Prenses Therese

Sakson-Hildburghausen-Altenburg Prensesi Therese ya da Bavyera Kraliçesi Therese (d. Therese Charlotte Luise Friederike Amalie; 8 Temmuz 1792, Seidingstadt - 26 Ekim 1854, Münih), Sakson-Hildburghausen Düklüğü'nün prensesi olarak doğan ve 1825 yılında Bavyera Kralı I. Ludwig ile evlenerek tarihteki ikinci Bavyera Kraliçesi olan hanedan üyesidir.

Therese
Bavyera Konsort Kraliçesi
Alman ressam Joseph Karl Stieler tarafından 1810 yılında çizilmiş Sakson-Hildburghausenlı Therese portresi kopyası.
Hüküm süresi	13 Ekim 1825 – 20 Mart 1847
Önce gelen	Bavyera Kraliçesi Caroline (d. Baden Prensesi)
Sonra gelen	Bavyera Kraliçesi Marie (d. Prusya Prensesi)
Eş(leri)	I. Ludwig
Çocukları	II. Maximilian, Bavyera Kralı Prenses Mathilde Otto, Yunanistan Kralı Prenses Theodolinde Luitpold, Bavyera Vekil Prensi Adelgunde, Modena Arşidüşesi Hildegard, Avusturya Arşidüşesi Prenses Alexandra Prens Adalbert
Tam ismi Therese Charlotte Luise Friederike Amalie von Sachsen-Hildburghausen
Hanedan	Wettin Hanedanı Wittelsbach Hanedanı
Babası	Sakson-Altenburg Dükü Frederick
Annesi	Mecklenburg-Strelitz Prensesi Charlotte
Doğum	8 Temmuz 1792 Seidingstadt, Sakson-Hildburghausen Dükalığı
Ölüm	26 Ekim 1854 (62 yaşında) Münih, Bavyera Krallığı (günümüz Almanya Federal Cumhuriyeti)

Sakson-Altenburg ve Sakson-Hildburghausen Dükü Frederick ile tek eşi Mecklenburg-Strelitz Düşesi Charlotte Georgine Luise Friederike'nin altıncı çocuğu olarak, günümüzde Almanya'nın Thüringen şehrinin güneyini kapsayan bir yerleşim yeri olan, Sakson-Hildburghausen Düklüğü'nün Seidingstadt (günümüz Straufhain) adlı şehrince dünyaya geldi. Protestanlık mezhebinin geleneklerine uygun olarak, antik krallığın ardılı olan bir Avrupa cemiyeti içerisinde yetiştirelen[1] Therese, 1809 yılında Napolyon Bonapart ile evlendirilmeye aday gösterilirken, 1810 yılında Bavyeralı Wittelsbach Hanedanı'nın veliaht prensi Ludwig ile evlendi. Bu evlilik vesilesiyle aynı gün ilk kez Oktoberfest kutlandı ve kutlamalar günümüzde de festivalin geleneksel mekânı olan Theresienwiese sahasında gerçekleşti. 1825 yılında I. Maximilian'ın ölümüyle Ludwig'in tahta geçerek kral olmasıyla Therese, Bavyera Kraliçesi oldu. Therese, eşinin sayısız gayrimeşru ilişkisine ve bu sebeple acı çekmesine rağmen bu duruma katlandı. Durumu kati suretle tasvip etmediğini göstermekten her türlü kaçınsa da 1831 yılında bir dönem şehri terk etti. Kraliçe Therese'nin Saksonya'dan evliliği sebebiyle taşındığı Bavyera'da o dönem Katolik Kilisesi temelli Ultramontanizm dini felsefesi oldukça yaygındı ve bu yüzden Evanjelik Kilisesi'ne inanan Lüteranlara büyük baskı kuruluyordu ancak Kraliçe Therese, bu duruma rağmen ölümüne değin mezhebini değiştirmedi.

