Kuveyt

Kuveyt ya da resmî adıyla Kuveyt Devleti (Arapça:  دولة الكويت, Devletü'l-Kuveyt), Arap Yarımadası'nın kuzeydoğusunda, Basra Körfezi kıyısında yer alan ülkedir. Kuzeyde Irak ve güneyde Suudi Arabistan ile komşudur. Ülkenin ismi, Arapçada "su kenarındaki kale" anlamına gelen akwat kelimesinden gelmektedir.[5] Yüz ölçümü 17.818 km² olan ülkenin nüfusu 2020 tahminiyle yaklaşık 2,9 milyondur.[6]

Kuveyt
دولة الكويت
Devletü'l-Kuveyt
Kuveyt Devleti
Başkent
ve en büyük şehir
 Kuveyt
29°22′K 47°58′D
Resmî diller Arapça
Hükûmet Anayasal Emirlik
• Emir
Nawaf El-Ahmet El-Cabir El-Sabah
• Başbakan
Sabah el-Halid el-Sabah
Tarihçe  
• İlk Yerleşim
1613
• 1913 yılı İngiliz-Osmanlı Sözleşmesi
1913
19 Haziran 1961
Yüzölçümü
• Toplam
 17.820 km2 (6.880 sq mi) (157.)
Nüfus
• 2019 tahminî
 4.420.110[1] (127.)
• 2005 sayımı
 2.213.403[2]
• Yoğunluk
 200,2/km2 (518,5/sq mi) (61.)
GSYİH (SAGP) 2020 tahminî
• Toplam
 203,786 milyar $[3] (64.)
• Kişi başına
 41.735 $[3] (27.)
GSYİH (nominal) 2020 tahminî
• Toplam
 108,656 milyar $[3] (60.)
• Kişi başına
 22.252 $[3] (36.)
İGE (2019)  0.806[4]
çok yüksek · 64.
Para birimi Kuveyt dinarı (KWD)
Zaman dilimi UTC+3 (AST)
• Yaz (YSU)
 UTC+3
Trafik akışı sağ
Telefon kodu 965
İnternet alan adı .kw

Bölgeye ilk yerleşimler MÖ 4. yüzyılda Antik Yunanlar tarafından yapıldı. MÖ 123 yılında Partların yönetimine girdi. 123'te ise Sasani İmparatorluğu tarafından ele geçirildi ve Hacer olarak anılmaya başlandı. 18. yüzyıl başlarında bölgeye Arap kabilelerin yerleşmesiyle Kuveyt Şeyhliği kurularak günümüzdeki Kuveyt'in temelleri atıldı. 19. yüzyılda, Arap Yarımadası'ndaki yerleşim yerleriyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu yönetimine giren Kuveyt, 1899'da Britanya İmparatorluğu'yla yaptığı anlaşmayla, Britanyalıların güvencesi ve denetimi altında yarı bağımsızlık kazanıldı. 1930'ların sonlarına doğru ülkedeki zengin petrol yatakları keşfedilmeye başlandı.

1961'de Birleşik Krallık'tan ayrılarak tam bağımsızlık kazandı. Bu tarihten sonra ülkedeki petrol üretimi büyük bir artış gösterdi. 1990'da, sınır komşusu Irak tarafından işgal edildi. 7 ay süren işgal, ABD'nin başı çektiği koalisyon güçlerinin müdahalesiyle sonlandı. Irak güçleri Kuveyt'ten çekilirken, 773 kadar petrol kuyusunu yakarak büyük bir çevre felaketine sebep olurken, ülke ekonomisine de darbe indirmiş oldu.[7] Savaşın ardından harap olan ülkede yeniden yapılanmaya gidildi.[8]

Parlamenter monarşi ile yönetilen Kuveyt'in başkenti, ülkeyle aynı adı taşıyan Kuveyt'tir. Petrol rezervleri bakımından dünyada beşinci konumda bulunan ülkede[9] ihracatın %95'ini oluşturan petrol, ülke gelirlerinin ise yaklaşık olarak %80'ini oluşturmaktadır.[6] Gayrı safi yurt içi hasılaya göre dünyanın en zengin yedinci ülkesi olan Kuveyt,[10] en yüksek İnsani Gelişme Endeksi'ne sahip 31. ülkedir.[11] Kuveyt, Dünya Bankası tarafından yapılan sınıflandırmaya göre yüksek gelirli ülkelerden birisi konumundadır.[12]

