleri Varşova'nın kuzeyinde son taarruzlarına 3 Eylül 1944 günü başladılar. Bu taarruzla, ertesi gün Bug Nehri boyunca ilerleyerek Narew'e ulaştılar ve 6 Eylül'de nehir geçişleri sağladılar. İki Polonya tümeninin öncü unsurları, 13 Eylül'de Varşova'da Vistül geçişleri için taarruz ettiler. Fakat bu küçük çaplı bir harekâttı ve on gün sonra nehir geçişlerini tahliye ettiler. Varşova Ayaklanması'nın savaşçıları, 2 Ekim 1944 tarihinde şartlı olarak teslim oldular. Kızıl Ordu birlikleri, 1945 yılı başlarında Varşova'yı ileri hareketleri sırasında önemli bir çatışma olmadan aldılar. Amerikalı askeri tarihçi David M. Glantz, Sovyet kuvvetleri ayaklanmacılara destek olabilecek ve Varşova'yı alabilecekken, sadece askeri bir bakış açısından buna kalkışmadıklarını belirtir. Bu bakış açısına göre, Varşova'ya saldırmak, Varşova'nın güney ve kuzeyindeki köprübaşlarında güvenliği sağlamak yerine çabaları başka bir yöne çevirmek olurdu. Öte yandan sonuçta, katılan Sovyet güçleri yüksek kayıplı sokak çatışmalarına girmiş ve gelecekteki taarruzları için daha az optimal bir durum kazanmış olurdu.[2]

Narew geçişleri

Lublin-Brest Taarruzu sonunda, Narew ile Bug Nehirlerinin birbiriyle birleştiği bölümde Sovyet 65. Ordu'su köprübaşları oluşturdu. Alman 2. Ordu'suna bağlı 20. Kolordu bölgede savunma mevzilerine girdi.

Daha sonra 3 Ekim'de 3. ve 25. Panzer Tümenleri ile 252. Piyade Tümeni, Sovyet 65. Ordu'sunun bu köprübaşındaki mevzilerini ortadan kaldırmak için bir saldırı başlattılar.[7] Taarruzun güney kesiminde Alman birlikleri 5 Ekim'de Narew kıyılarına ulaştılar. Sovyet 65. Ordu Komutanı General Pavel Batov anılarında, Alman ileri hareketini durdurmak için 44. Muhafız Piyade Tümeni'nin muharebeye sokulduğunu anlatır.[8]

Alman Komutanlığı, Sovyet köprübaşının kuzey kesimine yönelik olarak 8 Ekim için bir taarruz planladıysa da, 14 Ekim'de gerçekleşen bir Sovyet karşı taarruzuyla burada elde edilen ilerleme geri atıldı.[9]

Dipnotlar

1. When Titans…
2. Glantz.
3. Brest, Belarus 9 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
4. Hinze, Sh:400
5. Bkz. Failures of Historiography
6. Zaloga, Sh:78-79
7. On the Bloody Road to Berlin, Sh:109
8. Bkz. Batov, В походах и боях, Moscow 1962
9. Williams and Rodgers, Sh: 110; Batov tarih olarak 19 Ekim'i vermektedir.

Kaynakça

İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır. Lublin–Brest Offensive

• David M. Glantz - The Soviet - German War 1941–45: Myths and Realities: A Survey Essay
• The Red Army's Lublin‐Brest Offensive and Advance on Warsaw (18 July – 30 September 1944): An Overview and Documentary Survey - David M. Glantz
• Ostfrontdrama 1944: Ruckzugskampfe der Heersgruppe Mitte - R. Hinze
• Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre - S. Zaloga
• On the Bloody Road to Berlin - D. Rodgers, S. Williams
• When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler (Modern War Studies) - David M. Glantz