Osmaniye sınıfı zırhlı fırkateyn

Osmaniye, 1860'larda Osmanlı donanması için inşa edilmiş dört zırhlı fırkateynden oluşan bir gemi sınıfıdır. Sınıf; öncü gemi Osmaniye ile Aziziye, Orhaniye ve Mahmudiye'den oluşmaktaydı. Osmanlı İmparatorluğu için inşa edilecek demir zırhlı tipteki ilk gemilerdi. İlk üçü Robert Napier and Sons, dördüncüsü ise Thames Iron Works tarafından olmak üzere tamamı Birleşik Krallık'ta inşa edildi. Gemiler borda toplu zırhlılardı; taşıdıkları birer 229 mm top üst güvertenin ön kısmında, geri kalan on dörder 203 mm ve onar 36 librelik Armstrong top ise geminin bordalarında dizilmişti.

Osmaniye İstanbul'dayken (1890'lar)
Gemi sınıfı
Kullanıcılar:	Osmanlı İmparatorluğu
Önce gelen:	yok
Sonra gelen:	Asar-ı Tevfik sınıfı
İnşa edilme:	1863-1866
Görev dönemi:	1865-1909
Tamamlanmış:	4
Sökülen:	4
Genel karakteristik
Sınıf ve tipi:	Osmaniye sınıfı zırhlı fırkateyn
Deplasman:	6.400 metrik ton (6.300 büyük ton; 7.100 küçük ton)
Uzunluk:	91,4 m (299 ft 10 in) (loa)
Genişlik:	16,9 m (55 ft 5 in)
Su çekimi:	7,9 m (25 ft 11 in)
Kurulu güç:	6 kutu kazan
İtme gücü:	1 bileşik buhar motoru
Hız:	13,5 knot (25,0 km/sa; 15,5 mph)
Kişi kapasitesi:	26 subay 335 denizci
Silah donanımı:	1865[1] 1 × 229 mm Armstrong top 14 × 203 mm Armstrong top 10 × 36 librelik Armstrong top 1884[1] 1 × 229 mm Armstrong top 14 × 203 mm Armstrong top 4 × 47 mm Hotchkiss top 2 × 25,4 mm Nordenfelt top 1894[1] 2 × 240 mm L/35 Krupp top 8 × 150 mm L/25 Krupp top 5 × 105 mm L/25 Krupp top 2 × 47 mm Hotchkiss top 7 × 25,4 mm Nordenfelt top 1897[1] Silahları söküldü
Zırh:	Kemer: 140 mm (5,5 in) Top bataryası: 127 mm (5 in)

Gemiler, boyut bakımından görece büyük ve dolayısıyla riske atmak için fazla değerli olmaları sebebiyle 93 Harbi sırasında fazla görev almadılar ve kariyerleri boyunca görece daha az aktif hizmette bulundular. Osmanlı donanmasının 93 Harbi sonrasındaki yirmi yılı Haliç'te geçirdiği sırada Osmaniye sınıfındaki dört gemi de daha modern barbet tipi gemiler olarak yeniden inşa edildi. 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı patlak verdiğinde filonun geri kalanı gibi Osmaniye sınıfı gemiler de kötü durumda olduklarından savaş sırasında hiçbir çatışmaya girmediler. Donanma, 1900'lerin başında gemileri ikinci kez yeniden inşa etmeyi düşündü ancak gemilerin kötü durumu sebebiyle bu fikir uygulanmadı. Sonuç olarak dört gemi 1909'da hizmet dışı bırakıldı. Mahmudiye ve Orhaniye 1913'te parçalanırken Osmaniye ve Aziziye ise hurdaya çıkarıldıkları 1923 yılına kadar donanma envanterinde kaldı.

Tasarım

Osmaniye sınıfının tasarımını gösteren bir çizim

Özellikleri

Osmaniye sınıfı gemiler 91,4 metre uzunlukta, 16,9 metre genişlikte ve 7,9 metre su çekimindeydi. Demirden yapılmış gövdeleri, burun kısmında bir mahmuz taşımakta ve normal yükte 6.400 metrik ton deplasmana sahipti. İlk tasarlandıkları halleriyle mürettebat 26 subay ve 335 bahriyeliden oluşurken 1894 sonrasında ise mürettebat 250 kişiye indirilmişti.[2][1]

Gölgeleme, gövdenin zırhla kaplanmış alanlarını temsil etmektedir.

Gemiler, gücünü tek pervaneyi süren bir yatay bileşik motordan almaktaydı. Buhar, geminin ortasında bulunan geri çekilebilir bir bacaya bağlı altı kömürle çalışan kutu kazan tarafından sağlanmaktaydı. Gemi deniz denemelerinde en çok 13,5 knot (25,0 km/sa; 15,5 mph) hıza ulaşabilmesine karşın, on yıllarca süren kötü bakım sebebiyle 1891'de gemilerin hızı 6 knot (11 km/sa; 6,9 mph) seviyesine dek düşmüştü. Osmaniye ve kardeş gemileri 750 metrik ton kömür taşıyabilmekte, ayrıca üç direkli ek bir barka yelken teçhizatına da sahipti.[2][1]

Gemiler bir adet yivli namludan dolma 229 mm Armstrong top ve on dört 203 mm namludan dolma Armstrong top taşımaktaydı. Bunlara ek olarak yine Armstrong tarafından üretilen on adet 36 librelik topa sahiplerdi. 229 mm top geminin ön kısmında, üst güverte üzerinde yer almaktaydı. Kalan toplar ise her bordada üst ve ana güverte üzerinde monte edilmişti.[2][1]

