Kanal İstanbul

Kanal İstanbul, İstanbul'un Avrupa yakasında Karadeniz'den Marmara Denizi'ne uzanması tasarlanan bir su yolu projesidir. Geçmişte benzerleri önerilmiş olsa da, bu hâliyle Kanal İstanbul projesi 2011 yılında dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklandı.[1] Proje için ilk ihale 26 Mart 2020 tarihinde gerçekleştirildi.[2]

Kanal İstanbul
Kanalın planlanan rotası
Konum İstanbul
Ülke Türkiye
Specifications
Uzunluk 45 km (28 mil)
Maksimum gemi uzunluğu 350 m (1.148 ft 4 in)
Maksimum gemi genişliği 77,5 m (254 ft 3 in)
Maksimum su çekimi 17 m
Durum Ön fizibilite çalışmaları Nisan 2009'da başladı, fizibilite çalışmaları Nisan 2012'de yapıldı
Geography
Yön Tek yön
Başlangıç noktası Karadeniz
Bitis noktası Marmara Denizi
Başlangıç koordinatları 41.338815°N 28.698234°E / 41.338815; 28.698234 (Karadeniz)
Bitiş koordinatları 41.019130°N 28.572427°E / 41.019130; 28.572427 (Marmara Denizi)
Bağlantı Küçükçekmece Gölü

Tarihçe

Benzer projeler
Sakarya Nehri, Sapanca Gölü, İzmit Körfezi ve Kanal İstanbul'un konumlarını gösteren harita.

İstanbul Boğazı'na alternatif su yolu projesinin tarihi Roma İmparatorluğu'na kadar uzanır. Bitinya Valisi Plinius ile İmparator Trajan arasındaki yazışmalarda Sakarya Nehir Taşımacılığı Projesi'nden ilk defa bahsedilmiştir[3][4].

Karadeniz ve Marmara'yı yapay bir boğazla birbirine bağlama fikri 16. yüzyıldan bu yana 6 kez gündeme gelmiştir.[5] 1500'lü yılların ortalarında Osmanlı Devleti'nin hayata geçirmeyi planladığı 3 büyük projeden biri Sakarya Nehri ve Sapanca Gölü'nü Karadeniz ve Marmara'ya bağlamaktı. 1550 yılında Kanuni Sultan Süleyman döneminde gündeme geldi. Dönemin iki büyük mimarı Mimar Sinan ve Nicola Parisi hazırlıklara başlamasına rağmen savaşlardan dolayı bu projenin hayata geçirilmesi iptal edildi[6][7].

İstanbul'un batısında bir kanal projesi ilk kez TÜBİTAK'ın Bilim ve Teknik dergisinde Ağustos 1990 tarihinde yayınlanan bir makalede önerilmiştir. Dönemin Enerji Bakanlığı Müşaviri Yüksel Önem'in kaleme aldığı makalenin başlığı "İstanbul Kanalı'nı Düşünüyorum" idi. Büyükçekmece Gölü'nden başlayıp Terkos Gölü'nün batısından geçecek İstanbul Kanalı, uzunluğu 47 km, su yüzeyindeki genişliği 100 m, derinliği 25 m olarak tasarlanmıştır. 1994 yılında Bülent Ecevit İstanbul’un Avrupa yakasında Karadeniz’le Marmara arasında bir kanal açılmasını önermişti.[8] Ve proje "Boğaz ve DSP’nin Kanal Projesi" ismiyle DSP'nin seçim broşürlerinde yer almıştı.

Kanal İstanbul

İlk defa 23 Eylül 2010'da gazeteci Hıncal Uluç tarafından "Başbakan'dan bir 'Çılgın' proje ki.." adlı yazısında projenin içeriği verilmeden bahsedilmiştir.[9] 2011 yılında dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın deyimiyle "çılgın proje" olarak basına yansıdı ancak projenin adı, içeriği ve yeri uzun süre gizli tutuldu. 27 Nisan 2011 tarihinde Sütlüce'de bulunan Haliç Kongre Merkezi'nde yapılan basın toplantısıyla projeye ilişkin temel bilgiler açıklandı.[1]

Projenin özellikleri
Sağda İstanbul Boğazı, solda Kanal İstanbul'un planlanan ilk güzergâhı, ortada ise yeni güzergâh.

