Farmasötik botanik

Farmasötik botanik; doğrudan ilaç olarak kullanılan bitkileri, ilaç yapımında kullanılan bitkileri, zehirli bitkileri ve ekonomik önemi olan bitkileri inceleyen bir bilim dalıdır.

Bu bitkilerin bitki sistematiğindeki yerini esas alarak; anatomik ve morfolojik yapılarını, Dünya üzerindeki yayılışlarını, ilaç yapımında kullanılan kısımlarını (droglarını), droglarının kullanım şekillerini, etkilerini ve etken maddelerini incelemektedir.[1]

Tarihçe

Kitab-al Haşayiş'den bir bölüm

İnsanların bitkilerden ilaç şeklinde yararlanması insanlık tarihi kadar eskidir. Bu konudaki ilk yazılı kaynak M.Ö. 1550 tarihli Ebers Papirüsleri'dir. Bu papirüslerde yaklaşık 700 bitki türünden bahsedilmektedir. Anadolu'daki tıbbi bitkiler konusunda yapılmış en kapsamlı çalışma Pedanius Dioscorides tarafından Grekçe kaleme alınan "Peri hyles iatrikes" (Latince: De materia medica, Arapça: Kitab-al Haşayiş, Türkçe: İlaçlar bilgisi) isimli eserdir. M.S. 1.yüzyılda kaleme alınan eserde 500 kadar bitki türünün tarifi ve kullanımı anlatımaktadır.[2]

Bu bilim dalı, Türkiye'de 1839 yılından beri ders olarak Eczacılık fakültelerinde okutulmaktadır. Özellikle Türkiye'nin geleneksel halk ilaçları; Türkiye'deki tıbbi bitkiler, gıda olarak tüketilen bitkiler, zehirli bitkiler, ekonomik değeri olan kültür bitkileri, keyif verici ve bağımlılık oluşturan bitkiler ile boya bitkileri; Türkiye florasına yönelik araştırmalar ve Etnobotanik çalışmalar bu dersin kapsamına girmektedir.[3][4]

Türkiye'de bu alanında çalışma yapmış önemli isimler arasında Prof. Turhan Baytop ve Prof. Asuman Baytop yer almaktadır.

Penisilin antibiyotiği sentezleyen bir mantar türü olan Penicillium chrysogenum

Bir drog örneği (Hint Cevizi adı ile bilinen Myristica fragrans bitkisinin arillusları)

Kapsamı

Bakteriler	Siyanobakteriler	Su yosunları	Mantarlar	Likenler	Kara yosunları	Eğreltiler
		Chrysophyceae Chlorophyceae Phaeophyceae Laminariaceae Rhodophyceae	Saccharomycetaceae Aspergillaceae Clavicipitaceae Agaricaceae Polyporaceae		Hepaticae	Equisetaceae Lycopodiaceae Osmundaceae Aspidiaceae Athyriaceae Hypolepidaceae Aspleniaceae Adiantaceae Polypodiaceae Salviniaceae

Tohumlu Bitkiler

Açık Tohumlular	Kapalı Tohumlular - Monokotiledonlar	Kapalı Tohumlular - Dikotiledonlar - Apetalae	Kapalı Tohumlular - Dikotiledonlar - Dialypetalae	Kapalı Tohumlular - Dikotiledonlar - Sympetale
Cycadaceae Ginkgoaceae Taxaceae Araucariaceae Pinaceae Taxodiaceae Cupressaceae Ephedraceae Welwitschiaceae	Alismataceae Hydrocaritaceae Zosteraceae Thyphaceae Poaceae Cyperaceae Arecaceae Araceae Lemnaceae Bromeliaceae Liliaceae Dioscoreaceae Amaryllidaceae Iridaceae Orchidaceae Musaceae Zingiberaceae Maranthaceae	Casuarinaceae Piperaceae Salicaceae Juglandaceae Corylaceae Betulaceae Fagaceae Moraceae Cannabinaceae Urticaceae Ulmaceae Santalaceae Loranthaceae Aristolochiaceae Rafflesiaceae Polygonaceae Caryophyllaceae Phytolaccaceae Portulaceae Chenopodiaceae Nyctaginaceae Aizoaceae Amaranthaceae	Ranunculaceae Magnoliaceae Monimiaceae Nymphaeaceae Berberidaceae Menispermaceae Annonaceae Myristicaceae Lauraceae Papaveraceae Fumariaceae Capparaceae Brassicaceae Sarraceniaceae Nepenthaceae Droseraceae Crassulaceae Saxifragaceae Grossulariaceae Hamamelidaceae Platanaceae Rosaeceae Spiraeoideae Rosaideae Pomoideae Prunoideae Fabaceae Papilionaceae Cistaceae Tamaricaceae Hypericaceae Violaceae Theaceae Passifloraceae Actinidiaceae Flacourtiaceae Caricaceae Opuntiaceae Malvaceae Tiliaceae Sterculiaceae Meliaceae Simaroubaceae Burseraceae Rutaceae Geraniaceae Polygalaceae Oxalidaceae Erythroxylaceae Euphorbiaceae Linaceae Zhygophyllaceae Buxaceae Salvadoraceae Aceraceae Anacardiaceae Hippocastanaceae Rhamnaceae Vitaceae Myrtaceae Punicaceae Lythraceae Onagraceae Thymelaeaceae Elaeagnaceae Proteaceae Cornaceae Araliaceae Apiaceae	Ericaceae Primulaceae Ebenaceae Sapotaceae Styracaceae Oleaceae Loganiaceae Gentianaceae Apocynaceae Asclepiadaceae Convolvulaceae Boraginaceae Solanaceae Lamiaceae Verbeneceae Schrophulariaceae Acanthaceae Pedaliaceae Plantaginaceae Rubiaceae Caprifoliaceae Valerianaceae Cucurbitaceae Campanulaceae Lobeliaceae Asteraceae

[5]

Galeri

• 
  Laminariaceae familyasından bir su yosunu türü (Su yosunları)
• 
  Clavicipitaceae familyasından bir mantar türü Secale cornutum (çavdar) bitkisi üzerinde (Mantarlar)
• 
  Bir kadeh likeni türü (Likenler)
• 
  Hepaticae familyasından bir bitki (Kara yosunları)
• 
  Equisetaceae familyasından bir bitki (Eğreltiler)
• 
  Taxaceae familyasından bir bitki (Açık tohumlular)
• 
  Orchidaceae familyasından bir bitki (Monokotiledonlar)
• 
  Salicaceae familyasından bir bitki (Apetalae)
• 
  Ranunculaceae familyasından bir bitki (Dialypetalae)
• 
  Asteraceae familyasından bir bitki (Sympetale)

Kaynakça

1. "Çukurova Üniversitesi - Eğitim Öğretim Bilgi Sistemi". ebs.cu.edu.tr. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020.
2. "OSMANLI HEKİMLERİ VE DİOSCORİDES'İN MATERİA MEDİCA'SI" (PDF). Doç. Dr. Adnan ATAÇ, Bil. Uzm. R. Vedat YILDIRIM. 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
3. "Farmasötik Botanik Anabilim Dalı". Araştırma Alanları. Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
4. "Farmasotik Botanik Anabilim Dalı - Genel Tanıtım". Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Eczacılık Fakültesi. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
5. Farmasötik Botanik Nevin Tanker, Mehmet Koyuncu, Maksut Coşkun. Ankara Üniversitesi Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi yayınları; yayın no: 528 no: 117. Ankara : Ankara Üniversitesi. 2016. Erişim tarihi: 5 Eylül 2020.