Tarihçe

MÖ 4. yüzyılda, Kuveyt açıklarında bulunan ve Failaka olarak bilinen adada koloniler kuran Antik Yunanlar, buraya "Ikaros" adını verdi.[13][14] MÖ 123 yılında bölge, Partlar'ın kontrolüne girdi.[15] MS 224'te Sasaniler tarafından ele geçirildi ve Hacer olarak anılmaya başlandı.[16] 7. yüzyıla gelindiğinde ise günümüzdeki Kuveyt'in de dahil olduğu topraklar, Arap Yarımadası'nın tamamıyla birlikte Dört Halife döneminde fethedildi.[17]

17. yüzyılda bölgede sürekli yerleşim yapan ilk insanlar olan Arap Bani Halit kabilesi, 1756'da emirlik kurarak günümüz Kuveyt'inin temellerini attı.[18][19] 1756'da halk tarafından seçilen Sabah I Bin Cabir, ülkenin ilk emiri oldu.[20] Kuveyt'in şu anki hanedanı El-Sabah'ın soyu da I. Sabah'a kadar dayanmaktadır. El-Sabah'ın yönetiminde Kuveyt, önemli bir ticaret merkezi oldu. Özellikle inci ticaretinde büyük gelişmeler gösteren Kuveyt, günümüzde petrolün de etkisiyle bölgenin büyük ekonomilerinden biri olup; Hindistan, Afrika Boynuzu, Necd, Mezopotamya ve Levant arasındaki ticaret ağının bir parçası konumundadır.

19. yüzyıllarının sonlarında Arap Yarımadası'nın büyük bir kısmı ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun kontrolüne girdi. Kuveyt, Osmanlılar döneminde El-Sabah hanedanlığının yönetiminde özerklik elde etti.[21]

Osmanlı'ya bağlı emirlik üzerindeki Birleşik Krallık etkisi, 19. yüzyılın başlarından itibaren artış gösterdi.[19] Ocak 1899'da Kuveyt, Birleşik Krallık ile imzaladığı anlaşma gereğince, dış ilişkilerin kontrolü Britanyalıların elinde olacak, karşılığında ise her yıl belli bir miktar para alacaktı.[22] Böyle bir anlaşma yapılmasının asıl sebebi ise Berlin ile Bağdat arasında yapılması planlanan demiryolunun, Alman İmparatorluğu'nun Basra Körfezi üzerinde güç sahibi olmasından Britanya'nın duyduğu rahatsızlıktı.[19] 1913'te Birleşik Krallık ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan anlaşmayla Kuveyt emiri Mübarek el-Sabah, Kuveyt şehrinde oluşturulan özerk yönetimin yöneticisi olarak her iki devlet tarafından da tanındı.[22] 1914'te I. Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla Britanyalılar anlaşmayı iptal ederek Kuveyt topraklarının Britanya İmparatorluğu himayesine girdiğini duyurdu.[21] 1922'deki El Akir Konferansı'yla birlikte Kuveyt ile Suudi Arabistan arasındaki sınırlar belirlendi ve her iki ülke arasında yaklaşık 5.770 km²'lik tarafsız bölge oluşturuldu.[19][23]

1934'te, BP ve Gulf Oil petrol şirketleri; Kuveyt Petrol Şirketi adı altında birleşerek bölgedeki petrol arama ve işletme haklarını ellerinde aldı.[19] İlk petrolü 1938'de bulan şirket, işletimine 1946'da başladı.[24]

Abdullah III Al-Salim Al-Sabah tarafından yönetilen Kuveyt, 19 Haziran 1961'de Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.[22] Hindistan Merkez Bankası tarafından basılan Körfez rupisi, Kuveyt dinarının yerine kullanılmaya başlandı. 20 Temmuz 1961'de Arap Birliği üyesi olması ve geniş petrol yataklarının keşfiyle birlikte birçok yabancı girişimci ülkeye yerleşti ve ülke ekonomisi büyük bir yükselişin içine girdi.[19] Petrol endüstrisindeki büyüme sayesinde Arap Yarımadası'nın en zengin ülkelerinden biri konumuna gelen Kuveyt, Basra Körfezi'nde en çok petrol ithalatı yapan ülke oldu. Ekonomideki bu büyümenin ardından, başta Mısır ve Hindistan olmak üzere çeşitli ülkelerden birçok işçi, çalışmak için Kuveyt'e akın etti.

