Sinyavin Harekâtı

Sinyavin Harekâtı, Kızıl Ordu'nun Leningrad Kuşatması'nı sona erdirmek için kuşatmadaki Alman birliklerine karşı giriştiği bir harekâttır. Bu harekâtla neredeyse eşzamanlı olarak uygulamaya konulması planlanan Alman harekâtı ise "Operation Nordlicht" (Kutup ışıkları) kapalı adıyla planlanmıştır. Sovyet harekâtı Alman kuşatmasını kırmayı, Alman harekâtı ise kenti düşürmeyi hedeflemektedir. Her iki taraf da diğerinin plan ve hazırlıkları konusunda bilgi sahibi değildi ve taraflar muharebeleri, önceden hesaplamadıkları bir tarzda sürdürdüler. İlk taarruza geçen Sovyet güçleriydi ve 19 Ağustos'ta harekâta başladılar. Bu saldırı, Alman komutanlığını taarruz için hazırlanan kuvvetlerle, savunmayı takviye etmek durumunda bıraktı. Kızıl Ordu taarruzları durdurulunca da bu kez söz konusu kuvvetler karşı taarruz için kullanıldı. Sonuçta Sovyet taarruzları, kuşatmayı yarmakta başarılı olamadı. Bununla birlikte Alman tarafı da planladıkları taarruz harekâtını uygulamaya koyamadılar.

Sinyavin Harekâtı
Doğu Cephesi, II. Dünya Savaşı
Tarih19 Ağustos - 10 Ekim 1942
Bölge
Ladoga Gölü güneyi - Leningrad / SSCB
Sonuç Sovyet zaferi
Taraflar
 Sovyetler Birliği  Almanya
Komutanlar ve liderler
Kirill Meretskov Erich von Manstein
Güçler
2. Şok Ordusu
8. Ordu		 18. Ordu
11. Ordu [1]
Kayıplar
40.085 ölü ve kayıp
(12,000 tutsak dahil)
73.589 yaralı
toplam 113.674 [2]		 5.893 ölü,
Toplam 26 bin (28 Ağustos - 10 Eylül) [3][4]

Harekât öncesi

Leningrad kuşatması 1941 yılının sonbahar başlarında başladı. Alman ve Fin kuvvetleri, 8 Eylül 1941 tarihinde Leningrad ve dış semtlerinin tüm ikmal hatlarını keserek kenti kuşattı. Ancak esas Alman planındaki, bölgedeki Sovyet askeri varlığını püskürterek kenti işgal etme girişimi başarısız oldu ve kent sadece kuşatıldı. Ladoga Gölü'nün kış aylarında donuyor olması, 1941 - 1942 kışında kente sınırlı da olsa, başta gıda maddeleri olmak üzere ikmal malzemesi gelmesine olanak sağladı. Böylece savunmacılar, direnmeyi sürdürebildiler.[1] Ancak Sivastopol Kuşatması, 4 Temmuz 1942 tarihinde kentin Alman kuvvetlerinin kontrolüne geçmesiyle sona ermişti. Alman 11. Ordu'su, artık başka bir muharebe alanında kullanılmak üzere serbest kalmıştı. Hitler, bu ordunun Leningrad'a yapılacak saldırıda görevlendirilmesine karar verdi.[5]

Sovyet kuvvetleri, kente ve kentteki sivil halka büyük yıkım getiren kuşatmayı kırmak için savaşıyordu. "Yaşam Yolu" adı verilen bu ikmal hattı, Alman ve Fin hava akınlarıyla sık sık kullanım dışı bırakıldı. Bölgede, 1942 yılı içinde girişilen birkaç küçük çaplı taarruz hareketi oldu, fakat iki taraf açısından da kesin bir sonuç getirmedi. Lyuban civarındaki son saldırıda Sovyet 2. Şok Ordusu kuşatılarak büyük kısmıyla imha edildi.[6] Bununla birlikte Leningrad için bir ikmal yolunun açık tutulması çok önemliydi. Bu yüzden Lyuban yenilgisinin neredeyse hemen ardından yeni harekâtın hazırlıklarına başlanıldı.[7]

Hazırlıklar

Ladoga Gölü'nün güney kesimi, yoğun ormanlar ve göle yakın bölgeler sulak alanlarla, özellikle de turba yataklarıyla kaplıdır. Bu faktörler, bölgede topçunun ve araçları hareketliliği açısından engel yaratmaktadır. Ayrıca ormanlık arazi, her iki tarafın da görsel keşif çabalarını engellemektedir ve diğer yandan, karşı taraftan gizlemektedir. Askeri harekât açısından uygun arazi koşulları gösteren bir bölge, Sinyavin yükseltisidir. Bu bölgede açık ve kuru birkaç bölge vardır ve buralar görece geniş bir görüş açısı sağlamaktadır.[8]

