Ortalama deniz seviyesinden yükseklik
Ortalama deniz seviyesinden yükseklik veya ortalama deniz seviyesine göre yükseklik (AMSL); dağ, ova, yapı gibi coğrafi unsurların, meteorolojik olayların veya hava taşıtlarının yüksekliğini belirtmekte kullanılan bir kavram. Bunun için ortalama deniz seviyesi referans alınır. AMSL kısaltması, İngilizce above mean sea level kavramının akronimidir.
Deniz seviyesi kıyılarda da med-cezir veya yüzeysel akıntılar olmadığı halde bile çoğunlukla bir metreden daha fazla değişkendir, ancak sabit bir su seviyesi saptama aletiyle yıllar boyunca yapılan ölçümlerle ortalama değeri oldukça kesin olarak belirlenebilmektedir.
Yükseklik referansı olarak deniz seviyesinin kullanımı
Modern jeodezi'de mümkünse milimetrelerle ifade edilecek kesinlikle tanımlı olması gereken referans yüzeyinin tespit edilmesi için, ülkeler ve kullanım amacına göre değişen hesaplama yöntemleri ve referans noktaları kullanılır. Dolayısıyla bunlar aslında sadece bölgesel olarak doğru sayılabilir, ancak çoğunlukla 18. ve 19. yüzyılda ulusal olarak bir ülkenin tüm toprakları için genel geçerli olarak kabul edilmiştir.
Ulusal bazda kullanılan sistemler için, referans sıfır noktası olarak çoğunlukla en yakın kıyı şeridinde bulunan bir ölçüm noktasının ortalama deniz seviyesi kullanılır. Buradan tüm ülkeye ağ halinde dağılmış belirli noktaların rakımı nivelman ile belirlenir. Avrupa'daki bu tür önemli referans noktaların örnekleri olarak, Amsterdam ölçeği (Kuzey Denizi), Kaliningrad (Rusya) ve Kronstadt ölçekleri (ikisi Doğu Denizi) ile Akdenizde Trieste, Cenova ve Marsilya sayılabilir.
Bazı ülkelerin kullandığı resmi yükseklik sistemleri
| Ülke | Sistemin adı | Yükseklik Tanımı | Seviye ölçeği | Referans noktası |
|---|---|---|---|---|
| Belçika | Felemenkçe: meter boven Oostends Peil (m O.P.) (Ostende ölçeği üzeri yükseklik) |
ortometrik yükseklik | Ostende | Ostende |
| Almanya (DHHN92)*) (Deutsches Haupthöhennetz' / Alman Temel Yükseklik Ağı)
|
Meter über Normalhöhennull (m ü.NHN) (Normal deniz seviyesi üzeri yükseklik)
|
normal yükseklik
|
Amsterdam | Wallenhorst
|
| Finlandiya | ortometrik yükseklik | Helsinki | Helsinki | |
| Fransa (NGF-IGN69) | Fransızca: mètres au-dessus du niveau de la mer (m) (Deniz seviyesi üzeri yükseklik) |
normal yükseklik | Marsilya | Marsilya |
| Büyük Britanya | İngilizce: meters above sea level (m ASL / m a.s.l.) (Deniz seviyesi üzeri yükseklik) |
ortometrik yükseklik | Newlyn | Newlyn |
| İrlanda | İngilizce: meters above sea level (m ASL / m a.s.l.) (Deniz seviyesi üzeri yükseklik) |
normal ortometrik yükseklik | Maln Head | Maln Head |
| İtalya | İtalyanca: metri sul livello del mare (m s.l.m.) (Deniz seviyesi üzeri yükseklik) |
normal ortometrik yükseklik | Cenova ölçeği | Cenova |
| Eski Yugoslavya devletleri | Hırvatça: Nadmorska visina (m/nv) (Adriyatik Denizi deniz seviyesi üzeri yükseklik) |
normal ortometrik yükseklik | Molo Sartorio 1875/1900 | |
| Liechtenstein (LN02) | Meter über Meer (m ü. M.) (Deniz üzeri metre miktarı) |
düzeçlenmiş yükseklik | Marsilya | Repère Pierre du Niton |
| Lüksemburg | ortometrik yükseklik | Amsterdam | Amsterdam | |
| Hollanda | Felemenkçe: meter boven NAP (m NAP) (Amsterdam ölçeği (NAP) üzeri yükseklik) |
ortometrik yükseklik | Amsterdam | Amsterdam |
| Norveç | Norveççe: meter over havet (moh.) (Deniz üzeri metre miktarı) |
normal ortometrik yükseklik | Tregde | Tregde |
| Avusturya | Meter über Adria (m ü. Adria) (Adriyatik Denizi deniz seviyesi üzeri yükseklik) |
normal ortometrik yükseklik | Molo Sartorio 1875 | Hutbiegl |
| Polonya | Lehçe: metry nad poziomem morza (m n.p.m.) | normal yükseklik | Konstadt | |
| Portekiz | ortometrik yükseklik | Cascais | Cascais | |
| İsveç | İsveççe: Meter över havet (m ö.h.) (Deniz üzeri metre miktarı) |
normal yükseklik | Amsterdam | |
| İsviçre (LN02) [1] | Meter über Meer (m ü. M.) (Deniz üzeri metre miktarı) |
düzeçlenmiş yükseklik | Marsilya | Repère Pierre du Niton |
| Slovakya | Slovakça: metrov nad morom (m n.m.) (Deniz üzeri metre miktarı) |
normal yükseklik | Kunštát | |
| Slovenya | normal ortometrik yükseklik | Triest 1900 | Ruşe | |
| İspanya | İspanyolca: metros sobre el nivel del mar (msnm) (Deniz seviyesi üzeri metre miktarı) |
ortometrik yükseklik | Alicante | Alicante |
| Çek Cumhuriyeti | Çekçe: metrů nad mořem (m n.m.) (Deniz üzeri metre miktarı) |
ortometrik yükseklik | Konstadt | |
| Türkiye | Ortalama deniz seviyesine göre yükseklik | normal ortometrik yükseklik | Antalya | Antalya |
| Macaristan | Macarca: Tengerszint feletti magasság (Deniz üzeri yükseklik) |
normal yükseklik | Konstadt | Nadap |
*) DHHN92 standardı Almanya'nın tüm eyaletlerinde aynı anda yürürlüğe girmediği için, yeni topoğrafik haritalarda bile hem NN (batı eyaletleri) ve HN (doğu eyaletleri) rakım verileri birlikte belirtilir.