Tarafsız bölgedeki petrol hakları konusunda Suudi Arabistan ile anlaşmazlıklar yaşansa da bölgedeki tüm petroller eşit olarak paylaşılarak sorun çözüldü. Sınırlar konusunda tartışmalar yaşanmasına karşın Ekim 1963'te Irak, Kuveyt'i ve sınırlarını resmî olarak tanıdı.[25]

Çöl Kalkanı Operasyonu sırasında bir Kuveyt M-84 tankı.

1967'de patlak veren Altı Gün Savaşı'nın başlamasından bir gün sonra, 6 Haziran 1967'de, Arap devletleri ortaklaşa uyguladığı politika gereğince İsrail'e destek veren devletlere yaptığı petrol ithalatını durdurdu. Uygulanan bu ambargo, 1 Eylül'de, Hartum Önergesi'nin yayımlanmasıyla kaldırıldı.[26]

1973 Arap-İsrail Savaşı'nda ABD'nin İsrail'e destek vermesi üzerine Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü üyesi devletlerle birlikte, İsrail'e destek veren ülkelere karşı 15 Ekim 1973'ten başlayarak ikinci kez petrol ambargosu koydu. Bununla beraber OPEC üyesi ülkelerle birlikte dünya petrol fiyatlarını yükselterek ülkeye giren kaynakların arttırılmasına karar verildi. Ambargoyla birlikte dünya ekonomisinde büyük bir kriz yaşandı. Birkaç ay sonra, 17 Mart 1974'te Washington'da yapılan petrol zirvesiyle ambargo kaldırıldı. 1970'lerde kamulaştırılmaya başlanan Kuveyt Petrol Şirketi'ndeki hükûmet iştiraki 1974'te %60'a çıkarılırken, kalan %40'lık kesim BP ve Gulf Oil arasında eşit olarak paylaştırıldı.[27]

1982'de, Souk Al-Manakh borsasının çöküşünün ardından ülkede ekonomik kriz yaşandı ve petrol fiyatlarında artış görüldü.[28] Fakat kriz kısa sürede aşıldı ve Kuveyt'teki petrol üretimi gittikçe artarak, İran-Irak Savaşı sebebiyle İran ile Irak'ta düşen petrol üretiminden kaynaklanan boşluğun doldurulması sağlandı. 1980'de başlayan savaşta önceleri tarafsız kalan Kuveyt, sonraları maddi yönden Irak'ı destekledi. Bunun yanında Irak'a gönderilen savaş malzemelerinin de kendi üzerinden geçmesine olanak sağladı.[19] 1983'te, ülkede seri halinde yaşanan altı bombalı saldırı sonucunda beş kişi hayatını kaybetti. Saldırıyı üstlenen Şii Dava Partisi, İran ile yaşanan savaş sırasında Kuveyt'in Irak'a verdiği destekten dolayı saldırıyı gerçekleştirdiğini açıkladı.[29] Eylül 1987'de İran, Kuveyt'e İpekböceği füzeleri ile saldırılar düzenledi.[30][31] 5 Nisan 1988'de, Bangkok'dan Kuveyt'e sefer yapan ve Kuveyt Kraliyet Ailesi'nin üç üyesinin de aralarında bulunduğu 112 yolculu, 422 sefer sayılı Kuwait Airways'na ait Boeing 747 tipi uçak, bir grup Lübnanlı tarafından kaçırıldı.[32] Silahlı ve el bombalı teröristler pilotu, İran'ın Meşhed şehrine iniş yapması için zorlarken, aynı zamanda Kuveyt'te tutulan 17 Şii gerillanın serbest bırakılmasını talep ettiler. Meşhed'e inildikten sonra Ürdünlü bir yolcuyu serbest bırakan teröristler,[33] Sırasıyla Larnaka ve Cezayir'e iniş yapan hava korsanları iki Kuveytli yolcuyu da öldürdü. Kuveyt'in 17 esiri serbest bırakmayacağını açıklamasının ardından teröristlerin Cezayir'i terketmelerine izin verildi ve 16 gün süren eylem sona erdi.[34][35]

