Mahmudiye (zırhlı fırkateyn)

Mahmudiye, (Osmanlı Türkçesi: محموديه) Osmanlı donanması için 1860'lı yıllarda Birleşik Krallık'ta inşa edilen, Osmaniye sınıfı dört zırhlı fırkateynin sonuncusu olan zırhlı savaş gemisiydi. Geminin inşaatı 1863'te başladı, Aralık 1864'te denize indirildi. Osmaniye sınıfında Thames Ironworks and Shipbuilding Company'te inşa edilen tek gemi olan Mahmudiye, adını Sultan II. Mahmud'dan alıyordu.[2] Gemi bordalara dizili on dört 203 mm ve on 36-libre Armstrong topa ek olarak, burunda bir adet 229 mm Armstrong top taşıyordu. Gemi kariyeri boyunca sınırlı aktif hizmet gördü. 1877-78'deki 93 Harbi esnasında riske atmak için çok değerli olması sebebiyle donanma komutanlığı tarafından yedekte tutuldu. Gemi 1880'li yılları hizmet dışında geçirdi. 1890'lı yılların başında yeniden inşa edildi ve daha modern bir barbetli gemiye dönüştürüldü; ancak yeniden inşasının hemen ardından başlayan 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başında bakımsız durumdaydı. Bu savaşta hiçbir çatışmada yer almadı ve savaştan sonra silahsızlandırıldı. 1909'dan 1913'e kadar kısa bir süre kışla gemisi olarak kullanılmasından başka aktif hizmet görmedi. 1913 yılında hurda olarak gemi sökücülere satıldı ve parçalandı.

Mahmudiye İstanbul'da
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu
İsmi:	Zırhlı Mahmûdiye Fırketeyn-i Humayunu (Osmanlı Türkçesi: زرهلى محموديه فرقتين همايونى)
Adının geldiği yer veya kişi:	II. Mahmud
İnşa eden:	Thames Ironworks and Shipbuilding Company
Kızağa konulması:	1863
Denize indirme:	13 Aralık 1864
Görevlendirme:	1866
Hizmetten çıkışı:	31 Temmuz 1909
Akıbet:	1913'te söküldü
Genel karakteristik
Sınıf ve tipi:	Osmaniye sınıfı zırhlı fırkateyn
Deplasman:	6.400 metrik ton (6.300 büyük ton; 7.100 küçük ton)
Uzunluk:	91,4 m (299 ft 10 in) (loa)
Genişlik:	16,9 m (55 ft 5 in)
Su çekimi:	7,9 m (25 ft 11 in)
Kurulu güç:	6 kutu kazan
İtme gücü:	1 bileşik buhar motoru
Hız:	13,5 knot (25,0 km/sa; 15,5 mph)
Kişi kapasitesi:	26 subay 335 denizci
Silah donanımı:	1865[1] 1 × 229 mm Armstrong top 14 × 203 mm Armstrong top 10 × 36-pounder Armstrong top 1884[1] 1 × 229 mm Armstrong top 14 × 203 mm Armstrong top 4 × 47 mm Hotchkiss top 2 × 25,4 mm Nordenfelt top 1894[1] 2 × 240 mm L/35 Krupp top 8 × 150 mm L/25 Krupp top 5 × 105 mm L/25 Krupp top 2 × 47 mm Hotchkiss top 7 × 25,4 mm Nordenfelt top 1897[1] Silahları söküldü
Zırh:	Kemer: 140 mm (5,5 in) Top bataryası: 127 mm (5 in)

Tasarım

Osmaniye sınıfı çizimi

Mahmudiye 91,4 metre uzunlukta, 16,9 metre genişlikte ve 7,9 metre su çekimindeydi. Demirden yapılmış gövdesi, burun kısmında bir mahmuz taşıyordu ve normal yükte 6.400 metrik ton deplasmana sahipti. İlk tasarlandığı haliyle mürettebatı 26 subay ve 335 bahriyeliden oluşuyordu; 1894 sonrasında ise mürettebat 250 kişiye indirilmişti.[3][1]