Alman planı

Leningrad'ın 1942 yılının yaz-sonbahar aylarında düşürülmesi planı, OKW'nin 5 Nisan 1942 tarih ve 41 sayılı emrinde yer almıştır. Söz konusu emir, Doğu Cephesi'nde 1942 yılı yaz seferinin esas hedeflerini belirlemektedir. Bunlar ana hatlarıyla, Leningrad'ın düşürülmesi ve güneyde Kafkasya'ya ilerlemektir.[9]

« Savaşın bu başlangıç evresinde Doğu Cephesi'ndeki Alman kuvvetleri, bu cephedeki stratejik hedeflerine ulaşmaya yönelmişlerdir. Bu stratejik hedefler, kuzeyde, Leningrad'ı düşürmek için harekâtı sürdürerek Fin kuvvetleriyle temas kurmak, güneyde ise Ukrayna, Donets Bölgesi ve Kafkasya yönünde ilerlemek, esas olarak Kafkasya yolunu açmaktı.[10] »

Sivastopol'ün düşmesinden sonra serbest kalan Alman unsurları, bu bölgeden alınarak Leningrad'a taarruz edecektir. Alman 11. Ordu'sunun, 8. Hava Kolordusu ve ağır topların desteğindeki taarruzu planlanmaktadır.[1][11] Serbest kalan birliklerin başka bir cephede, kuşatmada kullanılması, Doğu Cephesi'nde zaferi daha olası kılacaktır. Bu arada Almanlar Stalingrad Savaşı'nın hazırlıklarını da sürdürmektedirler. Alman 11. Ordusu, 12 tümeniyle Leningrad bölgesine aktarılmıştır.[1]

Sovyet planı

Sovyetler, 1942 boyunca Leningrad kuşatmasını kırmaya çalıştı. Kış taarruzları da Lyuban Taarruz Harekâtı da kenti kurtarmakta başarı sağlayamamıştı. Kent savunmasındaki Leningrad Cephesi ile Volkhov Cephesi arasında sadece 16 km. lik bir açıklık vardır.[7] Taarruz planı, iki cephe kuvveti arasında temas sağlamaya ve Leningrad'a gelen ulaşım hattını güven altına almaya hizmet edecekti. Leningrad'da yaşanan ikmal sorunları nedeniyle, Leningrad Cephesi'nin girişeceği taarruz, Volkhov Cephesi tarafından da desteklenmek zorundaydı. Sovyet 8. Ordu'su hücum birliği olarak taarruz edecekti ve ikinci kademede 2. Şok Ordusu ile desteklenecekti. Bu iki taarruz kademesinin arasında 4. Kolordu vardı.[12]

Önceki taarruz harekâtlarının tersine Kızıl Ordu birlikleri çok iyi donatılmıştı. Bu birliklere, amaçlanan hızda ilerlemelerini sağlamak için istihkam unsurları eklendi. Ayrıca erata çok sayıda PPD-40 ve PPŞ-41 hafif makineli silahları verilmiştir.[13]

Savaş

Sovyet taarruzu, ilk evre 19-26 Ağustos

Her iki taraf da diğerinin saldırı hazırlıkları içinde olduğu bilgisine ulaşamadığı gibi, bölgeye ne kadar kuvvet yığdıkları konusunda da aydınlatıcı istihbarattan yoksundular. Alman komutanlığı, 27 Ağustos'ta Sovyet 8. Ordu'su taarruzuna başladıktan birkaç gün sonra bunun büyük çaplı bir taarruz olduğunu fark etti. Bu durumda Alman 11. Ordu'su ve 8. Hava Kolordusu, Sovyet saldırısını karşılayabilmek için yeniden tertiplendi ve Leningrad'a yönelik olarak planlanan taarruz hazırlıkları durduruldu.[14] Aynı şekilde Sovyet komutanlığı, Alman 11. Ordu'sunun Kırım'dan Leningrad bölgesine intikal ettiği bilgisine sahip değildi ve 18. Ordu (Almanya)'nun 10 tümeniyle muharebe edileceğini hesaplamaktaydı. Sonuçta Sovyet kuvvetleri daha saldırının başlangıcında, bir taarruzi harekâtta savunmaya göre gerekli sayısal üstünlüğe sahip olduklarını düşünürken tersine, sayısal olarak savunmaya göre daha zayıf durumdaydılar.[15]

