Osmaniye (zırhlı fırkateyn)

Osmaniye (Osmanlı Türkçesi: عثمانيه), Robert Napier and Sons tarafından Osmanlı donanması için 1860'lı yıllarda Birleşik Krallık'ta inşa edilen Osmaniye sınıfı zırhlı fırkateynlerin öncü gemisi olan bir zırhlı savaş gemisiydi. Adını Padişah I. Osman'dan alan gemi,[2] bordalara dizili on dört 203 mm ve on 36 libre Armstrong topa ek olarak, burunda bir adet 229 mm Armstrong top taşıyordu.

Osmaniye İstanbul'da (1890'lar)
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu
İsmi:	Zırhlı Osmâniye-yi Fırketeyn-i Humayunu (Osmanlı Türkçesi:  زرهلى عثمانيه فرقتين همايونى)
Adının geldiği yer veya kişi:	Osman Gazi
İnşa eden:	Robert Napier and Sons
Kızağa konulması:	1863
Denize indirme:	2 Eylül 1864
Görevlendirme:	Kasım 1865
Hizmetten çıkışı:	31 Temmuz 1909
Akıbet:	1923'te söküldü
Genel karakteristik
Sınıf ve tipi:	Osmaniye sınıfı zırhlı fırkateyn
Deplasman:	6.400 metrik ton (6.300 büyük ton; 7.100 küçük ton)
Uzunluk:	91,4 m (299 ft 10 in) (loa)
Genişlik:	16,9 m (55 ft 5 in)
Su çekimi:	7,9 m (25 ft 11 in)
Kurulu güç:	6 kutu kazan
İtme gücü:	1 bileşik buhar motoru
Hız:	13,5 knot (25,0 km/sa; 15,5 mph)
Kişi kapasitesi:	26 subay 335 denizci
Silah donanımı:	1865[1] 1 × 229 mm Armstrong top 14 × 203 mm Armstrong top 10 × 36 libre Armstrong top 1884[1] 1 × 229 mm Armstrong top 14 × 203 mm Armstrong top 4 × 47 mm Hotchkiss top 2 × 25,4 mm Nordenfelt top 1894[1] 2 × 240 mm L/35 Krupp top 8 × 150 mm L/25 Krupp top 5 × 105 mm L/25 Krupp top 2 × 47 mm Hotchkiss top 7 × 25,4 mm Nordenfelt top 1897[1] Silahları söküldü
Zırh:	Kemer: 140 mm (5,5 in) Top bataryası: 127 mm (5 in)

Gemi kariyeri boyunca sınırlı aktif hizmet gördü. 1877-78'deki 93 Harbi esnasında riske atmak için çok değerli olması sebebiyle donanma komutanlığı tarafından yedekte tutuldu. 1880'li yılları hizmet dışında geçirdi. 1890'ların başında kapsamlı şekilde yeniden inşa edildi ve daha modern bir barbet gemiye dönüştürüldü. Bununla birlikte, 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başında bakımsız durumdaydı, bu savaşta hiçbir çatışmada yer almadı ve savaştan sonra silahları alındı. 1923'e kadar donanma envanterinde kaldı; ancak daha fazla hizmet görmedi ve daha sonra söküldü.

Tasarım

Osmaniye sınıfı çizimi

Osmaniye, 91,4 metre uzunlukta, 16,9 metre genişlikte ve 7,9 metre su çekimindeydi. Demirden yapılmış gövdesi, burun kısmında bir mahmuz taşıyordu ve normal yükte 6.400 metrik ton deplasmana sahipti. Orijinal tasarımıyla mürettebatı 26 subay ve 335 bahriyeliden oluşuyordu; 1894 sonrasında ise mürettebat 250 kişiye indirilmişti.[3][1]

Gemi, gücünü tek pervaneyi süren bir yatay bileşik motordan alıyordu. Buhar, geminin ortasında bulunan geri çekilebilir bir bacaya bağlı altı adet kömürle çalışan kutu kazan tarafından sağlanıyordu. Deniz denemelerinde en çok 13,5 knot (25 km/sa; 15,5 mph) hıza ulaşabilmişse de, on yıllarca süren kötü bakım sebebiyle 1891'de hızı 6 knot (11 km/sa; 6,9 mph) seviyesine dek düşmüştü. 750 metrik ton kömür taşıyabilen Osmaniye ve kardeş gemileri, ayrıca üç direkli ek bir barka yelken teçhizatına da sahipti.[3][1]