Gemi, gücünü tek pervaneyi süren bir yatay bileşik motordan alıyordu. Buhar, geminin ortasında bulunan geri çekilebilir bir bacaya bağlı altı kömürle çalışan kutu kazan tarafından sağlanıyordu. Gemi deniz denemelerinde en çok 13,5 knot (25,0 km/sa; 15,5 mph) hıza ulaşabilmişti; ancak on yıllarca süren kötü bakım sebebiyle 1891'de hızı 6 knot (11 km/sa; 6,9 mph) seviyesine dek düşmüştü. Mahmudiye 750 metrik ton kömür taşıyabiliyordu; ayrıca üç direkli ek bir barka yelken teçhizatına da sahipti.[3][1]

Gemi bir adet yivli namludan dolma 229 mm Armstrong top, on dört 203 mm namludan dolma Armstrong top ve on adet 36 librelik top taşıyordu. 229 mm top geminin ön kısmında, üst güverte üzerinde yer alıyordu; geri kalan toplar ise her bordada üst ve ana güverte üzerinde monte edilmişti. Geminin dövme demir zırhlı kemeri 140 mm kalınlığındaydı ve iki uçta 76 mm kalınlığında bölmeler ile sona eriyordu. Kemer su hattının üstünde 1 metre; altında ise gemi ortasında 2 metre, uçlara doğru ise 1 metre uzanıyordu. Kemerin üstünde 127 mm kalınlığında zırhlı plakalar top bataryalarını korurken, 114 mm kalınlığında uzunlamasına plakalar batarya zırhlarını birleştiriyordu. Burundaki 229 mm top 102 mm kalınlığında zırh ile korunuyordu.[3][1]

Hizmet geçmişi

Mahmudiye, Londra'daki Blackwall'da Thames Iron Works tersanesi tarafından inşa edilmiştir. Osmaniye sınıfında Robert Napier and Sons tarafından inşa edilmeyen tek gemiydi. Geminin omurgası 1863 yılında serildi, 13 Aralık 1864'te denize indirildi.[3] Deniz denemelerini 1865 yılında tamamladı ve ertesi yıl Osmanlı filosuna katıldı.[1]

Osmanlı filosu, birkaç yıldır Rusya ile artan gerginlik sebebiyle çatışmaya hazırlanmak üzere Eylül 1876'da hazırlıklara başlamıştı. Bu esnada 1875 ortalarında Hersek isyanı başlamış, Sırbistan ise Temmuz 1876'da Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan ederek Sırp-Osmanlı Savaşı'nı başlatmıştı. Mahmudiye 1877 başlarında Asar-ı Şevket ile birlikte Akdeniz Filosu'nun Çatalada'da üslenmiş olan 1. Tümen'ine atanmıştı. Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasındaki 93 Harbi 24 Nisan 1877'de Rusya'nın savaş ilanı ile başladı.[4] Osmanlı filosu, Abdülaziz'in başlattığı modernizasyon programı sayesinde on üç zırhlı fırkateyn ve zırhlı korvete, iki sahil koruma zırhlısına ve yedi küçük nehir monitörüne sahipti. Rus İmparatorluğu'nun Karadeniz'deki zırhlıları ise başarısız tasarımlar olarak nitelenen, dairesel gövdelere sahip Novgorod ve Vitse-admiral Popov zırhlılarından ibaretti.[5] 93 Harbi esnasında Karadeniz'e açılan küçük Osmanlı zırhlılarının aksine, daha büyük olan Mahmudiye ve kardeş gemileri Akdeniz Filosu'nda kaldı.[6] Donanma komutanlığı, filonun en büyük gemilerini kaybetmekten çekindiği için gemileri çatışma süresince ağırlıklı olarak limanda tuttu.[7] Akdeniz Filosu'nun ahşap savaş gemileri Nisan 1877'de Arnavutluk kıyılarında devriye gezmek için sefer yaptılar ancak Mahmudiye ve geri kalan zırhlılar Suda Körfezi'nde kaldı.[8]

