Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti

Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti[2] (Ermenice: Լեռնահայաստան ya da Ղարաբաղ-Զանգեզուր / Karabağ-Zengezur; ilk adı: Սյունիքի Հանրապետություն / Syunik Cumhuriyeti), Güney Kafkasya'da kısa süre varlığını devam ettiren ve tanınmayan bir devlet. Kabaca bugünkü Ermenistan'ın Syunik Marzını kapsamaktaydı.

Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti Լեռնահայաստան Հանրապետություն Syunik Cumhuriyeti Սյունիքի Հանրապետություն
1920-1921
Bayrak
Dağlık Ermenistan haritası
Başkent	Goris (de facto)[1]
Yaygın diller	Ermenice
Hükûmet	Cumhuriyet
Başkumandan
• Aralık 1920 ya da 1921	Garegin Njdeh
Tarihçe
• Kuruluşu	1920
• Dağılışı	1921
Öncüller Ardıllar Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Öncesi

Osmanlı Devleti ilk olarak Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Brest-Litovsk Antlaşması'nı ve daha sonra Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ile 4 Haziran 1918 tarihli Batum Antlaşması'nı imzalayarak Güney Kafasya'daki topraklarını genişletti. Bu anlaşmaların ardından Sevan Gölü'nün batı kıyısı ve Erivan şehri ve Eçmiadzin civarlarına, etrafını çevrilmiş küçük bölgeye sıkıştırıldı.

Andranik Toros Ozanyan bu yeni sınırları kabul etmeyerek ve yeni bir devletin kurulduğunu ilan etti. Ozanyan'ın faaliyetleri Dağlık Karabağ, Zengezur ve Nahçıvan'da Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti arasındaki bağlantılarını kesmekle yoğunlaştırdı ve bundan dolayı "Karabağ-Zengezur Cumhuriyeti" adıyla bilinir.

Ocak 1919'da Ermeni askerler ilerleyince, Lionel Dunsterville komutasındaki Birleşik Krallık kuvvetleri Ozanyan'a Zengezur'a dönmesini emretti ve mücadelenin Paris Barış Konferansı ile halledebileceğine dair güvence verdi. Paris Barış Konferansı Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'ne uluslararası toplumca tanınan devlet olduğunu ilan etti. Garegin Nzhdeh liderliğindeki partizan birliği Kızıl Ordu tarafından yenilgisinin kaçınılmaz olana kadar Sovyetleştirilmesine karşı direndi.[3]

Cumhuriyetin ilanı

Taşnak liderlerinden Gaegin Nzhdeh Kasım 1919'den beri mücadele ediyordu ve 25 Aralık 1920[4] ya da 27 Nisan 1921'de Zengezur'da bağımsızlığını ilan etti.[3] 18 Şubat 1921'de Taşnak Ayaklanmasıyla geri alınan Erivan'ın 2 Nisan'da tekrar Bolşeviklerin eline geçtikten sonra Zengezur anti-Bolşeviklerin son kalesi haline geldi. Temmuz 1920'da Karabağ'aa gönderilen Kızıl Ordu müfrezesinin yardımıyla yıkıldı.[4] Taşnak liderleri ve takipçileri Zengezur'un dağlarına çekilmesiyle Sovyet rejiminden kurtuldular. Bölge 1921 yılının Temmuz başına kadar Taşnakların elinde kaldı.[3]

Kaynakça

1. "ԼԵՌՆԱՀԱՅԱՍՏԱՆԻ 85-ԱՄՅԱԿԸ ՆՇԵՑԻՆ ՄԻԱՅՆ ՍՅՈՒՆԻՔԻ ՄԱՐԶԿԵՆՏՐՈՆՈՒՄ". Armtown.com. 27 Nisan 2006. 23 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012.
2. "Robert M. Cutler, "Kayfasya'daki Kriz Kaynakları ve Bölgeleri", Haz: T.C. Genelkurmay Başkanlığı, İkinci Uluslararası Sempozyum Bildirileri (İstanbul 27-28 Mayıs 2004) "Türkiye, NATO ve Avrupa Birliği Perspektifinden Kriz Bölgelerinin İncelenmesi ve Türkiye'nin Güvenliğine Etkileri", Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2004, s. 107. (PDF dosyası)" (PDF). 28 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2009.
3. Razmik Panossian, The Armenians: from kings and priests to merchants and commissars, Columbia University Press, 2006, ISBN 978-0-231-13926-7, p. 259.
4. Claude Mutafian, Levon Chorbajian, Patrick Donabédian, Claude Mutafian, The Caucasian knot: the history & geopolitics of Nagorno-Karabagh, Zed Books, 1994, ISBN 978-1-85649-288-1, p. 198.