Siyaset konusunda âdeta bir dâhi olan Therese, 1825-1848 boyunca hüküm sürmüş eşi Bavyera Kralı I. Ludwig ile en sevdiği oğlu, Yunanistan'ın ilk kralı unvanına sahip ve 1832-1862 boyunca hüküm sürmüş olan, Otto'nun önemli bir danışmanı olarak devlet yönetiminde sözü geçen bir konuma sahipti. Eşinin Münih dışındaki seyahatleri süresince görevini devralarak politik nüfuzunu güçlendirme amaçlı çalıştı. Alman halkın sevgisini kazanan ve o dönem ideal bir kraliçe, itaatkâr eş ve örnek anne olarak gösterilen Therese'nin popülerliği gün geçtikçe arttı. Bunda kendisinin, fakir, dul, öksüz veya yetimler için çok kez maddi yardımda bulunmasının da önemli payı vardır.

Ailesi

Therese'nin soyu, Wettin Hanedanı'nın kolu, Ernestin ya da Sakson Dükalıkları olarak bilinen dükalar birliğinden biri olan Sakson-Hildburghausen Hanedanı'ndan gelmektedir. Hanedanlığa adını veren yerleşim yeri Hildburghausen, 1680 yılında yerleşim yeri olarak seçildi ve ülke ekonomisi açısınından da önemli bir yer hâline geldi. Dört nesil boyunca bu konumunu sürdüren Hildburghausen'a 1769 yılında bir kraliyet komisyonu gönderildi. Küçük çaplı bir ekonomik reforma gidilmesi sayesinde alacaklıların borç davalarının teftişi yapıldı, vergiler ve harcamalar düzene sokulmaya çalışıldı. Therese 14. yaşına girdiğinde ekonomik düzenleme çalışmaları bitmişti ancak yine de koşullar tam anlamıyla düzenlenmiş değildi.[2]

Ailenin altıncı çocuğu olan Therese'nin annesi, Mecklenburg-Strelitz Dükü II. Charles'ın iki evliliğiyle dünyaya gelen on bir çocuğu arasında en büyük olandı. Prusya Kraliçesi Louise ve Hannover Kraliçesi Friederike de Therese'nin teyzelerindendir. Yine kuzenleri arasında Prusya Kralı IV. Friedrich Wilhelm ile I. Wilhelm, Hannover Kralı V. Georg ve son Rus imparatoriçesi Aleksandra Fyodorovna gibi hükümdarlar da bulunmaktadır.

Hayatı

Çocukluğu

Therese, Hildburghausen'ın yakınında günümüzde mevcut olmayan Jagdschloss Seidingstadt adlı hem av sezonu kullanılan yazlık bir dükal sarayda dünyaya geldi.[3] 13 Temmuz 1792 tarihinde vaftizi kilise vaizi Andreas Genssler tarafından yapıldı ve adı vaftizi sırasında İmparatoriçe Maria Theresia'ya ithafen verildi. Bu isim ithafı muhtemelen, Maria Theresia'nın yakın arkadaşı ve babasının danışmanı[4] olan Sakson-Hildburghausen Prensi Joseph Friedrich'in iş vesilesiyle onlarla yani Avusturya imparatorluk ailesi ile yakın ilişkiler kurmasından kaynaklanmaktadır. Therese'nin altı tane olan vaftiz ebeveynleri ise, anneannesi Hesse-Darmstadt ve Mecklenburg-Strelitz Prensesi Friederike Caroline Luise, Prusya Prensesi ve York-Albany (Kuzey Britanya'nın antik adı) Düşesi Friedrike (Charlotte Ulrike Katharina), Hesse-Darmstadt Landgrafini ve Pfalz-Zweibrücken Kontesi Karoline Henriette Christine Philippine Luise, Baden Grandükü ve Prensi (miras yolu ile intikal eden) I. Ludwig, Yok-Albany Dükü ve Braunschweig-Lüneburg Prensi Friedrich August,[5] Erthal Prensi ve Würzburg-Bamberg Piskopos-prensi Franz Ludwig Freiherr'dir[6].