Sonuçta Sovyet taarruzu 19 Ağustos 1942 tarihinde, Alman taarruzundan önce başlamış oldu.[11][16] Ancak Alman kaynakları daha geç bir tarihi vermektedir. Bunun nedeni, Volkhov Cephesi taarruzunun 27 Ağustos'tan önce başlamamasıdır. Alman taarruzu 23 Ağustos'ta başlayacaktı fakat 11. Ordu'nun taarruz için gereken hazırlıkları beklenenden daha yavaş ilerledi ve harekât 14 Eylül'e kadar ertelendi.[17] Leningrad Cephesi taarruzunu 19 Ağustos'ta başlattıysa da sınırlı ikmal olanakları ve insan gücü nedeniyle Neva Nehri üzerinde sadece köprübaşı oluşturup genişletebildi. Volkhov Cephesi ile temas sağlayabilmek için ilave güç gerekiyordu.[13] Alman komutanlığı bu taarruzu büyük çaplı bir taarruz olarak değerlendirmedi. Aslında Alman kaynakları bu evreden hemen hemen hiç söz etmez ve savunma için de önlem alınmamıştır.[17]

Sovyet taarruzunun devamı 27 Ağustos - 3 Eylül

Volkhov Cephesi taarruzu 27 Ağustos sabahı başladı. Kuvvetler takviye edilirken bu işlemlerin gizlenerek sürdürülmesi, (Maskirovka) taarruz bölgesinde önemli ölçüde yığınak yapılmasını sağlayarak gerek insan gücü gerekse tank ve top yönünden Sovyet kuvvetlerine büyük bir üstünlük sağlamıştır. Ancak Almanlar halen hava üstünlüğüne sahiptir.[18] Sovyet 8. Ordu'su başlarda başarılı bir ilerleme sağladı ve ilk Alman hatlarına girdi. Gediği kapatmak için bölgeye Alman ihtiyatları geldikçe Sovyet ilerlemesinin de hızı düşmeye başladı.[11] Alman savunmasında oluşan gedik, 29 Ağustos'ta 7 km.lik bir derinliğe ulaştı. İlerleyen günlerde Sovyet ileri hareketi giderek zayıfladı ve 5 Eylül'de ancak 9 km.lik bir derinliğe ulaşabilmiş oldu. Bu tarihte ilerleme tümüyle durdu. Sovyet komutanlığı, birlikleri yeniden ilerletebilmek için ikinci kademedeki 2. Şok Ordusu'nu muharebeye sürdü. Ancak Alman kuvvetlerinin kanatlardan geliştirdikleri karşı taarruzlar, bu denemeyi de boşa çıkardı. Volkhov Cephesi, 7 Eylül'de 8. Ordu'dan iki tümeni geri çekti. Bu iki tümen yerine o ana kadar muharebeye girmemiş olan iki tümenle bir tank tugayı ileri sürüldü.[19]

Denge, 10 - 19 Eylül

Birkaç yeni taarruz denemesine karşın her iki taraf da toprak kazanmayı sağlayamadı ve harekât tam olarak bir denge durumuna ulaştı. Dolayısıyla 10 -19 Eylül tarihleri arasında cephe hattı istikrarlıdır. Volkhov Cephesi Komutanlığı, Leningrad Cephesi ile arasındaki 7. km.lik açıklığı kapatabilmek ve temas kurabilmek için takviye kuvvetler ve hava desteği bekliyordu. Bu olduğu takdirde izleyen birkaç hafta içinde temasın sağlanabileceği düşünülüyordu. Ancak, Alman karşı taarruzları başlayana dek takviye kuvvet bölgeye ulaşamadı ve beklenen hava desteği sağlanamadı.[7] Kesin sonuçlu Alman karşı taarruzları 20 Eylül'de başlatıldı.[20] Daha önceki karşı taarruzlar, yeterli kuvvetle yapılamadığından başarılı sonuçlar getirmemişti. Alman tarafında, 11. Ordu'nun bölgeye kaydırılmış olması, kuvvetleri takviye yönünden Sovyet tarafına oranda daha geniş olanaklar ve esneklik sağlamıştır.

Alman karşı taarruzları, 20 Eylül - 10 Ekim

Alman komutanlığı, 18. Ordu birliklerinin Sovyet taarruzunu durduramadığını görerek, bölgeye yeni intikal etmiş olan 11. Ordu tümenleriyle bunları takviye etti. Ancak bu durumda, Leningrad'a yapılması planlanan taarruzdan geri kalınmış oldu. Alman 11. Ordu'sunun 170. Piyade Tümeni, bölgeye intikal ettiği gün, yani 28 Ağustos'ta derhal muharebeye sokuldu.[11] General von Manstein, bir yıkımı şimdiden önlemek üzere 4 Eylül'de tüm 18. Ordu'nun ve yanı sıra 11. Ordu'nun sevk ve idaresiyle görevlendirildi.[14] Sovyet taarruzu, savunmanın takviyesi için 11. Ordu'dan alınan kuvvetlerle durdurulduktan sonra 20 Eylül'de Alman karşı taarruzları başlatıldı. Bu karşı taarruzlar Sovyet saldırılarıyla Alman hatlarında oluşan gediğin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktaydı. Alman hatlarındaki girintiye yönelen bu taarruzda, 36. Kolordu kuzeyden, 30. Kolordu ise güneyden taarruz etmiştir. Her iki kolordunun taarruzları da 8. Hava Kolordusu tarafından desteklendi.[11]

