Pazaryolu

Pazaryolu
İlçe
Ülke Türkiye
İl Erzurum
Coğrafi bölge Karadeniz
İdare
 • Kaymakam Selçuk Köksal [1]
 • Belediye başkanı İbrahim Şahin (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam 750 km² (280 mil²)
Rakım 1.010 m (3.310 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 4,501
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
İl alan kodu 442
İl plaka kodu 25

Pazaryolu, Erzurum ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

Pazaryolu ilçesinin eski adı halk arasında nörgah olarak bilinmektedir. İlçenin eski adının kökeni Ermenice de Yeni Köy anlamına gelen (Nor gyugh) ismine dayanmaktadır.[2] İlçede ilk yerleşim kesin olarak bilinmemekle birlikte yerleşimin M.Ö yıllara uzandığı tahmin edilmektedir. İspir, Yusufeli ve Tortum bölgesi MÖ 63 yılından itibaren dönem dönem Roma ve Bizans devletlerinin etki alanına girmiş ise de bölge gerçekte çeşitli Gürcü ve Ermeni beyliklerinin yönetiminde kalmıştır. Bölgede hüküm süren hanedanlarının en ünlüleri İspir merkezli olan Bagratuni ile Bagratlı hanedanıdır.

Erzurum kenti 662-949 yılları arasında üç yüz yıla yakın Arap-İslam egemenliği altında kaldığı halde, İslam yönetiminin Tortum yöresini fiilen etkisi altına aldığına dair bir belirti yoktur.

Bölgede Arap mevcudiyetinin sona ermesinden sonra Bagratlı David Kuropalates (964-1000) Yusufeli ve Tortum merkezli güçlü bir beylik oluşturmuş ve bir dönem Anadolu'nun en önemli iktidar odaklarından biri haline gelmiştir. David, Bizans ile ittifak ederek Gürcü kültürünü ve dilini ön plana sürmüş ve Gürcü krallığının uzun bir aradan sonra yeniden kurulmasına önayak olmuştur. Tortum'un Öşk ve Haho köyleri ile Yusufeli'nin İşhan, Dörtkilise ve Barhal köylerindeki büyük kiliseler bu hükümdar zamanında yaptırılmıştır. Pazarolu'nun 1 km kuzeyindeki Kümbettepe mahallesinde Ortaçağ'a tarihlenen kalenin kalıntıları günümüze ulaşabilmiştir[3].

David'in çocuksuz ölümü üzerine beyliği 1000 yılında Bizans'ın doğrudan yönetimine girmiş ve bu tarihten sonra Erzurum ve Yusufeli bölgesi ekonomik ve kültürel alanda gerileme yaşamıştır.

Türklerin Anadolu’da akınlar düzenledikleri ilk yerlerden biri olan Pazaryolu ve çevresi, kısa dönemli işgal ve savaşlar dışında Türk yönetimine girmemekte uzun süre direnmiştir. Milat öncesi yıllarda Sapser Türklerinin Doğubeyazıt ile Çoruh vadisi arasına yerleştikleri ve uzun süre bu yörede yaşadıkları tarihçi Prof. Dr. Fahrettin Kırzıoğlu`nun "İspir" adlı eserinde ifade edilmektedir. 15. yüzyılda Ahıska merkezli Cakeli sülalesinden Gürcü beylerin denetiminde olan Pazaryolu yöresi Yavuz Sultan Selim’in 1514 Çaldıran Zaferi sırasında kısa bir süre Osmanlı yönetimine girse de, nihai olarak ancak Kanuni Sultan Süleyman döneminde 1535 yılında fethedilebilmiştir. Bugün bölgede hâlen Ermeni ve Gürcü dönemlerine ait kale ve kilise gibi eserlere rastlanmaktadır.

Osmanlı hakimiyetinde yerleşim "Norgah" adıyla bilinmektedir. 1642 tarihli avarız defteri kayıtlarında yerleşimde yaşayanlar hakkında bilgi verilmezken, asker ve civar köylerden kişilere ait çiftlik ve tarım arazilerinin bulunduğu belirtilmiştir[4]. 19. yüzyılda yerleşimde sadece Müslüman halk yaşamaktaydı. 1835 yılında erkek nüfusun belirlenmesi için yapılan nüfus sayımında köyde 150 Müslüman erkek nüfus bulunmaktaydı[5]. 1896 yılında Ahmed Şakir Paşa' nın gerçekleştirdiği ıslahat çalışmaları çerçevesinde İspir kazasının nahiyesi olan Norgah'a bağlı 63 köy bulunmaktaydı. Bu tarihte nahiye merkezinde 398 erkek nüfusu tespit edilmiştir[6]. 1910 yılı "İspir Kazası Raporu"na göre nahiye merkezinde bir adet ibtidai mektebi bulunduğu görülmektedir[7].