Körfez Savaşı esnasında ,Kuveyt'teki yanan petrol sahasının üzerinde uçan ABD Hava Kuvvetleri uçakları (F-16, F-15C ve F-15E)

Savaşta, sekiz yıl boyunca maddi yönden Irak'ı destekleyen Kuveyt, savaşın sona ermesiyle birlikte Irak'ın 65 milyon $'lık borcunun silinmesi yönündeki teklifini reddetti.[36] Kuveyt'in petrol fiyatlarını %40 oranında arttırmasıyla birlikte her iki ülke arasında ekonomik bir savaş başlamış oldu.[37] Irak'ın; Kuveyt'in eğimli sondaj yaparak kendisine ait Rumeyla petrol sahasından petrol çıkardığı iddiasıyla iki ülke arasındaki tansiyon daha da yükseldi.[37]

2 Ağustos 1990'da, Irak kuvvetleri Kuveyt'i işgal ederek kendi topraklarına kattı. Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin, emir Cabir Al-Sabah'ı görevden alarak Ali Hasan el Mecid'i Kuveyt valisi olarak atadı.[38] Irak işgali sırasında, yaklaşık 1.000 Kuveytli sivil öldürülürken 300.000'den fazla kişi ülkeyi terketti.[39] Diplomatik görüşmelerin sonuç vermemesi sonunda, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından ABD'nin başı çektiği 34 ülkeden meydana gelen koalisyon güçleri oluşturuldu. Koalisyon güçleri; 17 Ocak 1991'de, Irak kuvvetlerini Kuveyt topraklarından çıkarmak amacıyla düzenledikleri Çöl Fırtınası Operasyonu ile Körfez Savaşı'na dahil oldu. 6 hafta sonra, 26 Şubat 1991'de, koalisyon güçleri başarıya ulaştı ve Irak güçlerinin ülkeden çekilmesiyle birlikte emir, yetkilerine yeniden kavuştu.[40] Sonrasında ise Kuveyt, koalisyon güçlerine hizmetleri karşılığında 17 milyar $ ödeme yaptı.[40]

Irak kuvvetleri Kuveyt'ten çekilirken 737 petrol kuyusuna zarar verip, bunların 600 kadarını ateşe verdi.[41] Irak işgalinin ardından yapılan tahminler sonucu yaklaşık 5-6 milyon galon (950.000 m³) petrolün yandığı belirlendi.[42]

Petrol ve kurum tabakası Basra Körfezi'nin tamamını etkiledi ve 25 ila 50 milyon galon (7.900.000 m³) petrolden meydana gelen "petrol gölleri" oluştu.[43] Bu petrol tabakası, ülke yüz ölçümünün %5'lik kısmını kapladı.[41] Toplamda 11 milyon galon (1.700.000 m³) petrol Basra Körfezi'ne dökülürken,[44] Kuveyt'in ham petrol rezervinin %2'lik kısmına tekabül eden 96 milyon galon (1.53×1010 m³) petrol yakıldı.[45] Yangınları söndürmek dokuz aydan uzun bir süre alırken, hükûmetin harcadığı 50 milyar $ sayesinde kuyuların tamiratı ve altyapı düzenlemeleri 2 yıl kadar bir sürede eski haline getirilebildi.[46] Körfez Savaşı'nın ardından Kuveyt, sosyo-ekonomik, çevresel ve halk sağlığı açısından büyük bir gelişim gösterdi.