Prenses Therese'nin 1800 yılında Hildburhausen Tiyatrosu'nda "Rotkäppchens" oyunu sırasında giydiği ve Hildburghausen Müzesi'nde sergilenmekte olan çocukluk ayakkabıları.

Prenses Therese'nin evlenmeden önce yaşadığı ve 1826 yılına kadar Sakson-Hildburghausen Dükal Ailesi'nin ikametgâhı olmuş kale.

Hildburghausen Kilisesi kâtibinin 1776-1795 dönemine ait kitabından alınmış ve 1792 yılına ait Prenses Therese'nin doğum ve vaftiz kaydı (arşiv), Hildburghausen, Sakson Dükalığı

Prenses Therese, kardeşleri Charlotte, Joseph, Luise, Georg, Friedrich ve Eduard ile Hilgburghausen Kalesi'nde[7] büyüdü. Çocukluğunda da ebeveynlerinin mutlu bir evliliği yoktu. Hatta bu konu hakkında, 1792 yılında Hildburghausen'a ziyarete gelen Therese'nin büyük büyükannesi Leiningen-Dagsburg-Falkenburg Prensesi Maria Luise Albertine, ailenin babası Prens Friedrich ile ilgili "...Charlotte, bu adamı hiç sevmedi, sürekli hamileydi."[8] demiştir. O sırada da Charlotte, Therese'ye hamileydi.

Babası Prens Frederick'in sivillere kraliyet yönetimi tarafından para yardımı idaresini elinde bulundurması ise Therese ve kardeşleri için daha yoksul bir çocukluk anlamına geliyordu. Et çok nadiren bulunuyordu, kale niteliğindeki saraylarında hiç sabun yoktu, yanan mumlar yenileriyle değiştirilemediği için geleneksel saray balosu bir keresinde zamanından önce sonlandırılmıştı[9]. Therese'nin teyzesi Luise ve eşi Prusya Kralı III. Friedrich Wilhelm 1803 yılında Hilburghausen'daki Therese'nin evlenmeden önce yaşadığı saraya ilk[10] ziyaretlerinde aileye yolları tamir ettirmeleri ve odalarındaki mobilyaları yeniletmeleri için yardımcıları aracılığıyla yüklü miktarda para takdim etmişti[11].

Therese'nin sanatsever ve zeki annesi Düşes Charlotte her şeye rağmen daima entelektüel bir yaşam sürdü. Klişeleşmiş kuralları gevşetti, dükal sarayına müzisyenler, ressamlar, şairler getirdi. Bunların içinde 1799'da kendisine ve nişanlısına Elçilik Danışmanı unvanı verdiği yazar Jean Paul da bulunmaktaydı[12][13]. Böylelikle Charlotte'un döneminde Hildburghausen, "Küçük-Weimar" olarak anılır olmuştu[14].

Düşesin Hildburghausen'a çağırdığı şairler arasında olan Friedrich Rückert'in "Mit drei Moosrosen (Üç İpek çiçeği[15])" adlı şiirini de Charlotte'un üç kızı olan Charlotte, Luise ve Therese'yi konu edinmişti[16]. Therese ve iki kız kardeşine ithaf edilen orijinali Almanca olan şiir şöyle başlamaktadır:

“	Üç kardeş çiçek, biri yavru bebek Doğmuşlar anne karnından ipek çiçekleri olarak...	„

Therese, ilk olarak Johanna Nonne (1760-1837)[17] ve kilise vaizi Heinrich Kühner (1772-1827) önderliğinde Evanjelik-Lütercilik mezhebine uygun olarak yetiştirildi. Zaman zaman ebeveynler arasında geçimsizlikler yaşansa da özellikle kardeşler arasında güzel ilişkilerin yaşandığı, liberal ve entelektüel nitelikle bir evde çocukluk yıllarını geçiren Therese, Alman dili ve edebiyatı, Fransızca ve klasik müzik üzerine eğitildi. Kilise ressamı Carl August Kessler tarafından resim dersleri, Carl Maria Friedrich Ernst von Weber'ya da ders veren[18] Johann Peter Heuschkel tarafından da piyano eğitimi aldı.

