Lahsa Eyaleti
Lahsa Eyaleti (Osmanlıca: ایالت لحسا; Eyālet-i Laḥsā), 1551-1663 ve 1871-1913 tarihleri arasında Osmanlı Devleti'ne bağlı eyalet. Bugünkü Kuveyt'ten yine bugünkü Katar topraklarına kadarki bölgeyi kapsar. Osmanlı döneminde merkezi Katif kenti olmuştur. Lahsa adı, Bölgenin Arapça adı al-Hasa'dan bozmadır.
| |||||||||||||||||||
.svg.png.webp)
16. yüzyılın başlarından itibaren Hint Okyanusu'na egemen olan Portekiz'e karşı 1517-38 yılları arasında Kızıldeniz hakimiyetini ele geçiren Osmanlı Devleti, 1546'dan itibaren Basra Körfezi'ne de hakim olarak ve bölgedeki Portekiz kalelerini temizleyerek bu ülkenin Hint Okyanusu üzerinde kurduğu ticaret tekelini kırmak istiyordu.
Basra'nın 1538'de şeklen, 1546'da ise fiilen Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girmesinin ardından, Türk ordusu bölgedeki ileri harekâtını sürdürdü ve 1551 yılında Katif ve çevresini de fethederek Katar yarımadasına kadarki toprakları Osmanlı Devleti'ne kattı. Türk egemenliği güneyde Yebrin vahalarına kadar ulaştı.
Ancak, 1552'de Hürmüz Kuşatması'nın, 1559'da da Bahreyn Kuşatması'nın başarısızlığa uğramasıyla bölgedeki Osmanlı ilerleyişi de limitlerine ulaştı. Merkezi uzaklığı nedeniyle salyaneli eyaletler arasında addedilen Lahsa, Osmanlı-Portekiz mücadelesinin Portekiz'in 1580'de İspanya tarafından işgal edilmesi sonucunda hızını yitirmesi, Osmanlı Devleti'nin de Avusturya ve İran savaşlarına yoğunlaşması sonucunda 16. yüzyılın sonlarına doğru önemini yitirdi ve Basra'nın da merkezi yönetimle bağlarının gevşemesiyle İstanbul ile irtibatı kalmadı. 1663 yılında ise eyaletin Benî Halid kabilesi tarafından ele geçirilmesi de İstanbul'da herhangi bir tesir yaratmadı.
Osmanlı Devleti, bölgeyle 1869 yılında Süveyş Kanalı'nın açılması ve bölge ticaretinin yeniden canlanması sonucunda yeniden ilgilenmeye başladı. Mithat Paşa'nın Bağdat Valiliği sırasında bölgeye yapılan sefer sonucunda Lahsa tekrar Türk egemenliğine girdi. 1913 yılında imzalanan ancak yürürlüğe girmeyen Arap Yarımadasındaki İngiliz-Osmanlı sınırını belirleyen anlaşma uyarınca Lahsa'nın Osmanlı toprağı olduğu teyit edildi. Ancak, aynı yıl Osmanlı'nın Balkan Savaşları ile uğraşmasından yararlanan Suud Devleti'nin Katif'i ve bölgedeki diğer şehirleri ele geçirmesiyle bölgedeki Osmanlı hükümranlığı tamamen sona erdi. I. Dünya Savaşının başlamasıyla İngilizler tarafından sömürge haline gelmiştir.
16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı kayıtlarında eyalete bağlı görünen sancaklar ve kasabalar şu şekildedir[1].
- Badiye (çöl)
- Beni Maan
- Cişşe
- Dahran
- Fuzul
- Haysariye
- Hofuf
- Katif
- Malaha
- Mubarraz
- Ras Tanura
- Selman
- Tarut
- Tuhaymiye
- Ukair
- Umm Nissi
- Uyun ya da Oyun
- Vasit
- Yebrin
1551'de kurulan ve 21560 yılında eyalet olarak teşkilatlandırılan Lahsa'nın valileri de aşağıdaki gibidir[2].:
- Bilal Mehmet Paşa (1551-Eylül/Ekim 1559)
- Mustafa Paşa (Eylül/Ekim 1559-Eylül/Ekim 1559)
- Murat Paşa (Eylül/Ekim 1559-Ocak/Şubat 1566)
- Mehmet Paşa (Şubat 1566)
- Ali Paşa (Şubat 1566-1572)
- Osman Paşa (1572-Ekim/Kasım 1573)
- Sinan Paşa (Ekim/Kasım 1573-Mayıs/Haziran 1575)
- İlyas Paşa (Mayıs/Haziran 1575-Haziran/Temmuz 1576)
- Ahmet Paşa (Haziran/Temmuz 1576-1579)
- Gazanfer Paşa (1579)
- Ahmet Paşa (1579-1582)
- Mehmet Paşa (1582-1584)
- Ahmet Paşa (1584-1589)
- Hüseyin Paşa (1589-Mayıs/Haziran 1590)
- Ahmet Paşa (Mayıs/Haziran 1590-Mart/Nisan 1595)
- Abdülbaki Paşa (1595)
- Ahmet Paşa (1595-Ekim/Kasım 1602)
- Behram Paşa (Ekim/Kasım 1602-Eylül/Ekim 1609)
- Ali Paşa (Eylül/Ekim 1609-Nisan/Mayıs 1610)
- İbrahim Paşa (Nisan/Mayıs 1610-?)
- ??
- Mehmet Paşa (?-1643)
- ??
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- The Ottoman Province of al-Hasā in the Sixteenth and Seventeenth Centuriesi Jon E. Mandaville, (1 July 1970), Journal of the American Oriental Society 90 (3), s. 486
- The Ottoman Province of al-Hasā in the Sixteenth and Seventeenth Centuriesi Jon E. Mandaville, (1 July 1970), Journal of the American Oriental Society 90 (3), s. 513