Norris Bradbury

Norris Edwin Bradbury (d. 30 Mayıs 1909 - ö. 10 Ağustos 1997), Los Alamos Ulusal Laboratuvarı’nda 1945 ile 1970 yılları arasında görev yapan Amerikan fizikçi. Robert Oppenheimer tarafından II. Dünya Savaşı sırasındaki Manhattan Projesi'nde başarılı olduğu için bu pozisyona seçilmiştir. Bradbury, Trinity denemelerinden sonuncusu olan “The Gadget” dan sorumluydu.

Norris Bradbury
Norris Bradbury
Doğum Norris Bradbury
30 Mayıs 1909
Santa Barbara, ABD
Ölüm 20 Ağustos 1997 (88 yaşında)
Los Alamos, New Mexico, New Mexico, ABD
Ölüm sebebi Kangren
Milliyet Amerikalı
Mezun olduğu okul(lar) Oberlin College
Columbia University
Kariyeri
Dalı Fizikçi
Çalıştığı kurumlar Stanford University
University of Californiya
İmza

Bradbury, kötü bir zamanda Los Alamos’ta görev aldı. Personel gruplar halinde Alamos'u terk ediyordu, yaşam koşulları kötü ve laboratuvarın kapatılma ihtimali vardı. Bradbury yeterince personeli ikna edip Kaliforniya Üniversitesi ile yenileme anlaşması yaptı. Nükleer silahların gelişmesi için çalışmaya devam etti. Onları laboratuvar cihazların olmaktan imal edilecek hale getirdi. Sayısız ıslahatları sayesinde, silahları daha güvenli, daha kullanışlı ve az bulunan radyoaktif maddeleri daha verimli kullanan bir hale getirdi.

1950'li yıllarda Bradbury, termonükleer silahların geliştirilmesini denetledi, ancak Edward Teller ile bu silahların geliştirilmesine verilen öncelik konusunda çıkan anlaşmazlık sonucunda rakip bir nükleer silah laboratuvarı kuruldu (Lawrence Livermore Laboratuvarı). Sonraki yıllarda Bradbury işleri ilerletip  nükleer bilimi geliştirmek adına  Los Alamos Meson fizik tesisini kurdu. 1960'lı yıllardaki Uzay Yarışı esnasında nükleer yakıtla çalışan taşıtları geliştirmek adına bir laboratuvar (NERVA) kurdu. Adı bir bilim müzesine verildi.

Erken yaşları

Norris Bradbury 30 Mayıs 1909 yılında Edwin Pearly ve Elvira née Clausen’in çocuğu  olarak dünyaya geldi. Bradbury’nin 3 kardeşi daha vardı. Bir kız kardeşi küçük yaşta hayatını kaybetti. Bunun üzerine aile Bobby ve Betty adındaki ikizleri evlat edindi. İkizler ilerde ikinci dünya savaşında Amerikan ordusunda görev alacaklardı.  Bradbury  Kaliforniya’daki Hollywood ve Chaffey Lisesinde okudu. 16 yaşında mezun olduktan sonra Kaliforniya’daki Pomona Üniversitesine girdi ve 1929 yılında kimya bölümünden mezun oldu. Phi Beta Kappa Topluluğuna üyelik hakkı kazandı. Pomona Üniversite’sinde okurken İngiliz edebiyatı uzmanı Lois Platt ile tanıştı. Platt ayrıca oda arkadaşının kız kardeşiydi. 1933 yılında evlendiler ve James, John, David adında 3 erkek çocukları oldu.

Yüksek lisans ve öğretim üyesi olduğu Kaliforniya Üniversitesinde Bradbury fizik ile ilgilenmeye başladı. Doktora tezini Leonard B. Loeb in danışmanlığı altında gaz iyonlarının akışkanlığı hakkında yaptı ve Ulusal Araştırma Kurumu üyeliği ile ödüllendirildi.

Birinci Dünya Savaşı’nda deniz kuvvetleri ihtiyat personeli olan Loeb, Bradbury’yi deniz kuvvetleri ihtiyat personeli olması için cesaretlendirdi. Bradbury’nin komisyonu komutan Chester W. Nimitz tarafında imzalandı.