Siyaset
Kuveyt
Şu madde dizisinin bir parçasıdır:
Kuveyt
devlet yapısı

Kuveyt Basra Körfezi ülkeleri içinde en eski seçilmiş meclise ev sahipliği yapmaktadır. Devletin başı Emir'dir. Emir başbakanı atar ki, başbakan da genellikle kraliyet ailesine mensuptur. Bakanlar Kurulu, hükûmet işlerini yürütür ve bakanların sayısı meclis üyelerinin sayısının 1/3'ünden fazla olamaz. Meclis başbakanı veya kabinedeki bakanları görevden alma yetkisine sahiptir. Anayasaya göre yeni bir veliahtın tahta çıkması için meclis tarafından onaylanması gerekmektedir. Meclis 50 üyelidir ve 4 yılda bir yenilenir. Son reformlarla birlikte kadınlar da oy kullanma hakkına sahip olmuş ve seçmen sayısı 139.000'den 339.000'e çıkmıştır. Yakın bir zamanda Başbakan Şeyh Sabah el-Ahmet el-Sabah kabinede bir kadın bakanın yer alacağını duyurmuştur.

11 Kasım 1962'de kabul edilen ve günümüzde de yürürlükte olan anayasayla birlikte emirin yetkileri kısıtlandı. Dört yıllığına seçilen 50 üyeden meydana gelen bir meclis oluşturuldu ve hükûmetin yalnız aile üyelerinden oluşmasının önüne geçildi.[19][47] Ocak 1965'te yeni hükûmet seçim yerine veliaht prens tarafından kuruldu.[19] Abdullah III Al-Salim Al-Sabah'ın 24 Kasım 1965'teki ölümü üzerine ülke yönetimi, kardeşi Sabah III Al-Salim Al-Sabah'a geçti. Al-Sabah, başbakanlık görevini Cabir III Al-Ahmet Al-Cabir Al-Sabah'a bıraktı.[19]

29 Ağustos 1976'da emir Al-Salim Al-Sabah tarafından meclis dağıtılarak basın üzerinde sıkı bir denetim kuruldu. 31 Aralık 1977'de Al-Salim Al-Sabah'ın ölümü üzerine ülkenin yeni emiri Cabir III Al-Ahmet Al-Cabir Al-Sabah oldu. Yeni emir, veliaht prens Saad I Al-Abdullah Al-Salim Al-Sabah'ı, 8 Şubat 1978'de başbakan olarak atadı.

Ağustos 1980'de emir Cabir, yeni bir parlamento kurma çalışmalarına başladı. Yeni bir seçim yasası kabul edildi. 23 Şubat 1981'de yapılan seçimler, rejim yandaşlarının zaferiyle sonuçlandı.

Coğrafya
Kuveyt'teki kum fırtınası Nisan, 2003

Arap Yarımadası'nın kuzey doğusunda yer alan Kuveyt, dünyadaki en küçük kıta ülkeleri arasındadır. Engebesiz bir yapı gösteren ülke topraklarının çoğunu Arap Çölü kaplamaktadır. Ülkenin en yüksek noktası ile ortalama yüksekliği arasında 306 m kadar küçük bir fark bulunmaktadır.[6] Dokuz adaya sahip olan Kuveyt'te, Failaka Adası dışındaki adalarda yerleşim yapılmazken,[48] kapladığı 860 km² alanla Bubiyan, ülkedeki en büyük ada konumunda olup ana karaya 2.380 m. uzunluğundaki bir köprüyle bağlanmaktadır.[49] Topraklarının çoğu tarıma elverişli olan ülkenin 449 km uzunluğundaki kıyı şeridi boyunca yer yer yeşil arazilere rastlanmaktadır.[6]

İçerdiği petrol sahaları bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biri olan Kuveyt'teki Burgan sahasında ülkede çıkarılan toplam petrolün 70 milyon galonluk (1,1×1010 m³) kısmı elde edilmektedir. 1991'deki Kuveyt petrol yangınları sırasında ülke genelinde 500'ün üzerinde petrol gölü oluşmuş ve yaklaşık 35,7 km² alana yayıldı.[50] Meydana gelen kirlilik yüzünden ülkenin doğu ve güneydoğu kısımlar yaşanamaz hale geldi.[42] Körfez Savaşı sonucunda oluşan petrol sızıntıları ülkenin deniz kaynaklarını da şiddetli biçimde etkiledi.[51]

