Lockheed AC-130

AC-130 Gunship, C-130 Hercules nakliye uçağının özel kuvvet birliklerine sıcak çatışma bölgelerinde yakın hava desteği sağlaması için modifiye edilmiş halidir. Standart bir C-130 Hercules nakliye uçağından daha fazla motor gücü, tırmanma hızı ve menzile sahiptir. Alçak uçuşlarda oldukça başarılı olan, yerleşim yerleri ve kırsal kesimde hedeflere nokta atışı yapabilen, isabet gücü yüksek bir taarruz uçağıdır. Dakikada 610 metre tırmanabilen uçak her türlü pisti kullanabilir. Uçakta 4 adet her biri 4.910 beygir gücünde Allison T56-A15 turboprop motorları bulunur. Kurtarma operasyonlarında da kullanılabilen uçaklardan Amerikan ordusunda 8 adet H ve 13 adet U modelli AC-130 bulunmaktadır.

AC-130 Gunship
Türü	Taarruz/Yakın Hava Desteği
Ulusal köken	ABD
Üretici	Fairchild Republic
İlk uçuş	1967
Hizmete giriş	1968
Durumu	Etkin hizmette
Ana kullanıcı	ABD Hava Kuvvetleri
Üretim sayısı	47
Program maliyeti	190 milyon $ (AC-130U)

Geliştirilmesi

AC-130'ların ortaya çıkışı Vietnam Savaşı yıllarına tekabul eder. Kore Savaşı'ndan itibaren ABD Hava Kuvvetleri karadaki piyadelere hava desteği için özel donanımlı uçaklar kullanmaya başladı. Vietnam Savaşı'nda C-47 başta olmak üzere çeşitli nakliye uçakları değişik kalibre ve çaptaki toplarla donatılarak düşman ateşi altındaki ABD birliklerine alçak irtifadan hava desteği sağlamak üzere modifiye edilmişti. İhtiyaçlar neticesinde C-130 Hercules nakliye uçaklarından bir kısmı da 105, 40, 20 mm'lik toplarla donatıldı. Modifiye edilen bu C-130'ların en büyük avantajı diğer uçaklardan yüksek irtifada uçmaları, böylece düşman yer ateşinin kendilerine ulaşamamasıydı. Vietnam'da muharebe arama-kurtarma, yakın hava desteğinde kullanılan uçaklar, Kuzey Vietnam ikmal yollarına yaptıkları saldırılarla adlarını duyurdular. Ormanlık bölgelerde sıkışan deniz piyadelerinin ve özel birliklerin bölgeden çıkabilmesine destek sağladılar.

Vietnam'dan sonra ilk kez Ekim 1983'te Greneda'da kullanıldı. Körfez Savaşı'ndan önce 1989'da Panama'da ağır ateş altında kalan deniz piyadelerine yoğun ateş desteği verince kendini ispatladı. Körfez Savaşı'ndaki performansı çok yüksekti. Irak'ta yakın hava desteği yanında zırhlı araçların imhasında da kullanıldı. 17 Ocak-27 Ocak 1991 tarihlerinde H modelleri, 50 sortide 300 saate yakın uçtu. I. Körfez Savaşı, AC-130H'lerin en fazla görev yaptığı savaş olmuştur. Bir uçuş görevi 10 saatten uzun sürebilmekteydi. Somali'de de gerilla gruplarının yardım malzemelerini yağmalamasını önlemede kullanıldı. 1999 Kosova Savaşı'nda Belgrad yakınlarında düşürülen F-117 Nighthawk pilotunun kurtarılmasında ve Sırbistan yer birliklerinin imhasında başarıyla kullanıldı. Bir AC-130'un Sırbistan topçu bataryasına saldırısı ve ordu cephaneliğini vurması ses getirdi. 2001'de Afganistan'da ve 2003'te de Irak'ta görev yaptı. AC-130'ların bugüne kadar 10.000'e yakın düşman aracını imha ettiği tahmin edilmektedir.

Versiyonlar

Uçağın ilk üretilen versiyonu A modelidir. 13 Ağustos 1954'te ilk uçuşunu yapmıştır. 2 x 40 mm top, 2 x 20 mm Vulcan ve 2 x 7.65 mm mini toptan oluşan bir silah yapısı vardır. Toplam 19 adet A modeli modifiye edilmiştir. Vietnam'daki çatışmalarda 5 tanesi düşmüştür. 1995 sonunda tüm A modelli uçaklar hizmet dışı bırakılmıştır. E modeli ilk uçuşunu 1974'te yapmıştır. A modelindeki 40 mm'lik bir top, 105 mm'lik anti-tank obüsü ile değiştirilmiş ve 7.65'likler kaldırılmıştır. Tüm E modeli AC-130'lar revizyona girerek H modeline yükseltilmişlerdir. H modeli motor ve diğer başka revizyonlarla E modellerinin modernize edilmiş halidir. Spectre nick name ile adlandırılır. Toplam 11 tane H modelli AC-130 üretilmiş ve 3 tanesi düşmüştür. H modeli 14 personel kapasitelidir.