MIT’deki iki yıl sonrasında, Bradbury 1935 Stanford Üniversitesinde asistan oldu. 1938 yılında doçent oldu. 5 yıl sonra ise profesörlüğe yükseldi. Gazların elektrik iletkenliği, iyonların özellikleri ve atmosferik elektriğin tutumu  üzerinde uzmanlaştı. “Physical Review”,  “Journal of Applied Physics”, “Journal of Chemical Physics” ve “Journal of Atmospheric Electricity” and “Terrestrial Magnetism” isimli yayınlar yayınladı. Bir tip elektriksel ion kapısı olan Bradbury-Nielsen Shutter’ı icat etti

II. Dünya Savaşı

1941 yılının başlarında Bradbury İkinci Dünya Savaşı’nda Amerikan Deniz kuvvetleri adına çalışmak üzere  göreve çağrıldığı halde Stanford’daki akademik yılın bitimine kadar izin verildi. Dış balistik üzerinde çalışmak üzere Virginia’daki Naval Proving Gound üssüne gönderildi. Bunun üzerine Loeb ve komutan Deak Parsons çalışıyordu.

Haziran 1944’te Manhattan Projesi müdür yardımcısı olan Parsons, Bradbury’e New Mexico’ya rapor vermesi için görev verdi.

Parsons, Bradbury’e  implosion tipi nükleer silahlar için gerekli olan patlayıcı lensler(explosive lenses) üzerine çalışması gerektiğini söyledi. Bradbury araştırmaya pek hevesli değildi, ama Parsons bir deniz subaydı ve yapmak zorunda kaldı.

Los Alamos’ta Bradbury implision deneysel grubunun başına geçti(E-5). Ağustos 1944’te laboratuvar yöneticisi Robert Oppenheimer kapsamlı bir düzenleme yaptı. E-5, George Kistiakowsky’in X bölüğünün bir parçası oldu ve bu bölük X-1 olarak yeniden adlandırıldı. Bu sırada ise,  Bradbury iç patlama sürecine gerekli olan mükemmel bir jet yapmaya çalışıyordu. Bunlar X-ray ve RaLa teknikleri kombinasyonu olarak incelendi.

Mart 1945 tarihinde, Oppenhimer  Alberta projesi adı altında Parsons’a Manhattan Projesinin en büyük görevini verdi. Bu görev Nükleer silahları savaş alanına taşımak üzerineydi. Bradbury Alberta projesine Fat Man’i (Nagazaki’ye atılan bombanın ismi) birleştiren grubun başına geçti. Temmuz 1945 tarihinde Trinity Nükleer denemelerinde “the Gadget” diye adlandırılan bombanın denetmeni oldu. Bradbury Trinity testleri hakkında “Trinity hakkında hiçbir derin duygusal düşüncelere sahip olmadım. Hem de hiç. Sadece bittiği için çok

memnunum.”

Trinity Testi, Temmuz 1945. Bradbury "The gagdet" isimli bombanın yanında.

Los Alamos Yöneticiliği
Bradbury (solda)Leslie Groves(ortada)(sağda)Eric Jette

Oppenheimer Bradbury’i Los Alamos Laboratuvarı’nın yönetici yapmıştı, fakat bu durum yerine biri bulunana kadar geçerliydi. Manhattan Projesi yöneticisi General Leslie R.Groves,Jr., sağlam bir geçmişi ve itibarı olan birini projenin başına getirmek istiyordu. Oppenheimer Bradbury’i önerdi. Bu durum Groves tarafından kabul edilebilirdi. Çünkü Bradbury deniz kuvvetleri subayıydı yani hem bir bilim insanı hem de bir ordu mensubuydu. Bradbury altı aylık geçici çalışma teklifini kabul etti.

Parsons Bradbury’nin deniz kuvvetlerinden çabuk terhis olması için “Legion of Merit” unvanı ödüllendirdi. Deniz İhtiyat Teşkilatı’nda kaldı, fakat 1961 yılında yüzbaşı olarak emekli oldu. 10 Ekim 1945  tarihinde Los Alamos’ta bir tören düzenlendi. Groves laboratuvara “Army-Navy "E" Award” ödülü  Oppenheimer’a ise bir takdir belgesi sundu. Devam eden günlerde Bradbury yardımcı yönetici olarak göreve devam etti.