Çocukları

Kral Ludwig ile evliliğinden dokuz çocuğu ve on beş torunu dünyaya gelmiştir:

Kraliçe Therese ailesi ile birlikte.

Kraliçe Therese portresi.

İsim	Portre	Doğum	Ölüm	Notlar
II. Maximilian Joseph Bavyera Kralı		28 Kasım 1811	10 Mart 1864	∞ 1842 yılında Preussen Prensesi Marie Friederike (1825–1889) ile evlendi ve iki çocuğu oldu
Mathilde Karoline Friederike Wilhelmine Charlotte Bavyera Prensesi Hesse Grandüşesi		30 Ağustos 1813	25 Mayıs 1862	∞ 1833 yılında Ren Nehri kıyısındaki Hesse'in Grandükü III. Ludwig (1806–1877) ile evlendi ve çocuğu olmadı
I. Otto Friedrich Ludwig Yunanistan Kralı		1 Haziran 1815	26 Temmuz 1867	∞ 1836 yılında Oldenburg Prensesi Amalie (1818–1875) ile evlendi ve çocuğu olmadı
Theodolinde Charlotte Luise Bavyera Prensesi		1816	1817	Henüz bir yaşında iken vefat etti
Luitpold Karl Joseph Wilhelm Ludwig Bavyera Vekil Prensi		12 Mart 1821	12 Aralık 1912	∞ 1844 Avusturya-Toskana Arşidüşesi Auguste Ferdinande (1825–1864) ile evlendi ve dört çocuğu oldu
Adelgunde Auguste Charlotte Caroline Elisabeth Amalie Marie Sophie Luise Modena Düşesi		19 Mart 1823	28 Ocak 1814	∞ 1842 yılında Carrara Prensi, Yakobit Varisi, Avusturya-Este Arşidükü, Macaristan ve Bohemya Kraliyet Prensi, Massa, Reggio, Mirandola, Modena Dükü V. Francesco (1819–1875) ile evlendi ve bir çocuğu oldu
Hildegard Luise Charlotte Theresia Friederike Avusturya Arşidüşesi		10 Haziran 1825	2 Nisan 1864	∞ 1844 yılında Avusturya Arşidükü Albrecht Friedrich (1817–1895) ile evlendi ve üç çocuğu oldu
Alexandra Amalie Bavyera Prensesi		26 Ağustos 1826	21 Eylül 1875	Münih ve Würzburg Aziz Anna Manastırı başrahibesi ve yüce başkanı oldu ve kendini edebiyata adayarak yazar oldu
Adalbert Wilhelm Georg Ludwig Bavyera Prensi Yunanistan Veliaht Prensi		19 Temmuz 1828	21 Eylül 1875	∞ 1856 yılında İspanya İnfantası Amalia del Pilar (1834–1905) ile evlendi ve beş çocuğu oldu

Therese Nişanı

Kraliçe Therese Nişanı, 1827.