İklim

Mart'ta başlayan ilkbahar, nadir olarak gerçekleşen sağanak yağışlara rağmen ılık geçmektedir. Kuzeybatıdan esen rüzgârlar sonbahar ve kış aylarında soğuk; ilkbahar ve yaz aylarında ise sıcak hava getirir. Güneydoğudan esen rüzgârlar genellikle sıcak ve nemli olup, Temmuz ile Ekim arasında etkisini gösterirken; aynı yönden esen sıcak ve kuru rüzgârlar ise ilkbahar ile yaz mevsiminin başlarında etkisini gösterir. Kuzeybatıdan esen ve şimal adı verilen rüzgârlar ise Haziran ve Temmuz aylarında etkili olup, kum fırtınalarına yol açmaktadır.[52]

 Kuveyt iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 18 21 26 31 38 43 43 44 42 35 26 19
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 7 9 13 18 24 27 29 28 24 19 13 8
Ortalama yağış (mm) 25,4 15,2 12,7 15,2 5,1 0,20 0 0 0 2,5 12,7 17,8
Kaynak: weather.com[53]

Demografi

Kuveyt'te her 100 kadına 143 erkek düşer, 25-54 arasında bu oran 175'e kadar çıkar. Bu oranlar Katar, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn'den sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek dördüncü cinsiyet oranlarıdır.[54]

İdari yapılanma
Başkent Kuveyt

Kuveyt, valilik adı verilen 6 idari bölgeye ayrılmıştır. Valilikler ise kendi içlerinde ilçelere ayrılır.

Valilikler Merkez şehir Yüzölçümü
km²		 Nüfus
(2005)
El AhmedîEl Ahmedî5 120393 861
El AsimeKuveyt200261 013
El CehrâEl Cehrâ12 130272 373
El FervaniyeEl Fervaniye190622 123
HavallîHawallî84487 514
Mübârek el-KebîrMübarek El Kebir94176 519
KuveytKuveyt17 8182 213 403

Başkent Kuveyt ve El Cehrâ şehirleri, ülkenin en önemli şehirlerinin başında gelir.