AC-130U, 3. nesildir ve en son teknolojileri içermektedir. Spooky nick name ile adlandırılır. 20 Aralık 1990'da ilk uçuşunu yapmıştır. AC-130H'nin taşıyabildiği cephanenin iki katını taşıyabilir. Eşzamanlı olarak iki farklı hedefe saldırabilir. Personel koruması için U modelinde Spectra seramik zırh kullanılır. 1 adet hareketli 25 mm top ve hedef tespiti için elektro-optik tarayıcı H modelindeki 2 adet sabit 20 mm topların yerini aldı. 25 mm top tam otomatik olduğu için personel gerektirmez, bu yüzden 13 personel taşır. Uçak içi yangına karşı dahili yangın söndürme sistemi mevcuttur. Uçakta bulunan GPS, INS, APQ-180 dijital atış kontrol sistemi ve ALLTV (Alçak irtifa TV sistemi) her hava şartında gece ve gündüz, seyir ve atış imkânı vermektedir. Aynı sistemin bir başka modeli F-15E Strike Eagle uçaklarında kullanılır. SAR (Sentetik radar) ile hedef tespit ve kilitlenme yeteneği artmıştır. Böylece hata payı azaltılmış, tek atış-tek vuruş yeteneğine sahip olunmuştur. Hedef tespit edilir, tanımlanır ve elverişli silah kilitlenir. Kokpitte bulunan pilot veya sistem subayı da silahı ateşler. Öz savunma sistemleri U modeli ile geliştirilmiştir. AN/AAQ-24 "DIRCM" sistemi sayesinde uçağa kilitlenen ısı güdümlü füzeleri tespit edip uçağa yaklaşmadan güdüm sistemine IR ışını yansıtarak füzenin körleşmesini ve hedefini şaşırması sağlanmaktadır. U versiyonundan 13 adet üretilmiştir ve hepsi aktif durumdadır.

Silah sistemleri

AC-130'da tüm silahlar uçağın sol kısmında bulunmaktadır. ABD Hava Kuvvetleri envanterinde en büyük silah çap ve kalibreye sahip uçaktır. 1 adet 105 mm'lik M101 Haubica hafif obüs uçağın en ağır silahıdır. Obüsün geri tepme sistemi bulunmaktadır. Etkili menzili 7.500 m'den fazla olan bu obüs dakikada 6-10 mermi atabilir. H modelinde 2, U modelinde 1 adet bulunan 40 mm Bofors L-70 topunun etkili menzili 4.500 m'dir ve dakikada 100 mermi atabilir. Uçakta da 256 adet 40 mm mermisi taşınır. U modelinde 1 adet 25 mm GAU-25 topu bulunur ve dakikada 1800 mermi atabilmektedir. 3.700 m'den atış yapabilen bu topun 3.000 adet de mermisi taşınır. H modelinde de ilave olarak 2 adet 6 namlulu M61A1 Vulcan topu bulunmaktadır.

Saldırı taktiği

AC-130'un klasik saldırı taktiği 3.000 m yükseklikten 300 km/s hızla hedef bölgeye yaklaşmak ve saat yönünün tersine hedef üzerinde daireler çizmektir. Bu irtifa ve hız, etkili atış ve isabet içindir. Tespit edilen hedefe lazer işaretleyicilerle nokta atışı yapılır. Hedefin etrafında daireler çizilmesi, atış öncesi ve atış sonrası hedefin durumunu tespit ve hedefe farklı açılardan saldırı imkânı verir. Radar kesiti ve boyutunun büyüklüğü nedeniyle genellikle gece harekatlarında kullanılmaktadır. Kötü hava koşullarında da iyi sonuçlar elde edebilen bu uçak, gelişmiş radarı sayesinde yerdeki hedeflerin dost mu, düşman mı olduğunu ayırt edebilmektedir.

Geleceği

ABD Hava Kuvvetleri'nin Florida'daki Özel Operasyonlar Komutanlığına bağlı bulunan AC-130'lar 4 filoda görev yapmaktadır. Kriz dönemlerinde de çatışma bölgelerine yakın bir hava alanına yakıt ikmali ile intikal ederler. Çeşitli modernizasyonlara tabi tutulan AC-130'ların 2015'lere kadar hizmette tutulması düşünülmektedir.