Gulca
Gulca, (Uygurca: غۇلجا , Ğulca shehiri; Çince:伊宁 ; Pinyin: Yíníng; Kazakça: Құлжа), Sincan Uygur Özerk Bölgesi içinde İli Kazak Özerk İlinde Çin Halk Cumhuriyeti'nde bir şehirdir. Gulca İli Kazak Özerk İli'nin başkenti, İli Nehri'nin sağ kıyısında bulunur.
| Gulca غۇلجا , Ğulca, 伊宁 | |
|---|---|
 | |
| Ülke |
 |
| Özerk il | İli Kazak özerk ili |
| Rakım | 640 m (2.090 ft) |
| En yüksek nokta | 663 m (2.175 ft) |
| Nüfus (2004) | |
| • Toplam | 430,000 |
| Zaman dilimi | +8 |
| • Yaz (YSU) | UTC |
| Posta kodu |
835000[1] |
| Alan kodu | 0999 |
.png.webp)
Salarca'nın bir batı lehçesi Kazakistan sınırı yakınlarındaki Gulca yöresinde tahminen 2000 kişi tarafından konuşulur.[2]
Konumu
Batısında ve kuzeyinde Korgas İlçesi, doğusunda Gulca İlçesi ve güneyinde Çapçal Şibe Özerk İlçesi ile sınırdır.
Kasaba ve köyler
Gulca şehri, sekiz mahalle komitesi (社区居民委员会; jūmínwěiyuánhùi), bir kasaba (镇 zhèn), altı kırsal belde (乡 xiāng) ve bir özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur.
Tarihi
Diğer verilen isimler: I-ning-hsien, Kuldzha, Ning-yuen, I-ning-shih, I-ning, Ning-yüan, Khouldja, Kol'dzhat, I-li, Qulja, Kulja, Kuldja, Kuldscha, Ningyuanhsien, Gulja, Ning-yuan ve Kaldja.[3].
13. ile 15. yüzyılları arasında bu bölgede Almalık diye de tanınan Çağatay Hanlığı hüküm sürmüştür.
Kaşgar Emirliği'ne bağlı olan bu bölge 1871 yılında Yakub Beg'in hakimiyeti bittikten sonra Rusya'nın eline geçmiş, Ruslar 1881 yılında yapılan St. Petersburg sözleşmesi ile Gulca bölgesini tazminat karşılığında Çin'e geri vermiştir.
Gulca Olayı
5 Şubat 1997 tarihinde birkaç ayaklanma yürüyüşleri olmuş, fakat 100.000 asker tarafından bastırılmıştır.[4]
Gulca’da 1997 Şubat’ında kültürel kimlikleri ve dini yaşantıları üzerinde artan baskılar nedeniyle barışçıl bir şekilde ayaklanan Uygurlara Çin polisi kalabalığın üzerine ateş açarak karşılık verdi.[5]
1994’te Komünist Parti Hükümeti’nin resmiyet tanıdığı meşrepleri (Uygurların kültürel meclisleri) hiçbir gerekçe gösterilmeksizin tekrar yasa dışı ilan etti. Alkolizm, uyuşturucu bağımlılığı vb. sosyal problemlere karşı iyileştirici bir fonksiyonu olan meşreplerin yasaklanması 5 Şubat 1997’de 15.000-20.000 civarı Uygur’un Gulca’da ayaklanmasına sebep oldu.Dünya Uygur Kongresi’ne göre 5 Şubat ve sonraki günlerde devam eden protestolar sırasında en az 100 Uygur öldürülmüş, yüzlercesi yaralanmış ve 4.000’e yakın Uygur da gözaltına alınmıştır[6].
Dünya İnsan Hakları Örgütleri ve uluslararası Af Örgütü tarafından insan hakları ihlalleri yönü ile “sabıkalı” ilan edilen Çin[7] yaşanan olayların araştırılması için bağımsız bir araştırma komisyonu kurulması talepleri ise reddedilmiştir.Çin hükûmeti Gulca olaylarının bağımsız kişi ya da kurumlar tarafından incelenmesine bugün hâlâ izin vermemektedir.
Ekonomi
1953 yılında "Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu" denilen dördüncü tarımsal bölümü kurulmuştur ve Gulca'dan yönetilir.
Gulca İli nehri vadisinde tarımsal ve ticari merkezidir. Çok eski ticaret merkezi Çay ve Sığır alım ve satımı, bunun yanında tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Ayrıca meyve bahçeleri vardır, yakınında Demir ve Kömür yatakları bulunur.
Ulaşım
Şehirde Gulca Havalimanı bulunmaktadır.
Kaynakça
- Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region (İngilizce)
- bakınız the Salïr tribe; Clark 1998: 811, 1718
- Yining, China Page (İngilizce)
- Rebiya Kadeer: Der Aufstand von Ily. In: Dieselbe und Alexandra Cavelius: Die Himmelsstürmerin. Chinas Staatsfeindin Nr. 1 erzählt aus ihrem Leben. Heyne, München 2007, S. 290–295, ISBN 978-3-453-12082-2
- http://www.ihh.org.tr/tr/main/region/dogu-turkistan/98/5-subat-1997-gulca-katliami/2091
- http://www.talhaturhal.com/5-subat-1997-gulca-katliamini-da-unutmadik-cin.html#sthash.mIjBjEZc.dpuf
- http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2015
Dış bağlantılar
- Yining şehrinin Çince şehir planı (İngilizce)
- Çince Yining bölgesinin haritası (İngilizce)