Bavyera Kraliçesi Therese tarafından 12 Aralık 1827 tarihinde çıkarılan[19] Therese Nişanı, Bavyera Krallığı'nda soylu kadınlara verilen bir nişandı. Bu nişan, Wittelsbach Hanedanı prenseslerini ve diğer Bavyeralı soylu ailelerden gelen kadınları onurlandırma amaçlı kullanılan bir cemiyet simgesiydi. Kraliçe Therese, karşılık beklemeden, altısına 300 Güney Alman Guldeni, diğer altısına ise 100 Güney Alman Guldeni verilmek üzere on iki bekâr soylu kadına, onların herhangi bir yönden mevcut zaman zarfında veya ileride karşılaşabileceği sıkıntıları gidermek için yıllık maaş bağlattı ve sıfat bahşetti. Bu maaş ancak kadın evlenince kesilecekti ancak yine de evlilik kadının konumuna denk nitelikte ise, o zaman kadın nişan sahibi mertebesini ve Ehrendame adlı Onurlu Kadın anlamına gelen Almanca sıfatı taşıyabilecekti. Wittelsbach Hanedanı'na mensup tüm prensesler de Ehrendame sıfatını taşımaktaydı. Ancak bunlar dışında bir Bavyeralı kadın, Kraliçe Therese'nin önderliğinde düzenlenen vakıf niteliğindeki oluşuma dahil olmak için 15 Gulden kabul edilme harcı, yabancı bir kadın ise 220 Gulden kabul edilme harcı ödemekteydi. Lüksemburg Büyük Dükalığı'nın Bavyera asıllı soylu gelini Prenses Sophie ve Bavyera Veliaht Prensi Rupprecht'in kızı Prenses Irmingard da günümüzde Ehrendame (Onurlu Kadın) sıfatını taşıyan hanedan üyelerindendir.

Üstünde altından yapılmış kraliyet tacı figürü bulunan, altında ise kalın beyaz kenarlı, mavimsi fildişi rengindeki Malta haçı bulunan nişan sol göğüse takılırdı.[19] Haçın dört dirsek kıvrımının içinde Bavyera'nın açık mavi ve beyaz renklerden oluşan eşkenar dörtgen biçimindeki arması bulunurdu. Haçın tam ortasında içinde Kraliçe Therese'nin adının baş harfi olan T, beyaz altın kaplama dairesel madalyon mevcuttu. Madolyonun arkasında ise 1827 yapım yılı belirtilmişti ve "Unser Leben sey Glaube an das Ewige" (Türkçe: Hayatımız sonsuza dek inançtır) şeklinde nişan sloganı yazmaktaydı. Kenarlarında gökyüzü mavisi iki şerit bulunan beyaz zeminli kurdelenin iç kısmındaki şerit en kalınıydı. Nişanın kuşağı, kurdeleyle benzer şekilde renklendirilmiş ve sağ omuzdan sol kalçaya doğru takılacak konumdaydı.[20]

