Sputnik 1

Sputnik 1 (Rusça: Спутник-1), Dünya'nın ilk yapay uydusu. Sputnik serisinden ilk uzay aracı. SSCB tarafından 4 Ekim 1957'de yörüngeye oturtuldu. Sputnik 1'in uzaya gönderilmesi soğuk savaş yıllarında gerçekleşti ve süper güçler arasında yeni bir rekabet olan Uzay Yarışı'nı başlattı.[1][2]

Başlığın diğer anlamları için Sputnik (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Sputnik 1
Başlıca yükleniciler OKB-1
Radyoteknik Sanayi Bakanlığı
Görev türü Teknolojik gövde gösterisi
Fırlatma tarihi 4 Ekim 1957, 19:28:34 UTC
Fırlatma yeri Baykonur Uzay Üssü
Görev süresi 21 gün
Bozunması 4 Ocak 1958
COSPAR kimliği 1957-001B
Boyutlar 58 cm
Yörünge Verileri
Yörünge referansı Yer merkezli yörünge
Yörünge rejimi Alçak Dünya yörüngesi
Eğim 65.1°
Aktarıcılar
Aktarıcılar Radyo vericisi (20.005–40.002 MHz)
Kansas Kozmosfer ve Uzay Merkezi'ndeki, Sputnik 1 modeli

Fiziksel özellikleri
Sputnik 1'in iç katmanları

Uydunun ağırlığı 80 kg olup, çapı 58 cm, yörünge yüksekliği 250 km idi. Küre şeklinde bir gövdesi ve bundan ayrılan 2,4 ila 2,9 m uzunluğunda dört uzun anteni vardı. 20 ve 40 MHz gücünde iki radyo vericisi bulunmaktaydı. Bu radyo sinyalleri iyonosferdeki elektron yoğunluğunu ölçmede kullanıldı. Ayrıca, uydunun iç basıncı ve sıcaklığı da sinyallerle iletiliyordu. Böylece uydu çeperinin bir göktaşı tarafından delinip delinmediği takip edilebiliyordu. Uydunun basınçlı iç bölgesi nitrojen gazıyla doldurulmuştu. Ancak yörünge sırasında uydu çeperinin hiç delinmediği tespit edildi. Bu durum, gelecekteki uzay uçuşları için Dünya yörüngesinin güvenli olduğunu gösteriyordu.

Fırlatılışı

Sputnik 1, uzaya SSCB'deki (bugün Kazakistan sınırları içinde kalan) Baykonur Uzay Üssü'nden fırlatıldı. Sputnik kelimesi Rusçada "yol arkadaşı" ve astronomi ile ilgili metinlerde "uydu" anlamına gelmektedir. Sputnik'in fırlatılışının gerçek nedeni propagandadır, görünüşteki nedense Uluslararası Jeofizik Yılı (1957-1958) çalışmalarına katkı sağlamaktır.[3]

Arka plan

Sovyetler'in Dünya yörüngesine uydu yerleştirebilecek teknolojiyi geliştirdiği anlaşıldığında, Sovyet Bilimler Akademisi'nden Mstislav Keldiş, uzayda çeşitli deneyler yapabilecek bir buçuk tonluk konik bir uydu planladı. Ancak bu sırada Sovyet istihbaratı, ABD'nin uzaya, tek amacı yörüngeye oturup oturmayacağının görülmesi olan "basit bir uydu" göndermek istediğini haber aldı. "Basit uydu" fikrini kapan Sovyetler, geride kalmamak için hızla Sputnik 1'i geliştirdiler. Böylece Dünya yörüngesine daha pahalı uyduların gönderilmesi imkânı da sınanmış olacaktı. Ayrıca, uydu, Ekim Devrimi'nin yıl dönümü kutlamalarına yetişecekti. Uydu ve roketin tasarımı Sovyet roket bilimci Sergey Korolyov tarafından yapıldı. Aslında, bu uydu, ABD'nin "basit uydusu" Vanguard'dan çok daha ağırdı. Aylar sonra Vanguard uydusu yörüngeye girdiğinde, Nikita Kruşçev, onunla "greyfurt" diye alay edecekti.

Görevi ve sonrası

Sputnik 1, pilleri bitinceye kadar üç hafta boyunca sinyal gönderdi. Bundan sonra uydunun yörüngesi görsel olarak izlenmeye devam edildi. Yörüngesi gitgide alçalan Sputnik 1, fırlatmadan 92 gün sonra, 4 Ocak 1958'de atmosfere girerek yandı. Sputnik 1, yörüngede 1.400 tur atmış, 70 milyon km yol kat etmiştir.

Uydu, yörüngede kaldığı sürece 6. kadirden bir cisim parlaklığında gözlenebiliyordu. Sputnik 1'i yörüngeye oturtan roket de yörüngeye girmiş olup, Dünya'dan 1. kadirdegörülebilmekteydi.[4]

Sputnik 1'e karşılık ABD hemen uzaya bir uydu göndermeyi denedi. Ancak yaptığı ilk denemeler başarısızlıkla sonuçlandı. ABD uzaya ancak 1958'de bir uydu gönderebildi. ABD'nin başarısızlığı, bu ülkede eğitim müfredatının ve sisteminin gözden geçirilmesine, roket bilimine ve fen bilimlerine ilgi uyanmasına ve uzay projelerine ayrılan mali kaynağın artmasına neden oldu. Bu gelişmeler, Uzay Yarışı'nın başlangıcı sayılmaktadır.

Popüler kültürdeki yeri

Sputnik 1'in çeşitli kopyaları ve maketleri Rusya'da ve diğer ülkelerdeki müzelerde sergilenmektedir. SSCB'nin yedekleme ve test amacıyla dört ila yirmi kadar Sputnik 1 kopyası yaptığı iddia edilmektedir.

Aynı zamanda bir uzay ajansının yönetimini ele almamıza fırsat veren Kerbal Space Program isimli oyunda Sputnik'e eşdeğer olan uzay aracında "Stayputnik" ismi kullanılmıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Walter A. McDougall "Shooting the Moon", American Heritage, Winter 2010.
  2. Swenson, et al, p. 71.
  3. Nasa'nın resmi sitesinde ilgili yazı
  4. https://www.nasa.gov/multimedia/imagegallery/image_feature_924.html
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.