Sapanca Gölü

Sapanca Gölü, Türkiye'nin Sakarya ve Kocaeli illerinde yer alan bir göldür. Sapanca, Serdivan ve Kartepe ilçelerinin sınırları içerisindedir.

Sapanca Gölü
Sapanca Gölü'nün uydu görüntüsü
Konum Sakarya-Kocaeli, Türkiye
Koordinatlar 40.71817°N 30.272716°E / 40.71817; 30.272716
Göl türü Tektonik / Tatlı su
Uzunluk 16 km
Genişlik 5 km
Yüzölçümü 46.9 km2
En derin noktası 61 m[1]
Yüzey rakımı 33 m
Sapanca Gölü'nün kuzeyden bakışla hava fotoğrafı, Haziran, 2012
Aşağıdereköy'den Sapanca Gölü Manzarası

Sapanca Gölü, Doğu Marmara Bölgesi’nde, Sakarya kent merkezinin 12 km batısında, İzmit kentinin ise 27 km doğusunda yer alan tektonik kökenli bir tatlı su gölüdür. Doğu-batı uzanımlı olan gölün doğu kesimi Sakarya ilinin sınırları içerisindeyken, batı kesimi ise Kocaeli ilinin sınırları içinde yer almaktadır. Gölün içinde bulunduğu bölge, güneyde Samanlı Dağları, kuzeyde ise Kocaeli Penepleni olarak adlandırılan morfotektonik yapılar arasında yer alan ve Kuzey Anadolu Fayı'nın kuzey koluna ait segmentlerce sınırlandırılmış olan İzmit-Sapanca Koridoru üzerindedir. Bu koridor Neotektonik dönemde bir çek-ayır havza niteliğinde gelişmiştir. 17 Ağustos 1999 depremi yüzey kırığı Sapanca Gölü’ne güneydoğu sınırından girmiş ve göl içerisinde ~600 m sağ yönlü bir sıçrama yaptıktan sonra gölün kuzeybatı sınırından çıkmıştır. Bu sıçrama uzun dönem içinde gölün çökmesini kontrol etmiştir[2].

Fiziksel özellikleri

Uzunluğu

Doğusunda yer alan Sakarya Nehri ve batısındaki İzmit Körfezi arasında, deniz seviyesinden 33 m yükseklikte yer alan gölün uzunluğu, doğu-batı doğrultusunda 16 km, eni ise kuzey-güney doğrultusunda 5 km.dir

Yüz ölçümü

Gölün uzun dönem ortalama yüz ölçümü 46,9 km²’dir ve su havzasının alanı da 296 km² olarak hesaplanmıştır.

Derinliği

Gölün derinliği en çok 61 m'dir. Göl merkezinde 40–50 m derinliğinde bir düzlük bulunur. 50 m ve 60 m izobatları dar alan kaplar[1]. Göl tabanı kuzeydoğu ve batıda yükselir. Göl tabanı kuzeyden, güneyden ve güneydoğudan fay kontrollü sarp çanak duvarları ile çevrilidir.

Hacmi

Sapanca Gölü’nün hacmi 1,7 km³dür. Ortalama derinlik 36 m'dir. Gölün seviyesi denizden 33 m yüksektir. Çanağın en çukur yeri deniz seviyesinden 28 m daha aşağıda yer alır [3]. Göl seviyesinin değişiminde depremlerinde etkisinin bulunduğu tespit edilmiştir. En büyük seviye değişimi 1967 Mudurnu Depremi sonrası hesaplanmıştır. Gölün fazla suları doğu ucundaki gideğenle Çark Suyu'nu oluşturur. Çark Deresi Ferizli Seyifler köyü civarında Sakarya nehri ile birleşir. Sapanca'nın suları bir kapakla kontrol edilerek Çark Suyu'na bırakılır, su kotu 29,90 m ile 31,50 m arasında tutulması hesaplanmıştır[4].

Gölü besleyen akarsular

Sapanca Gölü, dağlardan inen küçük derelerin dibindeki kaynaklardan beslenmektedir. Sapanca Gölü’nün güney kıyısındaki dereler, doğudan batıya doğru; Arifiye, Keçi (Kuruçeşme), İstanbul, Mahmudiye, Kurtköy, Yanık, Kuruçay ile kuzey kısmındaki dereler ise Cehennem, Aygır, Altıkuruş, Çakalöldü Maden, Kuru, Liman, Eşme, Fındık, Tuzla, Çiftepınar, Balıkhane dereleridir. Yüksek akış rejimine sahip derelerin kaba taneli çökelleri taşıması nedeniyle bu dereler üzerinde, göl yatağının dolmasını önlemek amacıyla, DSİ tarafından tersip bentleri yapılmıştır. Bu derelerden başka göl içerisinde mevcut olan kaynaklar da gölü devamlı olarak beslemektedirler. Bölgede Devlet Su İşleri (DSİ) ve Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİEİ) tarafından açılan gözlem istasyonları ile gölün su seviyesi değişimi ve akımı denetlenebilmektedir. EİEİ tarafından yapılan ölçmelere göre, gölün suyu kış ve ilkbahar aylarında yükselmekte, sonbahara doğru ise alçalmaktadır. İki seviye arasında 70–90 cm, bazen 120–130 cm fark görülür. E-5 Karayolu gölün kuzey kıyısını, TEM Otoyolu ve demiryolu ise güney kıyısından geçmektedir[2].