Ataları

16. Sakson-Hildburghausen Dükü I. Ernst Frederick

8. Sakson-Hildburghausen Dükü II. Ernst Frederick

17. Erbach-Erbach Kontesi Sophie Albertine

4. Sakson-Hildburghausen Dükü III. Ernst Frederick

18. Erbach-Fürstenau Kontu Philipp Karl

9. Erbach-Fürstenau Kontesi Caroline

19. Kunowitz Kontesi Charlotte Amalie

2. Sakson-Altenburg Dükü Frederick

20. Sakson-Weimar Dükü III. Johann Ernst]]

10. Sakson-Weimar-Eisenach Dükü I. Ernst Augustus

21. Anhalt-Zerbst Prensesi Sophie Auguste

5. Sakson-Weimar Prensesi Ernestine

22. Brandenburg-Bayreuth Margrafı George Frederick Charles

11. Brandenburg-Bayreuth Margrafini Sophie Charlotte

23. Schleswig-Holstein-Sonderburg-Beck Prensesi Dorothea

1. Therese von Sachsen-Hildburghausen

24. Mecklenburg-Strelitz Dükü I. Adolf Frederick

12. Mirov Prensi, Mecklenburg Dükü Charles Louis Frederick

25. Schwarzburg-Sondershausen Prensesi Christiane Emilie

6. Mecklenburg Grandükü II. Charles

26. Sakson-Hildburghausen Dükü I. Ernst Frederick (= 16)

13. Sakson-Hildburghausen Prensesi Elizabeth Albertine

27. Erbach-Erbach Kontesi Sophie Albertine (= 17)

3. Mecklenburg-Strelitz Düşesi Charlotte

28. Hesse-Darmstadt Landgrafı VIII. Louis

14. Hesse-Darmstadt Landgrafı George William

29. Hanau-Lichtenberg Kontesi Charlotte

7. Hesse-Darmstadt Prensesi Friederike

30. Leiningen-Dagsburg-Heidesheim Kontu Christian Karl Reinhard

15. Leiningen-Dagsburg-Heidesheim Kontesi Marie Luise Albertine

31. Solms-Rödelheim ve Assenheim Kontesi Catharine Polyxene

Dış bağlantılar

• Theresien-Gymnasiums Tarihçesi (Almanca)
• SPIEGEL|ONLINE resmî web sitesi Lügat sayfasında Therese başlıklı biyografik madde (Almanca)
• BBKL resmî web sitesi kısaltılmış biyografiler - Therese biyografisi online versiyon (Almanca)

Bibliyografya

• Martha Schad: Bayerns Königinnen (Bavyera kraliçeleri), Piper 2005
• G. Stadler: Königin Therese von Bayern (Bayern Kraliçesi Therese), Münih 1994
• Heinrich Ferdinand Schoeppl: Die Herzoge von Sachsen-Altenburg (Sakson-Altenburg dükleri). Bozen 1917, Neudruck Altenburg 1992
• H. P. Wulff-Woesten: Hildburghäuser Hoheiten (Hildburghausenlı asilzadeler) – Dem Volk verbunden (Halk birbirine bağlandı), Hildburghausen 1992
• Rudolf Armin Human: Chronik der Stadt Hildburghausen (Hildburghausen şehir günlüğü) Hildburghausen 1886
• Bayern, Adalbert von: Max I. Joseph von Bayern. Pfalzgraf, Kurfürst und König. (Bavyera Kralı I. Maximilian Joseph. Saray kontu, seçmen ve kral.) Münih 1957
• H. Gollwitzer: Ludwig I. von Bayern. Königtum im Vormärz. Eine politische Biographie (Bavyera Kralı I. Ludwig. Vormärz dönemi krallığı. Bir politik biyografi), Münih 1986
• G. Lohmeier: Die Ahnen des Hauses Bayern. Die Geschichte der Wittelsbacher (Bavyera Hanedanı'nın ataları. Wittelsbach Hanedanı tarihçesi), Münih 1980
• E. C., Conte Corti: Ludwig I. von Bayern (Bavyera Kralı I. Ludwig), München 1979
• K. Bosl (Hrsg.): Bosls Bayerische Biographie. 1000 Persönlichkeiten aus 15 Jahrhunderten. Ergänzungsband (Bosls Bavyeralı Biyografisi. 15. yüzyıldan 1000 kişi. Ek), Regensburg 1988
• Martha Schad: Bayerns Königshaus. Die Familiengeschichte der Wittelsbacher in Bildern (Bavyera kraliyet ailesi. Resimlerle Wittelsbach ailesi tarihi), Regensburg 1994
• G. Mann: Ludwig I. von Bayern (Bavyera Kralı I. Ludwig), Frankfurt am Main 2002
• Hans Rall: Führer durch die Fürstengrüfte. Wittelsbacher Lebensbilder von Kaiser Ludwig bis zur Gegenwart (Prens mezarları rehberi. İmparator Ludwig'den günümüze Wittelsbach biyografileri), Münih bilinmeyen tarih
• Hans und Marga Rall: Die Wittelsbacher – Von Otto I. bis Elisabeth I. (Wittelsbachlar - I. Otto'dan I. Elizabeth'e), Tosa Verlag 1996
• Elfi M. Haller: Ludwig I. und Prinzessin Therese von Sachsen-Hildburghausen. Porträt einer königlichen Ehe. In: Festzug zur Feier der Jubelehe des Königs Ludwig und der Königin Therese zu München am 4. Oktober 1835. ( I. Ludwig ve Sakson-Hildburghausen Prensesi Therese. Bir kraliyet düğünü portresi. 4 Ekim 1835 tarihinde Münih'te gerçekleşen Kral Ludwig ve Kraliçe Therese'nin kutlama töreni.), Münih 1983
• Pedagog ve yazar Manfred Berger: Therese Charlotte Luise Friederike Amalie. Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). 23. bant, Nordhausen 2004, ISBN 3-88309-155-3, Satır: 1485–1491 (Kısaltılmış online baskı)