1878'de savaşın sona ermesinin ardından Mahmudiye, Haliç'e çekildi. 1884'te 36 librelik toplar çıkartıldı, yerlerine dört adet 47 mm seri ateşli (QF) Hotchkiss top ve iki 25,4 mm dört namlulu Nordenfelt top monte edildi. Gemi, 1892-1894 yılları arasında Tersane-i Amire'de yeniden donatıldı. Modernizasyon sırasında orijinal motoru yerine iki dikey üçlü genleşme motoru kuruldu, kutu kazanları altı kömür yakıtlı Scotch deniz kazanı ile değiştirildi. Geminin yeni tahrik sistemi ile son hızı saatte 10 deniz mili (19 km/sa) oldu. Modernizasyon esnasında geminin silahları da tamamen değiştirildi. Tüm eski namludan dolma toplar çıkarılarak yerlerine yeni Krupp kuyruktan dolma toplar takıldı. İki Krupp 240 mm K L/35 top, biri burunda diğeri ise kıçta olacak şekilde iki barbete monte edildi. Sekiz 150 mm L/25 Krupp top ve altı 105 mm L/25 Krupp top ise bordalara yerleştirildi. 47 mm'lik topların ikisi çıkarıldı ve üç Nordenfelt topu daha eklendi.[1]

Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlamasıyla Mahmudiye 1. Filo'ya seferber edildi. Osmanlıların yaptığı filo teftişinde Mahmudiye de dahil olmak üzere hemen hemen tüm gemilerin, üç modern Hydra sınıfı zırhlıya sahip olan Yunan Donanması'na karşı savaşmaya uygun olmadığını ortaya çıkardı.[9][10] Mahmudiye ve kardeş gemilerine sadece üç yıl önce takılan Krupp toplardaki pistonların çoğunun büküldüğü ve silahları kullanılamaz hale getirdiği tespit edildi. Osmanlı filosu, Nisan ve Mayıs ayları boyunca gemilerin mürettebatı arasında moral yükseltmek amacıyla Ege Denizi'nde birkaç sorti yaptı ancak Osmanlıların Yunan donanmasına saldırmaya niyeti yoktu. Filoyu aktif bir şekilde kullanma imkânı kalmayan Donanma, Mahmudiye'yi hizmetten çekti ve Çanakkale'de silahlarını çıkardı.[11]

Osmanlı filosunun durumu, teftişi yöneten İngiliz Amiral Henry Woods ve Alman Amiral Eugen Kalau vom Hofe gibi yabancı gözlemcilerden gizlenemedi. Filo, hükûmet için bir utanç kaynağı oldu ve sonunda Sultan II. Abdülhamid'i, zırhlıların yabancı tersanelerde modernleştirilmesini içeren bir modernizasyon programına izin vermeye zorladı. Krupp, Schichau-Werke ve AG Vulcan da dahil olmak üzere Alman firmaları gemileri yeniden inşa edeceklerdi; ancak gemileri inceledikten sonra Aralık 1897'de modernleştirmenin pratik olmaması ve Osmanlı hükûmetinin zayıf mali durumu nedeniyle ödeme yapamaması riski yüzünden projeden geri çekildiler. Uzun bir müzakere sürecinin ardından Krupp, 11 Ağustos 1900'de başka savaş gemileriyle birlikte Mahmudiye'yi de yeniden inşa etme sözleşmesini aldı. Ancak Aralık 1902'de Krupp anlaşmadan çekildi ve Mahmudiye yeniden inşa edilmedi. 1904 yılında İstanbul'da kışla gemisi olarak kullanılmaya başlandı. 31 Temmuz 1909'de hizmetten çıkartıldı. Gemi 1913 yılına kadar kışla gemisi olarak donanma envanterinde kaldı, ardından söküldü.[12]

Kaynakça

Özel

1. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 133.
2. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 198.
3. Gardiner 1979, s. 389.
4. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 5.
5. Sondhaus 2001, s. 124.
6. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 194.
7. Sondhaus 2001, s. 90.
8. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 6.
9. Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 8.
10. Gardiner 1979, s. 387.
11. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8,9,133.
12. Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 9,10,133.

Genel

• Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
• Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854–1891. Pennsylvania: Combined Publishing. ISBN 0-938289-58-6.
• Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
• Sondhaus, Lawrence (2001). Naval Warfare, 1815–1914. New York: Routledge. ISBN 0-415-21478-5.