Açıklamalara göre, resmî adıyla Kanal İstanbul, şehrin Avrupa Yakası'nda hayata geçirilecek. Hâlihazırda Karadeniz ile Akdeniz arasında alternatifsiz bir geçit olan İstanbul Boğazı'ndaki gemi trafiğini rahatlatmak adına Karadeniz ile Marmara Denizi arasında yapay bir su yolu açılacak. Kanalın Marmara Denizi ile birleştiği noktada 2023 yılına değin kurulması öngörülen iki yeni kentten biri kurulacak. Kanalın uzunluğu 40–45 km; genişliği yüzeyde 145–150 m, tabanda ise yaklaşık 125 m olacak.[1] Suyun derinliği 25 m olacak. Bu kanalla birlikte İstanbul Boğazı tanker trafiğine tümüyle kapanacak, İstanbul'da iki yeni yarımada, yeni bir de ada oluşacaktır.[1]

453 milyon metrekareye kurulması planlanan "Yeni Şehir"'in 30 milyon metrekaresini Kanal İstanbul oluşturmaktadır.[10] Diğer alanlar 78 milyon metrekare ile havaalanı, 33 milyon metrekare ile Ispartakule ve Bahçeşehir, 108 milyon metrekare ile yollar, 167 milyon metrekare ile imar parselleri ve 37 milyon metrekaresi ise ortak yeşil alanlara ayrılmıştır.[10]

Projenin etüt çalışması iki yıl sürecek. Çıkartılan topraklar, büyük bir havalimanı ve liman yapımında kullanılacak, taşocaklarının ve kapatılan madenlerin doldurulması için yararlanılacak.[11] Projenin maliyetinin 10 milyar doların üzerinde olabileceği belirtiliyor.[12]

15 Ocak 2018 tarihinde projenin güzergâhı belli olmuştur. Ulaştırma Bakanlığı tarafından projenin Küçükçekmece Gölü, Sazlısu Barajı ve Terkos Barajı güzergahlarından geçeceği kamuoyuna duyurulmuştur.[13]

Maliyet

Projenin toplam maliyeti 75 milyar ₺ olarak açıklanmıştır. Köprü ve havalimanları gibi yatırımlar da hesaba katıldığında toplam maliyetin 118 milyar ₺ olacağı tahmin edilmektedir.[14]

Yorumlar
İBB tarafından asılan afişlerden bir tanesi

Projenin açıklandığı 27 Nisan 2011 tarihinde çeşitli görüşler açıklandı. Projenin Terkos'un ve Büyükçekmece'nin batısında gerçekleşeceğini ifade eden Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Zekai Görgülü, "Proje için Haliç-Cendere Vadisi gibi konuştuk ama simulasyonu izleyince bu tek başına bir kanal projesi değil. Özellikle Karadeniz kıyısında ciddi bir yapılaşmanın da kurulduğunu gördük. Belki de yeni açıklanan kentlerden biri de olabilir." dedi.[15] Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Mesut Caşın, projenin Rusya'yı ve Karadeniz'e kıyıdaş olan ülkeleri rahatlatması yönünden de önemli olduğunu söyledi.[15] Greenpeace çevreci örgütü, projenin İstanbul'un su kaynaklarını bitireceğine, deniz kimyasını bozarak canlıların yok olmasına yol açacağına ve tarım-orman arazilerini olumsuz etkileyeceğine dikkat çekti.[16] Örgütün Akdeniz Genel Direktörü Uygar Özemsi bu projenin gerçekleşmesi durumunda deniz canlılarının, su havzalarının, verimli tarım alanlarının ve ormanların ciddi şekilde olumsuz etkileneceğini belirtti.[16] Mimarlar Odası'nın İstanbul Şubesi'nden Mücella Yapıcı, projenin İstanbul'un doğal yaşam kaynaklarını tehlikeye atacağını ve İstanbul Boğazı'ndaki petrol tankerlerinin yarattığı tehlikenin Kanal İstanbul'da da mevcut olacağını söyledi.[17] Karadeniz Teknik Üniversitesi Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Dekanı Kadir Seyhan ise İstanbul Boğazı'ndaki gemi trafiğinin balık göçlerini olumsuz etkilediğini ve Kanal İstanbul'un balık göçlerini kolaylaştıracağını söyledi.[18] Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası, İstanbul'un deprem ve ulaşım gibi en önemli sorunlarını çözmesini beklediği bu projenin, bunların aksine başka sıkıntılara da yol açacak bir proje olacağını savundu. İstanbul'un artık tehdit altında olan doğal ve çevresel değerlerini kaybetmesine yol açacak bir proje olacağını belirtti.[19]