Alman karşı saldırısı da Kızıl Ordu'nun karşılaştığına benzer sorunlarla uğraşmak zorunda kaldı. Güç arazi koşullarında ve Sovyet savunma mevzileri karşısında Alman ileri hareketi de çok yavaş ilerliyor ve ağır kayıplara uğruyordu.[11] Yine de çok şiddetli çatışmalarla geçen beş günün ardından 25 Eylül'de Sovyet kuvvetlerinin bir bölümü kuşatıldı. Kuşatmayı yarmak ve kuşatılan birliklere ulaşmak için girişilen birkaç Kızıl Ordu taarruzu geri atıldıktan sonra 2 Ekim'de kuşatılan Sovyet birlikleri imha edildi. Bu iş için, esasen Leningrad taarruzunda kullanılması planlanan bir kısım ağır top, birkaç gün süreyle bu bölgede kullanılmıştır.[1] Aynı tarihlerde Alman 28. Hafif Piyade Tümeni ve 12. Panzer Tümeni, Sovyet Leningrad Cephesi'nin kendi köprübaşlarını genişletmeyi amaçlayan birkaç girişimini püskürttü.

Tiger I tanklarının ilk savaş düzeni aldığı bu muharebede, tanklar sınırlı bir başarı göstermişti. Bunun nedeni daha çok teknik arızalardı. Muharebeler sırasında bir Tiger I, Kızıl Ordu birliklerince sağlam olarak ele geçirildi.[21]

Sonuçları

Sovyetler Birliği açısından bu harekât, yüksek kayıplara karşın başarısız oldu. Fakat bu harekâttan sadece 3 ay sonra Kızıl Ordu yeni bir harekât başlatacaktır, Iskra Harekâtı Bu taarruz 1943 yılı Ocak ayında Leningrad için bir kara köprüsü sağlayacaktır. Alman birlikleri de bu muharebelerde, Uman Muharebesi'nde olduğu gibi Kızıl Ordu birliklerini yok edemedi.

Alman tarafında büyük etkileri oldu. Sovyet tehdidinin ortadan kalkmasına ve Alman 18. Ordu'sunun mevzilerinin yeniden kurulmasına karşın 11. Ordu, insan gücü, donanım ve cephane yönünden ciddi kayıplara uğramıştı. 18. Ordu da, özellikle 223. Piyade Tümeni, ilk günkü muharebelerde 8. Ordu karşısında kayıplara uğramıştı.[11] Bu koşullarda Leningrad'a karşı kısa dönemde bir taarruz, artık konu dışıdır.[22] Öte yandan sonbahar yağmurlarının başlıyor olması da Leningrad saldırısının daha da gecikmesini gerektirecektir. Dahası, Stalingrad'da Sovyet karşı taarruzu da, Mareşal von Manstein ve 11. Ordu'nun bu bölgeye kaydırılmasını gerektirecekti. Sonuçta Leningrad'a yönelik planlanan taarruz, hiçbir zaman gerçekleşmedi.[23]

Dipnotlar
  1. Manstein p. 262
  2. Krivosheev Study
  3. Glantz p. 226
  4. Isayev p. 142, only between August 28-September 30
  5. Manstein p. 260
  6. Isayev p. 134
  7. Meretskov p. 299
  8. Meretskov p. 300
  9. Isayev p. 132
  10. Glantz p. 484
  11. Haupt W. Army Group North. The Wehrmacht in Russia 1941–1945
  12. Meretskov p. 302
  13. Isayev p. 135
  14. Manstein p. 265
  15. Meretskov pp. 301–302
  16. Manstein pp. 264–265
  17. Haupt
  18. Meretskov pp. 307–308
  19. Isayev p. 139
  20. Manstein p. 266
  21. Panzerkampfwagen VI Tiger Ausf. E Sd. Kfz. 181 3 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. achtungpanzer.com
  22. Manstein p. 267
  23. Manstein p. 272

Kaynakça

İngilizce Wikipedia maddesinden yararlanılmıştır.

Nordlicht Harekâtı

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.