24 Şubat 1916 yılında Ruslar ilçeyi ele geçirdi. 7 Kasım 1917’deki Bolşevik İhtilali’nden sonra çözülmeye başlayan Rus cephelerine yerleşen Ermeniler, bölgede kanlı çatışmaların yaşanmasına neden olmuşlardır. Yöre, 25 Şubat 1918’ de Millî Kurtuluşunu gerçekleştirmiş ve Türk idaresine kavuşmuştur.

Nüfus
Yıl Toplam Şehir Kır
1990[8]9.7793.1246.655
2000[9]9.6534.8264.827
2007[10]5.2642.0783.186
2008[11]5.2811.9923.289
2009[12]4.7201.6713.049
2010[13]4.7781.6813.097
2011[14]4.4921.5242.968
2014[15]4.6014.601veri yok
2015[16]4.1484.148veri yok
2016[17]3.9523.952Veri yok

İdari durumu

Otuzbeş köy ve dokuz mahalle muhtarlığı olmak üzere toplam kırk dört adet yerleşim biriminden oluşan Pazaryolu, İspir ilçesine bağlı bir bucak iken, 21 Haziran 1989 tarih ve 20202 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3578 sayılı Kanun ile ilçe statüsüne kavuşmuştur. Adliye Teşkilatı, Emniyet Amirliği, Askerlik Şubesi Başkanlığı, Orman İşletme Şefliği ve Meteoroloji Memurluğu dışında tüm resmi kurum ve kuruluşlar mevcuttur.

İlçe Erzurum iline 121 km mesafededir. Doğuda İspir, batıda Bayburt, güneyde Aşkale ve kuzeyde ise Rize ile çevrilidir. Çoruh Nehri vadisinde Kaçkar Dağları ile Mescit Dağları arasında 750 km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir.

Sosyal durum

İlçe nüfusunun % 45’i köylerde yaşamaktadır. Okur-yazar oranı % 99’a ulaşmış bulunmaktadır. Halkın geçim kaynağı genellikle gurbetçilik ve çiftçiliğe dayanmaktadır. Özellikle Çoruh vadisinde ve Çoruh nehrine inen dere yataklarında meyvecilik ve sebzecilik yapılmaktadır. Daha yüksek rakımlı köylerde hayvancılık ön planda yer almaktadır. Pazaryolu yöresi aynı zamanda intansif arıcılık için Türkiye'de bulunan ideal merkezlerinden biridir. Jeolojik yapı, toprak yapısı ve bitki örtüsü yüksek değerde ve kalitede bal üretimi sağlamaktadır. Bugüne kadar yörede münferiden ve iptidai usullerle üretilmesine rağmen elde edilen balın bütün ülkede aranır ve istenir olması bu hususu teyit etmektedir.

İlçeye bağlı köylerin hepsinde elektrik mevcut olup, kanalizasyon altyapısı tamamlanmıştır.

İlçe sınırları içinden geçen Çoruh Nehri, su debisi, su miktarı ve sezon uzunluğu gibi tabii özellikleri nedeniyle çeşitli su sporlarına oldukça uygundur. İlçe, bu özelliği ile özellikle Rafting yapmak isteyen yerli ve yabancı turistler için bir cazibe merkezi haline gelmiştir.

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2015.
  2. "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2015.
  3. Ünsal, V., İspir Kaleleri. Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 1, Sayfa:53-75, Yıl:2015 2007. URL:http://sbed.ahievran.edu.tr/makaleler/6ife88_tammetin.pdf 14 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2016-09-12
  4. Çakır, İ.E., 1642 Tarihli Avârız Defterine Göre İspir Sancağı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:2, Sayı:8, Yıl:2009. URL:http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi8pdf/cakir_ibrahim.pdf 31 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2016-09-10
  5. Özger, Y., 19. Yüzyılın İlk Yarısında İspir ve Köylerinin Nüfusu. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 34, Sayfa:286, Erzurum 2007. URL:http://www.turkiyatjournal.com/Makaleler/1236980602_Yunus%20%C3%96ZGER.pdf 17 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2016-09-10
  6. Yılmaz, İ., 19. Yüzyılın Son Çeyreğinde İspir Kazasının İdari Yapısı ve Nüfusu. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 53, , S:59, Aralık 2014. URL:http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunisosbd/article/viewFile/5000157909/5000142377 14 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2016-09-10
  7. "Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildirileri" (PDF). 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2016.
  8. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  16. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  17. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.