Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, bugünkü Kırgızistan'ın 1991'deki SSCB'nin dağılmasından önceki ismi. Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Çarlık rejiminin 1917 Ekim Devrimi ile yıkılmasından sonra kurulan Sovyetler Birliği'ne bağlı 15 cumhuriyetten biridir.[1]

Kırgız SSC Киргизская Советская Социалистическая Республика Кыргыз Советтик Социалисттик Республикасы Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
1936-1991
Bayrak Arma
Millî marş Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Marşı
Sovyetler Birliği'ne bağlı Kırgızistan SSC'nin haritadaki yeri (kırmızı).
Başkent	Frunze (Bişkek)
Yaygın diller	Kırgızca Rusça
Hükûmet	Eski Sovyet ülkeleri
Tarihçe
• Kuruluşu	1936
• Dağılışı	1991
Yüzölçümü
• Toplam	198.500 km^2 (76.600 sq mi)
Nüfus
• Sayılan	4257800
Öncüller Ardıllar Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1926–36) Kırgızistan

Bolşeviklerin Orta Asya'da güçlenmesiyle 1919'da Sovyet gücü bölgede kabul gördü ve Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti içinde Kara-Kırgız Özerk Bölgesi oluştu. Kara-Kırgız terimi 1920'lerin ortasında Ruslar onları aynı zamanda Kırgız olarak bakılan Kazaklardan ayırıncaya kadar kullanılmıştır. 5 Aralık 1936'da Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, tam bir Sovyetler Birliği cumhuriyeti olarak kabul görmüştür.

1920'ler boyunca Kırgızistan, kültür, eğitim ve sosyal yaşam açısından epeyce geliştirildi. Okur yazarlık büyük ölçüde gelişti ve standart bir edebi dil ortaya çıkarıldı. Ekonomik ve sosyal gelişme de dikkate değerdi. Sovyet açıklık ve dürüstlük politikasının ilk yılları, Kırgızistan'da politik iklim üzerinde küçük bir etki yapmıştır. Bununla birlikte Cumhuriyet'in basın mensuplarına daha fazla liberal bakış edinmeleri ve Yazarlar Birliği'nce yeni bir yayın olan Literaturniy Kirghizstan'ı kurmaları için izin verilmişti. Gayriresmî politik gruplar yasaklanmıştı fakat 1989'da derin iskân krizi ile uğraşmak için ortaya çıkan birkaç grubun faaliyetlerine izin verilmişti.

1990 yılının Haziran ayında Özbekler ve Kırgızlar arasındaki etnik gerginlikler Özbeklerin olduğu Oş İli'ni kaplamıştı. Şiddetli karşılaşmalar birbirini izledi ve bir emniyet ve sokağa çıkma yasağı durumu hasıl oldu. 1990 yılının Ağustos ayına kadar düzen eski haline getirilemedi.

1990'ların başları Kırgızistan'a yeni değişimler getirdi. Kırgızistan Demokratik Hareketi, Parlamento'nun desteğiyle önemli bir politik güç haline geldi. Kırgız Bilim Akademisi'nin liberal başkanı Askar Akayev 1990 yılının Ekim ayında başkan seçildi. Takip eden Ocak ayında Akayev, yeni hükûmet yapılarını öne sürdü ve çoğunlukla daha genç ve reforma yönelik politikacılardan oluşan yeni bir hükûmet tayin etti. 1990 yılının Aralık ayında Yüksek Sovyet, cumhuriyetin adını Kırgızistan Cumhuriyeti olarak değiştirmek üzere oy verdi. 1991 yılının Şubat ayında başkent Frunze'nin adı devrim öncesi adı olan Bişkek olarak değiştirildi. Bağımsızlığa giden bu estetik hareketlere rağmen, ekonomik gerçeklikler Eski Sovyetler Birliği'nden ayrılmaya karşı durur gibi gözükmekteydi. 1991 yılının Mart ayındaki Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin yaptığı bir referandumda seçmenlerin % 95,98'si Sovyetler Birliği'nin yenilenmiş federasyon olarak tutulması teklifini uygun buldular (bkz. 1991 Sovyetler Birliği referandumu).

19 Ağustos 1991'de Olağanüstü Hal Komitesi, Moskova'da Gorbaçov'u devirme girişiminde bulundu. Ancak darbe girişiminin başarısızlığı ve Moskova'nın otoritesini yitirmesinin ardından Akayev ve İkinci Başkan German Kuznetsov Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nden istifalarını açıkladılar ve tüm daire ve sekreterya istifa etti. Bunu 31 Ağustos 1991'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nden bağımsızlığı sağlayan Yüksek Sovyet oylaması takip etti.[2]

Kaynakça

1. A Political Chronology of Central, South and East Asia. 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
2. Europa World Year. Taylor & Francis. 2004. s. 2543. ISBN 978-1-85743-255-8. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.