Kosova Vilayeti

Kosova Vilayeti (Sırpça: Косовски вилајет/Kosovski vilajet; Arnavutça: Vilajeti i Kosovës; Makedonca: Покраина на Косово / Pokraina na Kosovo) 1877 yılında kurulan Osmanlı İmparatorluğu vilayeti.[2] Vilayetin merkezi önce Priştine sonra Üsküp olmuştur.

ولايت قوصوه‎ Vilâyet-i Kosova Kosovski Vilajet/Косовски Вилајет Косовски вилает Osmanlı İmparatorluğu Vilayeti ← 1877–1913 →   →   → Kosovo Vilayeti harita üzerinde Kosovo Vilayetii (1900), Avusturya-Macaristan işgali altındaki bölge (Sancak bölgesi) taralı Merkez Üsküp Tarih  - Kuruluş 1877  - Londra Antlaşması 1913 Nüfus  - 1911[1] 1.602.949  Bugün parçası  Sırbistan  Kosova  Kuzey Makedonya  Karadağ  Arnavutluk

Tarihi

1869 yılında Prizren, Manastır Vilayeti'nden ayrılarak bir vilayet hâline gelmiştir. Merkezi Prizren olan Prizren Vilayeti'nin 1877 yılında başkenti Priştine'ye taşınmış böylelikle vilayetin adı Kosova Vilayeti olarak değişmiştir. 1877 yılında kurulan Kosova Vilayeti'nin ilk valisi Halil Rıfat Paşa'dır.[2] Kosova Vilayeti'nin ilk merkezi Priştine'dir. Ardından 1893 yılında vilayetin merkezi Üsküp'e taşınmıştır.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası bağımsızlıklarını kazanan Sırplar Kosova'da da hak iddia etmeye başlamışlardır. Berlin Antlaşması ile Kosova Vilayeti'ne bağlı olan Yeni Pazar Sancağı Bosna-Hersek'e bırakılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun 1912 yılındaki I. Balkan Savaşı'nda yenik düşmesi üzerine Kosova, Sırbistan Krallığı'nın bir parçası hâline gelmiştir. Böylelikle Kosova Vilayeti de tamamen ortadan kalkmıştır.[3] I. Balkan Savaşı sonunda imzalanan Londra Antlaşması ile kesin olarak Sırbistan'a bırakılmıştır.

Nüfusu

Kosova Vilayeti'nin 1893 tarihinde nüfusu 847.419'dur. Bunun 507.080'i Müslüman, 340.339'u Hristiyandır. Vilayette Türk, Arnavut, Boşnak gibi Müslüman unsurlar ve Bulgar, Makedon, Sırp, Rum, Ulah gibi Hristiyan birçok etnik unsur bir arada yaşamıştır.[3]

Nüfus
Kosova
Yıl	Nüfus
1870	676.300
1874	1.340.500
1884	561.300
1890	588.300
1891	961.000
1900	1.038.100
Y & G

Kosova Vilayeti 1893 nüfusu[4]
Kaza	Müslüman	Ortodoks Rum	Ortodoks Bulgar	Yahudi	Başka	Toplam
Üsküp	40,256	6,655	22,497	724	38	70,170
İştip	24,166	-	17,575	510	-	42,251
Karatova	4,332	35	19,618	-	-	23,985
Radovişte	10,519	-	7,364	-	97	17.980
Kumanova	12,268	87	29,478	-	8	41,841
Eğri Palanka	2,078	388	18,196	-	-	20,662
Kaçanik	22,239	83	33,120	-	-	55.442
Usküp Sancağı	115,858	7,248	147,848	1,234	143	272.331
Priştine	52,614	-	15,268	305	1,633	69,820
Vıçıtırın	20,952	-	2,927	-	-	23,879
Mitroviça	4,434	-	3,910	-	-	8,344
Gilan	32,738	-	19,305	-	1,616	53,659
Preşuva	15,938	-	26,047	-	-	41,985
Priştine Sancağı	126,676	-	67,457	305	3,249	197,687
Seniçe	13,033	-	7,760	12	-	20,805
Yenipazar	19,103	-	15,182	150	-	34,435
Akova	13,440	-	4,633	-	-	18,073
Yeni Varoş	1,338	-	7,043	5	-	8.386
Aşağikolaşin	2,472	-	554	-	-	3.026
Yenipazar Sancağı	49,386	-	35,172	167	-	84,725
Taşlıca	13,944		7,137	-	-	21.081
Prepol	6,611		10,018	-	-	16.629
Taşlıca Sancağı	20,555	-	17,155	-	-	37.710
İpek	8.114	-	4,348	-	374	12,836
Yakova	9,721	-	261	-	949	10,931
Tergovışte	4.606	-	781	-	-	5,387
Berane	620	-	1.640	-	-	2,260
Gosine	2,259	-	356	-	10	2,625
İpek Sancağı	25,320	-	7.386	-	1,333	34,039
Prizren	35,492	-	7.100	-	960	43,552
Lume	7.011	-	-	-	-	7,011
Kalkandelen	29,212	4.990	9.830	-	-	44,032
Prizren Sancağı	71,715	4.990	16.930	-	960	94,595
Kosova Vilayeti	409,510	29,393	274,793	1,706	5,685	721,087
Not: Aşağikolaşin kazası, Prizren ve İpek sancaklarının bütün kazalarında sadece erkekler sayılmıştır. Gerçek nüfus, büyük ihtimal iki kat fazladır. Toplam müslüman nüfus: 268,867 erkek ve 140,643 kadın. Ortodoks Rum: 18,504 erkek ve 10,889 kadın. Ortodoks Bulgar: 157,364 erkek ve 117,429 kadın. Latin: 4,107 erkek ve 1,481 kadın.