Gemi bir adet yivli namludan dolma 229 mm Armstrong top ve on dört 203 mm namludan dolma Armstrong topa sahipti. Bunlara ek olarak Armstrong tarafından üretilen on adet 36 librelik top taşıyordu. 229 mm top geminin ön kısmında, üst güverte üzerinde yer alıyordu; geri kalan toplar ise her bordada üst ve ana güverte üzerinde monte edilmişti. Geminin dövme demir zırhlı kemeri 140 mm kalınlığındaydı ve iki uçta 76 mm kalınlığında bölmeler ile sona eriyordu. Kemer su hattının üstünde 1 metre; altında ise gemi ortasında 2 metre, uçlara doğru ise 1 metre uzanıyordu. Kemerin üstünde 127 mm kalınlığında zırhlı plakalar top bataryalarını korurken 114 mm kalınlığında uzunlamasına plakalar batarya zırhlarını birleştiriyordu. Burundaki 229 mm top 102 mm kalınlığında zırh ile korunuyordu.[3][1]

Hizmet geçmişi

Yeniden inşasının ardından Osmaniye

Osmaniye, 1862'de Glasgow'daki Robert Napier and Sons tersanesinden sipariş edildi. Omurgası Mart 1863'te serildi ve Gazi Osman adını taşıyan gemi, 2 Eylül 1864 tarihinde denize indirildi. 27 Haziran 1865'te deniz denemelerine başladı, bu sırada Osmaniye olarak yeniden adlandırıldı ve aynı yıl Kasım ayında Osmanlı filosuna kabul edildi.[3][1]

Osmanlı filosu, birkaç yıldır Rusya ile artan gerginlik nedeniyle olası bir çatışmaya hazırlanmak üzere Eylül 1876'da sefer hazırlıklarına başlamıştı. Bu esnada 1875 ortalarında Hersek'te bir ayaklanma başlamış, Sırbistan ise Temmuz 1876'da Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etmişti. 93 Harbi 24 Nisan 1877'de Rusya'nın savaş ilanı ile başladı;[4] ancak diğer birçok küçük Osmanlı zırhlısının aksine Osmaniye ve kardeş gemileri Akdeniz Filosu'nda kaldı.[5] Osmanlı filosu, Padişah Abdülaziz'in başlattığı modernizasyon programı sayesinde on üç zırhlı fırkateyn ve zırhlı korvete, iki sahil koruma zırhlısına ve yedi küçük nehir monitörüne sahipti; Rus İmparatorluğu'nun Karadeniz'deki donanmasındaki zırhlılar ise başarısız tasarımlar olan Novgorod ve Vitse-admiral Popov gemilerinden ibaretti.[6] Donanma komutanlığı, filonun en büyük gemilerini kaybetmekten çekindiği için gemileri çatışma süresince ağırlıklı olarak limanda tuttu.[7] Akdeniz Filosu'nun ahşap savaş gemileri, Arnavutluk kıyılarında devriye gezmek için Nisan 1877'de dağıtıldı; ancak Osmaniye ve geri kalan zırhlılar Suda Körfezi'nde kaldı. Ocak 1878'de Rus kuvvetleri Balkanlar üzerinden Osmanlı başkentine yaklaşırken birkaç gemi Dedeağaç'tan Gelibolu'ya yedek orduyu taşımaya başladı. Operasyona katılan Osmaniye ve saltanat yatı Sultaniye, 31 Ocak'ta ordunun son unsurlarını taşıdı.[8]