Kaynakça
  2. "Population of Kuwait".
  3. "IMF Report for Selected Countries and Subjects : Kuwait". International Monetary Fund. 24 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2017.
  4. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
  5. John P. Lesko (2002). "Kuwait". World Education Encyclopedia: A Survey of Educational Systems Worldwide. 2, Rebecca Marlow-Ferguson tarafından değiştirilmiş sürüm. Detroit: MI: Gale Group.
  6. "The World Factbook - Kuwait". Central Intelligence Agency. 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2010.
  7. Ryan Chilcote (3 Ocak 2003). "Kuwait still recovering from Gulf War fires". CNN. 11 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2010.
  8. "Country profile: Kuwait". BBC News. 16 Aralık 2009. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2010.
  9. "Country comparison: Oil-proved reserves". Central Intelligence Agency. 1 Ocak 2009. 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2010.
  10. "Country comparison: GDP-per capita". Central Intelligence Agency. 18 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2010.
  11. "Human development indices" (PDF). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2009.
  12. "Country and Lending Groups". Dünya Bankası. 13 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2010.
  13. Neil Arun (7 Ağustos 2007). "Alexander's Gulf outpost uncovered". BBC News. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2010.
  14. >"State of Kuwait (History)". kuwait-info.com. 3 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2010.
  15. Kaveh Farrokh (2007). Shadows in the desert: Ancient Persia at war. Osprey Publishing. ISBN 1846031087, 9781846031083 |isbn= değerini kontrol edin: invalid character (yardım).
  16. Lawrence Plotter (2009). The Persian Gulf in history. Macmillan. ISBN 1403972451, 9781403972453 |isbn= değerini kontrol edin: invalid character (yardım).
  17. Satish Ganjoo (2004). Economic System in Islam. Yeni Delhi: Anmol Publications PVT. LTD. ISBN 8126118083, 9788126118083 |isbn= değerini kontrol edin: invalid character (yardım).
  18. "Kuwait Information - History". Northern Star. 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2010.
  19. "Kuveyt". Büyük Larousse. XIV. ss. sf. 7230-7231.
  20. "The Late Amir Sheikh Sabah Al Awal". kuwait-info.com. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2010.
  21. William Cleveland (2000). A history of the modern Middle East. Westview Press. ISBN 0813334896, 9780813334899 |isbn= değerini kontrol edin: invalid character (yardım).
  22. "Background Note: Kuwait". ABD Dışişleri Bakanlığı. 4 Mayıs 2010. 7 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  23. Ali Çimen (2010). Tarihi Değiştiren Olaylar. Timaş Yayınları. ss. sf. 75. ISBN 9752635326.
  24. Mary Ann Tétreault (1995). The Kuwait Petroleum Corporation and the Economics of the New World Order. Greenwood Publishing Group. ss. sf. 14. ISBN 0-89930-510-5.
  25. Michael S. Casey (2007). The History of Kuwait. Greenwood Publishing Group. ss. sf. 128. Erişim tarihi: 15 Ekim 2010.
  26. Simon C. Smith (2004). Britain's revival and fall in the Gulf: Kuwait, Bahrain, Qatar, and the Trucial States. Routledge. ss. sf. 44-45.
  27. "Kuwait Oil Company" (PDF). Oil&Gas Directory. 2008. Erişim tarihi: 15 Ekim 2010.
  28. Fadwa Adel Darwiche, Fida Darwiche (1986). The Gulf Stock Exchange crash: the rise and fall of the Souq Al-Manakh. Routledge. ss. sf. XII. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  29. Shireen T. Hunter (1990). Iran and the World: Continuity in a Revolutionary Decade. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ss. sf. 117.
  30. ""İpekböcekleri" sahnede". Milliyet. 5 Eylül 1987. s. 4.
  31. "Körfez'de "İpekböceği" bilmecesi". Milliyet. 6 Eylül 1987. s. 4.
  32. "1988: Hijackers free 25 hostages". BBC. 5 Nisan 1988. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  33. "Körfez'de hava korsanlığı". Milliyet. 6 Nisan 1988. s. 4.
  34. Greenwald, John; Allis, Sam; Jackson, David S. (25 Nisan 1988). "Terrorism Nightmare on Flight 422". Time. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  35. "Kâbus bitti, yolcular serbest, korsanlar kaçtı". Milliyet. 21 Nisan 1988. s. 4.
  36. "Iraqi Invasion of Kuwait; 1990". Acig.org. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  37. Derek Gregory (2004). The colonial present: Afghanistan, Palestine, Iraq. Wiley-Blackwell. ss. sf.156. ISBN 9781577180906. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  38. Ibrahim al-Marashi. "The Significance of the "Death" of Ali Hassan al-Majid". Center for Nonproliferation Studies. 3 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  39. "The Use of Terror during Iraq's invasion of Kuwait". The Jewish Agency for Israel. 24 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  40. "Kuwait". Ehistory.osu.edu. 17 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  41. Robert Campbell Wellman (14 Şubat 1999). "Iraq and Kuwait: 1972, 1990, 1991, 1997". USGS. 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  42. "Kuwait Ted Case". American.edu. 12 Ocak 2000. 2 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  43. "1991 Kuwait oil fires". NASA. 18 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  44. Wilbur G. Landrey (30 Ocak 1991). "Oil slick in gulf likely to spread". St. Petersburg Times. ss. sf. 5A. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2010.
  45. "Kuwait Oil Fires, Persian Gulf War". Espionage Information. 13 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  46. "Fears of Iraqi oil fires fuel global panic". Independent Online. 21 Mart 2003. 8 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2010.
  47. "The Constitution". Kuveyt Başbakanlığı. 2 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2010.
  48. Encyclopædia Britannica. "Būbiyān". 10 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  49. "Bubiyan Bridge". Structurae. 19 Ekim 2002. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  50. Daniel Pendick. "Kuwaiti Oil Lakes". Encarta. 7 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010.
  51. "Kuwait (country)". Encarta. 1 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  52. "Kuwait". Encyclopædia Britannica. 4 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010.
  53. "Monthly Averages for Kuwait International Airport, Kuwait". weather.com. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2010.
  54. "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.