Sancakları

• Üsküp Sancağı: 1893 yılından sonra vilayetin merkez sancağı olmuştur. Sancağa bağlı kazalar Üsküp, Köprülü, Kumanova, Kaçanik, İştip, Kratova ve Koçana kazalarıdır.
• Prizren Sancağı: Sancağa bağlı kazalar Prizren ve Kalkandelen kazalarıdır.Gostivar, Prizren, Priştine ve Kalkandelen şehirleri bu sancağa bağlıdır.
• İpek Sancağı: Sancağa bağlı kazalar İpek, Yakova, Gusinye, Berane ve Tırgovişte kazalarıdır.
• Priştine Sancağı: 1877 ve 1893 tarihleri vilayetin merkez sancağıdır. Sancağa bağlı kazalar Priştine, Mitroviça, Velçetrin, Gilan ve Preşova kazalarıdır; (1902: Yeni Pazar).
• Yeni Pazar Sancağı: Sancağa bağlı kazalar Yeni Pazar, Seniçe, Aşağikolaşin, Yeni Varoş ve Akova kazalarıdır.
• Taşlıca Sancağı (1880-1913): Taşlıca, Prepol ve Priboy kazalarıdır.
• Seniçe Sancağı (1902-1913): Seniçe, Yeni Varoş, Akova ve Aşağikolaşin kazalarıdır.

Yöneticileri

• Halil Rıfat Paşa (Şubat 1877 - Haziran 1878)
• Manastırlı Mehmed Nazıf Paşa (Haziran 1878 - Aralık 1879)
• Hüseyin Fikri Paşa (Aralık 1879 - Ağustos 1880)
• Potirikli Osman Nuri Paşa (Ağustos 1880 - Haziran 1881)
• Ahmed Hıfzı Paşa (Haziran 1881 - Temmuz 1883)
• Abdi Paşa (Temmuz 1883 - Ekim 1885)
• Selanikli Mehmed Faik Paşa (Ekim 1885 - Ekim 1889)
• Ahmed Eyüp Paşa (Ekim 1889 - Aralık 1890)
• Abdülkadir Kemali Paşa (Aralık 1890 - Haziran 1891)
• Mehmed Şakir Paşa (Haziran 1891 - Temmuz 1892)
• Ethem Paşa (Temmuz 1892 - Aralık 1893)
• Erzurumlu Hafız Mehmed Paşa (Aralık 1893 - Nisan 1900)
• Mehmed Reşad Bey (Nisan 1900 - Ocak 1903)
• Erzurumlu Hafız Mehmed Paşa (Ocak 1903 - Nisan 1903)
• Mehmed Şakir Paşa (Nisan 1903 - Nisan 1905)
• Mahmud Şevket Paşa (Nisan 1905 - Ağustos 1908)
• Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa (Ağustos 1908 - Mayıs 1909)
• Hüseyin Hüsnü Paşa (Mayıs 1909 - Ağustos 1909)
• Ali Mazhar Bey (Ağustos 1909 - Kasım 1910)
• Halil Bey (Kasım 1910 - Kasım 1911)
• Mazhar Bey (Kasım 1911 - Ağustos 1912)
• Müstedami Ali Galib Paşa (Ağustos 1912)

Galeri

• 
  1875-1878 yıllarında Kosova Vilayeti
• 
  1881-1912 yıllarında Kosova Vilayeti
• 
  1905 yılında Kosova Vilayeti
• 
  1907 yılında Kosova Vilayeti

Ayrıca bakınız

• Arnavutluk Vilayeti

Kaynakça

• Ağanoğlu, Yıldırım (2000). Salnâme-i Vilâyet-i Kosova: Yedinci defa olarak vilâyet matbaasında tab olunmuştur: 1896 (hicri 1314) Kosova vilâyet-i salnâmesi (Üsküp, Priştine, Prizren, İpek, Yenipazar, Taşlıca). İstanbul: Rumeli Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2016.

Dipnotlar

1. Teaching Modern Southeast European History 20 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Alternative Educational Materials, p. 26
2. Kosovo
3. H. Yıldırım Ağanoğlu "Kosova Vilayeti Salnamesi " , Rumeli Türkleri Kültür ve Dayanışma (1896).
4. Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. ss. 176-177. ISBN 9780299091606. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013.