Bradbury’in müdürlüğünün özellikle ilk ayı zorlu geçti. Atomik Enerji yasasının hızlı bir şekilde meclisten geçeceğini ve savaş projesi olan Manhattan Projesi’nin yeni bir yeri olup kalıcı olacağını umuyordu. Fakat bu durumun altı aydan uzun süreceği belirginleşti. Zamanın başbakanı Hary S. Truman Atomik Enerji Komisyon’unu 1 Ağustos 1946 tarihine kadar imzalamadı buna rağmen 1 Ocak 1947 tarihine kadar etkin hale gelmedi. O tarihlerde Groves’in yasal otoritesi sınırlandırılmıştı. Los Alamos’taki çoğu bilim insanı kendi laboratuvarlarına ve üniversitelerine geri dönmek istiyorlardı. 1946 Şubat tarihinde birkaç deneyimli onların dışında savaş zamanındaki bölük başlarının hepsi Los Alamos’u terk etti. Darol Froman, Robert Bacher’ın G bölüğünün başına geçti ve G bölüğü M bölüğü olarak anılmaya başladı. Eric Jette kimya ve metalurji, John H.Manley fizikten, George placzek teoriden, Max Roy patlayıcılardan ve Roger Wagner ise mühimmattan sorumluydu. Savaş zamanında üç binleri bulan personel sayısı binlere kadar düşmüştü. Çoğu kişi savaş zamanı konaklaması yüzünden orada geçici olarak bulunuyordu. Daha da kötüsü, su boruları soğuk yüzünden donmuş, su ihtiyacı ise tankerlerle karşılanıyordu. Azalmış personele rağmen Bradbury Crossroads Operasyonu için (Pasifik Okyanusu’ndaki nükleer testler) destek temin etmek zorundaydı.

Bradbury (Sol) Kiwi B4-A Nükleer roketinin yanında.

Bradbury nükleer silahları laboratuvar cihazlarından üretim modelleri geliştirmeye devam etti.Sayısız ıslahattan sonra silahları daha güvenli, daha kullanışlı ve az bulunan radyoaktif maddeleri daha verimli kullanan bir hale getirdi. Bradbury önceliği gelişmiş fizyon silahlarına vermesinin yanında, “Alarm Clock” olarak adlandırılan süper termonükleer silahın dizaynı üzerine de araştırmalarına devam ediyordu. Yeni fizyon dizaynı 1948 yılında Operasyon Sandtone esnasında test edildi. Mark 4 nükleer bombası dünyanın ilk seri üretimene geçilern atom bombası oldu.

Projelerin geleceğinin daha belirgin hale gelmesiyle, Bradbury kalabalık  şehirlerden uzak yeni bir laboratuvar alanı için yer aramaya başladı. Bradbury güney Mesa’da yüz yedi milyon dolarlık yeni bir tesis önerisini Atomik Enerji Komisyonu’na sundu.

Bu süre zarfında, Bradbury Stanford Üniversitesi’nde ismen profesör olarak kalmaya devam etti. Los Alamos laboratuvarı sözde bir savaş zamanı kontrat ile Kaliforniya Üniversitesi’nin altında çalışıyordu, fakat kontratdaki bir cümleye göre üniversite savaştan 3 ay sonra bu kontratı fes etme hakkına sahipti. Üniversite usulüne uygun olarak fes etti, fakat Bradbury bunu geçersiz saydı ve 1948 yılında kontrat yenilendi. 1951 yılında Bradbury Kaliforniya Üniversite’sinde profesör oldu.

1951 yılında laboratuvar Teller-Ulam dizaynını ortaya çıktı ve termonükleer denemeleri Greenhouse Operasyon’u  sıransında gerçekleştirildi. Termonükleer silahların gelişimi ve ikinci nükleer silah laboratuvar arasındaki öncelik sırası Bradbury ve Edward Teller arasındaki anlaşmaları üst seviyelere taşıdı.

Sonraki yıllarda,Bradbury işleri ilerletip  nükleer bilimi geliştirmek adına  Los Alamos Meson fizik tesisini kurdu. 1960 yıllarındaki Uzay Yarışı esnasında nükleer yakıtla çalışan taşıtları geliştirmek adına bir laboratuvar (NERVA) kurdu. Bu laboratuvar Nükleer roketlerin itme gücü ve elverişliliğini artırmak üzere kurulmuştu.