Gemilerin dövme demir zırhlı kemeri 140 mm kalınlığındaydı ve iki uçta 76 mm kalınlığında bölmeler ile sona ermekteydi. Kemer, su hattının üstünde 1 metre; altında ise gemi ortasında 2 m, uçlara doğru ise 1 m uzanmaktaydı. Kemerin üstünde 127 mm kalınlığında zırhlı plakalar top bataryalarını korurken 114 mm kalınlığında uzunlamasına plakalar batarya zırhlarını birleştirmekteydi. Burundaki 229 mm top 102 mm kalınlığında zırh ile kormaktaydı.[2][1]

Değişiklikler

1884'te, 36 librelik toplar çıkarıldı ve dört adet 47 mm seri ateşli (QF) Hotchkiss ve iki 25,4 mm dört namlulu Nordenfelt topu ilave edildi.[1]

Dört geminin tamamı, 1890'dan 1894'e kadar süren çalışmalarla Tersane-i Amire'de yeniden donatıldı. Tamir sırasında, orijinal motorlarının yerine iki dikey üçlü genleşme motoru ile kutu kazanların yerine ise altı kömürle çalışan Scotch deniz kazanı takıldı. Bu yeni tahrik sistemi gemilerin 10 knot (19 km/sa; 12 mph) hıza ulaşmalarını sağladı. Silahlanmaları tamamen değiştirildi; tüm eski namludan dolma toplar çıkarılarak yerine yeni Krupp kuyruktan dolmalı toplar takıldı. İki Krupp 240 mm K L/35 top bir baş ve biri kıçta ayrı barbetlere monte edildi. Sekiz 150 mm L/25 Krupp top ve altı 105 mm L/25 Krupp top bordalara monte edildi. 47 mm topların ikisi çıkarıldı ve üç Nordenfelt topu daha eklendi.[1]

Gemiler

Gemi	Yapımcı[1]	Başlangıç	Denize indirme	Tamamlanma
Osmaniye	Robert Napier and Sons	1863	2 Eylül 1864	Kasım 1865
Aziziye			Ocak 1865	Ağustos 1865
Orhaniye			26 Haziran 1865	1866
Mahmudiye	Thames Ironworks		13 Aralık 1864

Hizmet geçmişi

Yeniden inşasından sonra Osmaniye

1861 yılında Abdülaziz, tahta çıkışının ardından 1853-1856 Kırım Savaşı sırasında ağır kayıplar veren Osmanlı donanmasını yeniden güçlendirmek için bir inşaat programı başlattı. Program, Osmanlı İmparatorluğu'nun mali durumunun yetersizliğinden ötürü sınırlı büyüklükteydi. Program kapsamında Birleşik Krallık ve Fransa'daki tersanelerden zırhlı savaş gemileri sipariş edildi. Osmaniye sınıfı, program kapsamında sipariş edilen ilk zırhlılar oldu.[3]

Osmanlı filosunun diğer zırhlılarının çoğundan farklı olarak, dört Osmaniye sınıfı gemi 1877-1878'de gerçekleşen 93 Harbi sırasında çatışmaya girmediler. Gemiler, filonun en büyük ve en güçlü gemileri oldukları için donanma komutanlığı korunmaları gerektiğine karar vererek gemileri faaliyet dışı tuttu. Sonuç olarak Osmaniye'nin Akdeniz'de bir süreliğine birlik taşıma görevinde kullanılması dışında Marmara Denizi'nin güvenliğinde kaldılar.[4][5] Dört gemi, savaştan sonra Osmanlı filosunun geri kalanıyla birlikte Haliç'e çekilerek ihtiyata alındı. Dört gemi, 1890'ların başında bir ağır modernizasyondan geçerek daha modern barbetli gemilere dönüştürülecek şekilde yeniden inşa edildi.[1] Yine de gemiler Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında kötü durumdalardı, silahlarının çoğu hasar görmüş veya eksikti. Mayıs'ta yapılan eğitim tatbikatlarında mürettebat eğitim standartlarının düşüklüğü ortaya çıktı ve bu durum donanmanın Yunan donanmasına bağlı gemilerle denizde doğrudan çatışmaya girmeme kararını pekiştirdi.[6]

Dört geminin hepsi savaştan sonra silahsızlandırıldı ve yedeğe çekildi.[1] Osmanlılar, dört Osmaniye sınıfı gemiyi de içine alacak bir yeniden inşa programına başladılar. Önerilen değişiklikler arasında yeni bir tahrik sistemi, bir adet 203 mm seri ateşli top, dokuz adet 150 mm seri ateşli top monte edilmesi yer almaktaydı. Ayrıca gemilerin zırhı da yenilenerek 254 mm kalınlığında bir kemer, 127 mm kalınlığında barbetler, 76 mm kalınlığında taretler ve 38 mm kalınlığında güverte zırhı takılacaktı.[2] Ancak gemiler ikinci kez yeniden inşa edilmeye değer görülmeyerek 1909'da tamamen hizmet dışı bırakıldılar. Aziziye, Orhaniye ve Mahmudiye bir süre kışla gemisi olarak kullanıldı. Orhaniye ve Mahmudiye 1913'te, Aziziye ve Osmaniye ise 1923'te hurda olarak gemi kırıcılara satıldı ve söküldü.[7]

Kaynakça

Özel

1. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 133.
2. Gardiner 1979, s. 389.
3. Gardiner 1979, ss. 388-389.
4. Sondhaus 2001, s. 90.
5. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 6-7, 194.
6. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 9.
7. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 9-10, 133.

Genel

• Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
• Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854–1891. Pennsylvania: Combined Publishing. ISBN 0-938289-58-6.
• Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
• Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. New York: Routledge. ISBN 0-415-21478-5.