Osmaniye zırhlı fırkateyninin arka 240 mm topu ve mürettebatı, 1895 veya 1896

1878'de savaşın sona ermesinin ardından Osmaniye, İstanbul'da yedeğe alındı. 1884'te, 36 librelik toplar çıkartılarak dört adet 47 mm seri ateşli (QF) Hotchkiss top ve iki 25,4 mm dört namlulu Nordenfelt top ilave edildi. Gemi, 1890'dan 1894'e kadar süren çalışmalarla Tersane-i Amire'de yeniden donatıldı. Donatım sırasında, orijinal makineleri yerine iki dikey üçlü genleşme motoru ve kutu kazanların yerine altı kömür yakıtlı Scotch deniz kazanı takıldı; yeni tahrik sistemi 10 knot (19 km/sa; 12 mph) hızda yol almasına izin veriyordu. Geminin silahlanması tamamen değiştirildi; tüm eski namludan dolma toplar çıkarılarak yerlerine yeni Krupp kuyruktan dolma toplar takıldı. İki Krupp 240 mm K L/35 top, biri burunda diğeri ise kıçta olacak şekilde iki barbete monte edildi. Sekiz 150 mm L/25 Krupp top ve altı 105 mm L/25 Krupp top ise bordalara yerleştirildi. 47 mm'lik topların ikisi çıkarıldı ve üç tane daha Nordenfelt topu eklendi. Gemi 1897'de Çanakkale'de tekrar hizmet dışı bırakıldı.[1]

Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlamasıyla Osmaniye 1. Filo'ya seferber edildi. Osmanlıların yaptığı filo teftişi, Osmaniye dahil olmak üzere hemen hemen tüm gemilerin, üç modern Hydra sınıfı zırhlıya sahip olan Yunan Donanması'na karşı savaşmaya uygun olmadığını ortaya çıkardı.[9][10] Müfettişler Osmaniye ve kardeşlerine sadece üç yıl önce takılmış olmalarına rağmen Krupp toplarındaki pistonların çoğunun büküldüğünü ve silahları işe yaramaz hâle getirdiğini keşfetti. Osmanlı filosu, Nisan ve Mayıs ayları boyunca gemilerin mürettebatı arasında moral yükseltmek amacıyla Ege Denizi'nde birkaç sefere çıktı; ancak Osmanlıların Yunan kuvvetlerine saldırmaya niyeti yoktu. 15 Mayıs'ta Osmaniye, mürettebatın yetersiz eğitimini ortaya çıkaran bir eğitim tatbikatına katıldı. Filoyu aktif bir şekilde kullanma imkânı kalmayan donanma, Osmaniye'yi hizmet dışı bıraktı ve silahlarını çıkardı.[11]

Osmanlı filosunun durumu, özellikle Britanyalı Amiral Henry Woods ve teftişi yöneten Alman Amiral Eugen Kalau vom Hofe gibi yabancı gözlemcilerden gizlenemedi. Filo, hükûmet için bir utanç kaynağı oldu ve sonunda Padişah II. Abdülhamid'i, zırhlıların yabancı tersanelerde modernleştirilmesini içeren bir modernizasyon programına izin vermeye zorladı. Krupp, Schichau-Werke ve AG Vulcan da dahil olmak üzere Alman firmaları gemileri yeniden inşa edeceklerdi; ancak gemileri inceledikten sonra, Aralık 1897'de gemileri modernleştirmenin pratik olmaması ve Osmanlı hükûmetinin zayıf mali durumu nedeniyle iş için ödeme yapamaması riski yüzünden projeden geri çekildiler. Uzun bir müzakere sürecinin ardından Krupp, 11 Ağustos 1900'de başka savaş gemileriyle birlikte Osmaniye'yi de yeniden inşa etme sözleşmesini aldı. Ancak Aralık 1902'de Krupp anlaşmadan çekildi ve Osmaniye yeniden inşa edilmedi.[12] 1908'de Osmaniye, 31 Temmuz 1909'da hizmet dışı bırakılacağı İstanbul'a geri çekildi. 1923'e kadar donanma envanterinde kaldı, ardından hurda olarak gemi sökücülere satıldı.[1]

Kaynakça

Özel

1. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 133.
2. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 198.
3. Gardiner 1979, s. 389.
4. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 5.
5. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 194.
6. Sondhaus 2001, s. 123.
7. Sondhaus 2001, s. 90.
8. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 6, 7.
9. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 8.
10. Gardiner 1979, s. 387.
11. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8-9, 133.
12. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 9-10, 133.

Genel

• Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
• Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854–1891. Pennsylvania: Combined Publishing. ISBN 0-938289-58-6.
• Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
• Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. New York: Routledge. ISBN 0-415-21478-5.