Haliç'in temizlenmesinde görev almış Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Cemal Saydam, Kanal İstanbul projesinin Marmara Denizi'nde ekolojik felakete neden olacağını söyledi.[20] Haziran 2014'te Cemal Saydam ve 4 arkadaşı, Çılgın Proje Kanal İstanbul adında bir kitap yayınladı.[21] Bu kitapta projenin İstanbul'un su kaynaklarına, deniz canlılarına etkisinin ne olacağı incelenmektedir. Ayrıca, Cemal Saydam Karadeniz ve Akdeniz arasındaki tuzluluk ve besin maddesi farklılılarından dolayı kanalın İstanbul'da çürük yumurta kokusuna neden olacağını söylemiştir.[22]

Kanal İstanbul ile ilgili ÇED raporu Aralık 2019'da yayınlanmıştır.

İstanbul Büyükşehir Belediye başkanı Ekrem İmamoğlu da, "İstanbul’un bu projeye değil, bütün riskli yapıların acilen yenilenmesine ihtiyacı var" şeklinde açıklamada bulundu.[23] Ayrıca İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından İstanbul geneline asılan, Ya Kanal Ya İstanbul sloganı bulunan afişler de söküldü.[24]

    İmamoğlu sınırlı finansal kaynakların öncelikle İstanbul'u depreme hazırlamak ve ekonomi için kullanılması gerektiğini söyledi[25] ve Kanal İstanbul bütçesiyle İstanbul'daki tüm riskli binaların yeniden yapılabileceğini söyledi.[26] MAK Danışmanlığın 2020 yılinda İstanbul'da yaptığı ankete göre, ankette katılanların yüzde 80.4 Kanal İstanbul projesini desteklemediğini söyledi. Destekleyenlerin oranı yüzde 7.9'da kaldı.[27]

    Projenin finansmanı

    İnanlar İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Serdar İnan, projenin kendi kendisini finanse edebilecek bir proje olduğunu ifade etti ve "Birkaç yüz milyar dolar para getirebilecek bir proje. Şu anki boğazdan çok daha güzelini bile yapabiliriz." diye konuştu.[28] Aşçıoğlu İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Yaşar Aşçıoğlu, projenin devlete sıfır maliyeti olacağını düşündüğünü belirtti. Aşçıoğlu, "Başbakan 'Genellikle devlet arazilerinin yoğun olduğu yerlerden geçmeye gayret göstereceğiz.' dedi. Bu ikinci boğazın maliyetini karşılar ve geçer. Yatırım oralara kayacak. Devletin malı değerlenecek." dedi.[28] Fakat, Ankara Üniversitesi'nden Prof. Dr. Korkut Boratav'ın dediğine göre Kanal İstanbul'un "özel ve toplumsal getiri ve maliyet öğelerini birlikte dikkate alan bir net getiri hesabının negatif bir değer vermesi dahi olasıdır."[29]

    Montrö Sözleşmesi
    Ana madde: Montrö Boğazlar Sözleşmesi

    Projenin İstanbul Boğazı'na alternatif bir kanal olduğu ortaya çıkınca hukukçular arasında kanalın yasal statüsü hakkında tartışmalar başladı. Kanalın Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne aykırı bir durum yaratıp yaratmayacağı tartışılmaya başlandı.

    Montrö sözleşmesi ile Amerika Birleşik Devletleri, Karadeniz'e ancak sınırlı tonajlarla, yüklerle, silahlarla ve sınırlı bir süreliğine girebiliyordu.[30] Yapılması planlanan bu kanalın Montrö sözleşmesine dâhil olup olmayacağı ve Yeni Büyük Oyun'daki yeri de tartışma konularından birisi oldu.[31]

    • Birçok hukukçu yapılan sözleşmenin iki denizi birbirine bağlayan yol veya yollar anlamında değerlendirileceği ve tehlikeli yük geçişi için iyi bir alternatif olmanın dışında fazla bir alternatif sağlamayacağı yönününde görüş bildirmiştir.