Yükseklik sistemlerinin arasındaki farklar genellikle birkaç santimetre ile birkaç desimetre arasındadır, ancak aşırı durumlarda birkaç metre de olabilir. Düzeltme değeri yükseklik sistemindeki konumundan ve farklı yükseklik tanımlarında ayrıca yüksekliğe bağlı olduğu için sabit bir değerle değişik sistemlerin arasında dönüşümler ancak düşük bir kesinlikle (>1 dm) mümkündür. Farklı yükseklik tanımları söz konusu olduğunda, dönüştürme hesaplarındaki kesinlik özellikle yüksek dağlık bölgelerinde düşer.
UELN İngilizce: United European Levelling Network sistemi ile (eski: Fransızca: Reseau Européen Unifié de Nivellement (REUN)), Avrupa çapında Amsterdam ölçeğine dayanan ortak bir sistem meydana getirildi.
Haritalarda rakım verileri
Arazi rakımı topografik haritalarda, rakım noktaları kotlar, rakım çizgileri ya da renkli rakım katmanları ile betimlenir. Yerleşimlere ait rakım veriler belirtildiğinde, çoğunlukla söz konusu yerleşimin merkezinde temsili bir noktanın rakımı seçilir. Bu örneğin bir meydan, belediye binası, istasyon veya mabet olabilir. Sulaklarda ise ortalama su seviyesinin yüksekliği belirtilir. Rakım noktaları için çoğunlukla yol kavşakları veya kıvrımları, trigonometrik nirengi noktaları veya zirve kesişmesi gibi belirgin, bulunması kolay yerler seçilir. Ancak örneğin bir nirengi noktası ya da zirve kesişmesi en yüksek noktada değilse, en yüksek ya da alçak noktalar her zaman gösterilmiyor olabilir. Haritada kullanılan yükseklik verilerinin dayandığı yükseklik sistemi genel kural olarak haritanın kenarında yazılı olmalıdır.
Denizcilikte rakım verileri
Denizcilikte ve deniz haritalarında, gelgit olgusu bulunan karasularında en düşük astronomik gelgit seviyesi ve gelgit olgusu bulunmayan karasularında ortalama deniz seviyesine göre hesaplanan referans çizgisi seviyesi esas alınır. Denizin dibindeki yüksekliklikler, referans çizgisi seviyesine göre negatif yükseklik olarak belirtilir. Kıyının deniz tarafında kalan yükseklikler de aynı şekilde referans çizgisi seviyesine göre pozitif yükseklikler olarak belirtilir. Karadaki yükseklikler ise, ortalama deniz seviyesine göre belirtilir.
Havacılıkta irtifa verileri
Havacılıkta, hava aracının irtifası veya uçuş engellerinin yüksekliği -genellikle- ortalama deniz seviyesinden yükseklik olarak ifade edilir. Ancak bu durumun istisnaları vardır. Örneğin uçuş seviyeleri standart basınç hattından (1013,25 hektopaskal) yükseklik olarak verilir. Ortalama deniz seviyesinden yükseklik QNH değeri kullanılarak hesaplanır.
Dış bağlantılar
- İngilizce: Relations between the European national height Systems and the UELN. BKG (mit Karten zu den neuen Höhensystemen in Europa)
- Beschreibungen und Transformationsparameter europäischer Höhenbezugssystem. BKG
- Umrechnung zwischen WGS84 Referenz-Ellipsoid und EGM96 Geoid19 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kartenbezugssysteme
Kaynakça
- "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2009.
Bu seviyede atmosfer basıncı 1000-1013 milibar düzeyindedir. Ölçülmesi çok karışık hesaplamalar gerektirir. Şu sıralar genellikle küresel ısınma ve deniz seviyesi yükselmesi ile birlikte anılmaktadır.