Emir Abbas Huveyda

Emir Abbas Huveyda (Farsça: امیرعباس هویدا), (d. 18 Şubat 1919, Tahran - ö. 7 Nisan 1979, Tahran), İranlı diplomat ve siyaset adamı. Şah Muhammed Rıza Pehlevi döneminde İran başbakanı olarak 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 tarihleri arasında görev yapan Huveyda, İran tarihinin en uzun süre hizmet veren başbakanıdır.

Emir Abbas Huveyda
70. İran Başbakanı
Görev süresi 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 1 Ocak 1965'e kadar geçici
Hükümdar	Muhammed Rıza Pehlevi
Vekil	Ardeşir Zahidi Gulam-Rıza Ezheri
Yerine geldiği	Hasan Ali Mansur
Yerine gelen	Cemşid Amuzegar
İran Başbakan Yardımcısı
Görev süresi 7 Mart 1964 - 26 Ocak 1965
Başbakan	Hasan Ali Mansur
Yerine geldiği	Cafer Şerif İmami
Yerine gelen	Ardeşir Zahidi
Kişisel bilgiler
Doğum	18 Şubat 1919 Tahran, İran
Ölüm	7 Nisan 1979 (60 yaşında) Tahran, İran
Partisi	Yeni İran Partisi (1964-1975) Rastahiz Partisi (1975-1978)
Evlilik(ler)	Leyla İmami (1967-1973)

Hayatı ve eğitimi

1919'da Tahran'da tecrübeli bir diplomat olan Habibullah Huveyda'nın oğlu olarak doğan[1] Emir Abbas Huveyda, babasının Bahâî şnancına sahip olmasına karşın pek dindar birisi değildi.[2] 1938'de Paris'te eğitim almaya başlayan Huveyda, Brüksel'de üniversite düzeyinde siyaset bilimi öğrenimini 1941 yılında tamamladıktan sonra İran'a döndü.

Ordu ve kamu hizmeti

1942'de İran'a döndükten birkaç ay sonra askerlik hizmetini yapan Huveyda, sonrasında İran Dışişleri Bakanlığı'na girdi. Ardından Paris, Bonn ve Ankara'daki İran büyükelçiliklerinde ve Birleşmiş Milletler'de görev yaptı. 1956-1957 yılları arasında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği üyeliği yaptı.

İktidara yükselişi

1958'de İran Ulusal Petrol Şirketi'nin yönetim kurulu üyeliğine atandı. Sonrasında genel müdürlük yapmaya başlayan Huveyda, Hasan Ali Mansur'un ana hedefi ülkenin sıkıntılı ekonomisini düzeltmek için yöntemler geliştirmek olan Batılı yüksek eğitim görmüş genç teknokratlardan oluşan yarı bağımsız bir grup kurmasına da yardımcı oldu. 1963'te Yeni İran Partisi'nin (İran Novin Party) kurulmasına katılan Huveyda, 21 Ocak 1965'te ise Hasan Ali Mansur'un suikast sonucu öldürülmesinden sonra başbakanlığa getirildi.

Son yılları

7 Ağustos 1977'de Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından halkın artan hoşnutsuzluğu ve ekonomik krizlerin derinleşmesinin de etkisiyle görevden uzaklaştırıldı[3] ve yerine Cemşid Amuzegar başbakan oldu. Huveyda ise Adalet Bakanlığı'nın başına getirildi. Eylül 1978'de görevinden istifa ettirildi. 7 Kasım 1978'de ise, giderek artan gösteriler ve protestolar karşısında rejimi kurtarmaya çalışan Şah başkanlığındaki askeri yönetim tarafından günah keçisi ilan edilen diğer 60 eski yöneticiyle birlikte tutuklandı.[4] SAVAK ile iltisaklı olduğu gerekçesiyle ev hapsinde tutulan Huveyda, Şahın bütün ülkeyi saran gösteriler karşısında ülkeden ayrılmasından hemen sonra, Şubat 1979'da duruşmanın İslami bir mahkemede olacağı ve şahsen yanlış bir şey yapmadığından için beraat edeceği inancıyla Ayetullah Humeyni'nin atadığı hükümete teslim oldu. 15 Mart 1979'da başlayan yargılamasına yüzlerce siyasi mahkumun infazına karar veren Sadık Halhali atandı. Yargılamanın yapıldığı İslami Devrim Mahkemesi'ndeki davalar sırasında geleneksel yargı içtihatları neredeyse tamamen terk edildi. Mahkeme, duruşmalarda yargılama usulü, yargıcın tarafsızlığı ve sanığın hukuki seçeneklere başvurmasına izin verme gibi konularda kayıtsız davrandı. Çoğu hiçbir zaman doğrulanamayan iddiaların öne sürüldüğü mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı ve aynı gün kurşuna dizilerek öldürüldü.

Huveyda'nın cesedi, idamından sonra birkaç ay boyunca Tahran'daki bir morgda tutuldu ve ardından gizlice ailesine bırakıldı ve isimsiz olarak Tahran'daki Behişt-i Zehra mezarlığına gömüldü.

Kaynakça

1. "Centers of Power in Iran" (PDF). CIA. May 1972. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2013.
2. Chehabi, H.E. (2008), "Anatomy of Prejudice", Brookshaw, Dominic P.; Fazel, Seena B. (Edl.), The Baháʼís of Iran: Socio-historical studies, New York: Routledge, ss. 186-191, ISBN 978-0-203-00280-3
3. http://193.255.140.18/Tez/044399/METIN.pdf
4. Nikazmerad, Nicholas M. (1980). "A Chronological Survey of the Iranian Revolution". Iranian Studies. 13 (1/4). ss. 327-368. doi:10.1080/00210868008701575. JSTOR 4310346.

Siyasi görevi
Önce gelen: Cafer Şerif İmami	İran Başbakanı 1964–1965	Sonra gelen: Ardeşir Zahidi
Önce gelen: Hasan Ali Mansur	İran Başbakanı 1965–1977	Sonra gelen: Cemşid Amuzegar