Notlar

1. Hans ve Marga Rall: Wittelsbachlar – I. Otto'dan I. Elisabeth'e, Tosa Verlag, 1996
2. Rudolf Armin Human: Chronik der Stadt Hildburghausen (Hildburghausen şehri günlüğü), Hildburghausen, 1886, S. 193
3. Therese ve erkek kardeşi Eduard'ın Jagdschloss Seidingstadt adlı av ve yazlık saray evinin zilyetliğini bırakmasından sonra 20. yüzyılın son yedi yılı içerisinde büyük bir yangın sonucu ev tamamen yok olmuştur.
4. H. P. Wulff-Woesten: Hildburghäuser Hoheiten (Hidburghausenlı asilzadeler) – Dem Volk verbunden (Halk birbirine bağlandı), Hildburghausen, Almanya, 1992, S. 20
5. Prenses Elisabeth Albertine aracılığıyla Therese, Britanya kraliyet ailesiyle akraba oldu.
6. Anonim: Hildburghausen Kilisesi kâtibleri kitabı (arşiv), Hildburghausen, 1776–1795
7. 1945 yılında birtakım Amerikalı askerler tarafından gerçekleştirilmiş bombardıman sonucunda kale yok oldu.
8. H. P. Wulff-Woesten: Hildburghäuser Hoheiten (Hildburghausenlı asilzadeler) – Dem Volk verbunden (Halk birbirine bağlandı), Hildburghausen, Almanya, 1992, S. 22
9. Rudolf Armin Human: Chronik der Stadt Hildburghausen (Hildburghausen şehri günlüğü), Hildburghausen, 1886, S. 247
10. Aslında, Luise zaten Fransız askeri güçlerinden kaçarken kız kardeşi Charlotte tarafından Hildburghausen'a 1792-1793 döneminde sığınmak için getirilmişti.
11. Rudolf Armin Human: Chronik der Stadt Hildburghausen (Hildburghausen şehir günlüğü), Hildburghausen, 1886, S. 238
12. Gunther de Bruyn: Das Leben des Jean Paul Friedrich Richter (Jean Paul Friedrich Richter'in hayatı), Halle-Leipzig, 1975, S. 210
13. Feuchterslebenlı Karoline, Sakson-Hildburghausen Prensi Friedrich'in ordu generalinin kızı.
14. Religio.de adlı Almanca web sitesinde Hildburghausen
15. Şiirde kastedilen çiçek, Latince adı Portulaca Grandiflora olan Türkiye'de "İpek Çiçeği", "Yaz Çiçeği", "Yosun Gülü", "Zaman Çiçeği" ve "Keditırnağı" adlarıyla bilinen Güney Amerika yerlisi çiçektir.
16. Rudolf Armin Human: Chronik der Stadt Hildburghausen (Hildburghausen şehir günlüğü), Hildburghausen, 1886, S. 242
17. Birçok skolastik reforma imza atmış, Sakson-Meiningen Dükalığı'nda eğitimden sorumlu en yetkili devlet adamı olmasının yanı sıra lokal Protestan Kilisesi'nden sorumlu Karl Ludwig Nonne (1785–1854)'nın annesi.
18. Hans Rall: Führer durch die Fürstengrüfte. Wittelsbacher Lebensbilder von Kaiser Ludwig bis zur Gegenwart (Prens mezarları rehberi. İmparator Ludwig'den günümüze Wittelsbach biyografileri), Münih, S. 133
19. Rajah Sir Sourindro Mohn Tagore. Britanyalı ve Yabancı Şövalyelik Nişanları. Kalküta, Hindistan, Kimsesiz Katolikler Basımevi, 1884.
20. Georg Schreiber. Die Bayerischen Orden und Ehrenzeichen (Bavyera'nın Madalyaları ve Dekorasyon Nişanları). Münih, Prestel, 1964.