    Kaynakça
    1. "İstanbul için 'çılgınlık' vakti". 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011. (WebCite®)
    2. "Kanal İstanbul için ilk ihale yapıldı". Sputnik Türkiye. 26 Mart 2020. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
    3. Siegfried Froriep: Ein Wasserweg in Bithynien. Bemühungen der Römer, Byzantiner und Osmanen. "Antike Welt" mecmuası, 2. özel sayı, 1986, S. 39–50
    4. ARMAĞAN, Mustafa (1 Mayıs 2011). "Asıl "çılgın proje" Osmanlı'yı geri getirmek mi?". zaman.com.tr. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2015.
    5. "'Çılgın Proje' geçmişte tam altı kez gündeme geldi". 20 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2011.
    6. "Sokullu'nun 'Çılgın Proje'si 500 yıldır gerçekleştirilmeyi bekliyor". hurriyet.com.tr. 22 Şubat 2012. 21 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015.
    7. "Asıl "çılgın proje" Osmanlı'yı geri getirmek mi?". zaman.com.tr. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2015.
    8. "ÇILGIN PROJE KOPYA ÇIKTI". 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011.
    9. Başbakan'dan bir "Çılgın" proje ki..
    10. "Kanal İstanbul: Erdoğan'ın 'hayalim', İmamoğlu'nun 'cinayet' dediği proje". BBC News Türkçe. 13 Şubat 2020. 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
    11. "10 soruda Çılgın Proje". NTVMSNBC.com. 27 Nisan 2011. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011.
    12. "İstanbul'a ikinci boğaz: "Kanal İstanbul"". CNNTURK.com, AA. 27 Nisan 2011. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011.
    13. "Kanal İstanbul konut fiyatlarını geçeceği yerlerde uçurdu!". Haber.Com. 15 Ocak 2018. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2018.
    14. https://www.sozcu.com.tr/2019/yazarlar/cigdem-toker/asil-maliyet-20-milyar-dolar-mi-5533308/
    15. ntvmsnbc (27 Nisan 2011). "Kanal İstanbul'un içinden geçmeyecek". NTVMSNBC.com. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011.
    16. "Greenpeace, "Kanal İstanbul"a Karşı". 12 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011.
    17. Kanal İstanbul için çevre uyarısı (Deutsche-Welle) Tarih: 10 Haziran 2011, Erişim tarihi: 10 Haziran 2011
    18. Kanal İstanbul balık göçlerini kolaylaştıracak (Star) Tarih: 5 Mayıs 2011, Erişim: 5 Mayıs 2011
    19. "Kanal İstanbul projesi, İstanbul'un gerçeklerini görmemek demektir". 20 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011.
    20. Saydam, Cemal. "Çılgın Proje Neden Olmaz". 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2014.
    21. Saydam, Cemal. "Çılgın Proje Kanal İstanbul". Çılgın Proje Kanal İstanbul. Kaynak Yayınları. 28 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2014.
    22. https://t24.com.tr/haber/prof-cemal-saydam-kanal-istanbul-yapilirsa-istanbul-curuk-yumurta-kokacak,246022
    23. "İmamoğlu, Kanal İstanbul paylaşımlarına devam ediyor; "İstanbul'un bu projeye değil, bütün riskli yapıların acilen yenilenmesine ihtiyacı var"". T24. 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.
    24. "Ya Kanal, Ya İstanbul afişleri böyle söküldü!". www.sozcu.com.tr. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2020.
    25. https://www.sozcu.com.tr/hayatim/yasam-haberleri/imamoglu-kanal-istanbul-cinayet-projesidir/
    26. https://www.finansgundem.com/haber/imamoglu-kanal-istanbul-butcesiyle-yapilabilecekleri-siraladi/1459422
    27. https://www.internethaber.com/mak-danismanliktan-olay-kanal-istanbul-anketi-yuzde-80-destek-vermedi-2122954h.htm
    28. cnnturk.com (27 Nisan 2011). "Çılgın projeye çılgın maliyet!." Cnnturk. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2011.
    29. https://kanal.istanbul/wp-content/uploads/2020/04/Kanal-istanbul-calistay-Raporu.pdf
    30. "ERDOĞAN'IN KANALI, MONTRÖ'YÜ MÜ DELECEK?". 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011.
    31. Halil Dağ (28 Nisan 2011). "Kanal İstanbul mu Yeni Bir Boğaz Harbi mi?". 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2011.

    Dış bağlantılar
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.