Doğal yaşam

Göl çevresinde yıl boyunca yapılan gözlemlerde 12 takımdan 28 familyaya 69 kuş türü belirlenmiştir. Bu türlerden 29'u tüm mevsimlerde görülen yerli tür, 23'ü yazın görülen yaz göçmeni, 12'si kış göçmeni, 5'i bir defa rastlanan transit göçmendir. En çok tür 42 ile Nisan ayında, en az tür 26 ile Mart ayında sayılmıştır. Alanda görülen Pasbaş patka NT (neredeyse tehdit altında) koruma statüsünde, Dikkuyruk EN (doğal hayatta soyu tükenme tehlikesi çok büyük) statüsündedir. Kalan türler asgari endişe içerir (LC) grubuna dahildir. Gölde bulunan türler incelendiğinde alanın önemli bir sucul ekosistem olduğu kabul edilmektedir. En yüksek tür sayısı yazın, kışın ise en yüksek birey sayısı gözlenmiştir. Göç yolunda olması, çok fazla tür ve bireyin burada barınması ve üremesi Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar listesine alınmasını gerektirmektedir[5].

Göl kıyılarında gözlemlenen türler[5]

Sorunlar

Sakarya şehrinin içme suyunun %90'nını karşılayan, Kocaeli'nin içme suyu, Tüpraşın sanayi suyu temin ettiği göl çeşitli kirleticilerin etkisindedir. Kuzeyinden geçen D-100, güneyini çevreleyen TEM ile demiryolunun kirliliği yağış sularıyla göle taşınmaktadır. 1997 yılında yapılan çalışmayla karayollarından yağışlı havalarda göle ağır metaller, katı madde ile gres- yağ taşındığı tespit edilmiştir. Yollardan gelen kirliliğin arıtılması için doğal arıtma yöntemi olan Yağmursuyu Sulak Alanları kurulması tavsiye edilmektedir. Havzadaki tarımsal kimyasallar, turistik tesisler ve NATO'ya ait petrol boru hattı diğer muhtemel kirletici unsurlardandır[6].

Göl çevresinde bulunan yerleşmelerin ve son yıllarda artan yazlık konutların evsel kirli suları arıtılmaktadır. Gölden su kullanan kurumların ve aldıkları suyun miktarının belirsiz olması planlama yapmayı zorlaştırmaktadır[6].

Galeri

Kaynakça
  1. GÜLEN, Prof. Dr. Levent ve diğ. (2014). "SAPANCA GÖLÜNÜN AYRINTILI BATİMETRİSİ, GENÇ ÇÖKEL İSTİFİ, AKTİF YAPISAL UNSURLARI VASITASIYLA YAKIN BÖLGESİNİN SİSMOJENİK DAVRANIŞININ İNCELENMESİ" (PDF). tujjb.org.tr. 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2020.
  2. GÜRBÜZ, Alper; GÜRER, Ömer Feyzi. "Sapanca Gölü Yüzey Çökellerinin Dağılım ve Bileşim Özellikleri" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  3. ERİNÇ, Dr Sırrı (1949). "Sabanca Gölü'nün derinlik haritası ve morfometrisi". Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:11-12. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  4. SANDALCI, Murat ve ark. (2005). "KAF ÜZERİNDE ARİFİYE-SAPANCA İZMİT KÖRFEZİ KOLUNDA 1955-1995 YILLARI ARASI MEYDANA GELEN DEPREMLERİN SAPANCA GÖLÜNE ETKİSİ" (PDF). kocaeli.edu.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  5. UZUN, Ali. "SAPANCA GÖLÜ (SAKARYA) ORNİTOFAUNASININ BİYOEKOLOJİSİ" (PDF). 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
  6. UZUN, Abdullah; KELEŞ, Rüstem; BAL, İbrahim (2014). "Sapanca Gölü İçme Suyu Havzasında Otoyol ve Demiryolundan Kaynaklanan Kirliliğin Yağmur Suyu Sulak Alan Metoduyla Giderilmesi" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.