Uzun yıllar boyunca Bradbury Los Alamos şehrinin yönetiminden sorumlu oldu. Şehire etkileyici sağlık ve eğitim kurumları kuruldu. Zamanla şehrin dış kısmına yeni bir teknik alan kuruldu ve 18 Şubat 1957 tarihinde etrafı çevrilip güvenlik kapılarıyla kapatıldı. Sonunda, Kasaba bir anonim topluluk haline geldi ve yönetimin sivil sorumlulukları sona erdi.

1966 yılında Bradbury’e Amerikan Silahlı Kuvvetlerine verdiği olan üstü saygı değer hizmetleri ve Amerika Birleşik Devletleri’nde büyük sorumluluk gerektiren Los Alamos yöneticiliği adına  “Department of Defense Medal for Distinguished Public Service” madalyası verildi. Buna ek olarak 1970 yılında Enrcio Fermi ödülünü kazanmıştır.

İleri yaşları
Bradbury, Robert Oppenheimer ile birlikte Los Alamos Laboratuvarında, 1964

Bradbury 1970 yılında Los Alamos Laboratuvarı’ndanki yöneticilikten emekli oldu. Yerine geçen Harold Agnew kendisine baş danışma olması için davette bulundu fakat olumlu sonuç alamadı.  Buna rağmen Bradbury Amerika Ulusal Bilim akademisi başta olmak üzere,  Los Alamos Sağlık Merkezi, Santa Fe’nin ilk ulusal bankası, Los Alamos YMCA ve Santa Fe Sinirbilim topluluğunda danışmanlık yaptı

1969 yılında Bradbury New Mexico valisi David Cargo tarafından New Mexio Üniversitesi’ne yönetici olarak atandı. O günlerce Üniversite çalkantılı günler geçiyordu. 1970 in Mayıs ayında savaş karşıtı aktivist Jane Fonda Kent State massacre olayına cevap olarak New Mexico Üniversitesi rektörü Ferrel Heady in evine yürüyüş düzenledi. Rektörün grupla görüşmeyi reddetmesi üzerine, öğrenci grubu greve başladı. Dersler iptal oldu, mitingler düzenlendi ve Öğrenci Konseyi Binası öğrenciler tarafından istila edildi. Vali öğrencileri uzaklaştırmak için New Mexico Ulusal Muhafızlarını çağırdı. 11 kişi süngülenerek hayatını kaybetti. Cargo’nun yerine gelen Bruce King Bradbury’nin yerine başka bir yönetici atadı.

1990’lı yılların ortasında Bradbury yakacak odun keserken sağ bacağını yaraladı. Bacağı kangren oldu ve dizinden aşağısı kesildi. Kangren sol bacağına sıçradı sol bacağının bir kısmı da alındı ve Bradbury tekerlekli sandalyeye mahkûm oldu. Gün geçtikçe hastalık ilerledi ve 20 Ağustos 1997 tarihinde Bradbury hayatını kaybetti. Los Alamos’ta düzenlen bir cenaze ile Guaje Pines mezarlığına gömüldü.

Kaynakça
  • Agnew, Harold; Schreiber, Raemer E. (1998). Norris E. Bradbury 1909–1996: A Biographical Memoir (PDF). Washington, D.C.: National Academies Press. OCLC 79388516. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2013.
  • Christman, Albert B. (1998). Target Hiroshima: Deak Parsons and the Creation of the Atomic Bomb. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-120-3. OCLC 38257982.
  • Ebinger, Virginia Nylander (2006). Norris E. Bradbury 1909–1997. Los Alamos, New Mexico: Los Alamos Historical Society. ISBN 0-941232-34-4. OCLC 62408863.
  • Hewlett, Richard G.; Anderson, Oscar E. (1962). The New World, 1939–1946 (PDF). University Park: Pennsylvania State University Press. ISBN 0-520-07186-7. OCLC 637004643. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2013.
  • Hewlett, Richard G.; Duncan, Francis (1969). Atomic Shield, 1947–1952. A History of the United States Atomic Energy Commission. University Park: Pennsylvania State University Press. ISBN 0-520-07187-5. OCLC 3717478.
  • Hoddeson, Lillian; Henriksen, Paul W.; Meade, Roger A.; Westfall, Catherine L. (1993). Critical Assembly: A Technical History of Los Alamos During the Oppenheimer Years, 1943–1945. New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-44132-3. OCLC 26764320.
  • Hunner, Jon (2004). Inventing Los Alamos: The Growth of an Atomic Community. Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-3891-6. OCLC 154690200.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.