Sultaniye (yat)

Sultaniye, Osmanlı İmparatorluğu'nun saltanat yatıydı. Aslen 1850'lerin başında Mısır filosu için inşa edilmiş ve 1862'de Osmanlı padişahı Abdülaziz'e hediye edilmeden önce Feyz-i Cihat adını almıştı. 1905'te eskidiği için hizmet dışı bırakılmadan önce elli yıl boyunca Sultan'ın yatı olarak görev yaptı. Ekim 1911'de Türk-İtalyan Savaşı sırasında İtalyan savaş gemilerinin İzmir Körfezi'ne girmelerini engellemek için içerisine taş doldurulmak suretiyle hazırlanan ve mürettebat tarafından altı delinerek karaya oturtulan yat, 20 Nisan 1912'de Yenikapı geçidinde Sancakburnu Kalesi açıklarında bütünüyle batırıldı.


Sultaniye 1880-1893 yılları arasında İstanbul'da
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu
İsmi:
  • Feyz-i Cihat (1852–1862)
  • Sultaniye (1862–1912)
Sipariş: 1851
İnşa eden: C.J. Mare and Company, Blackwall, Middlesex
Kızağa konulması: 1852
Denize indirme: 23 Aralık 1852
Bitirilişi: 1853
Hızmet dışı: 1905
Akıbet: 20 Nisan 1912'de batırıldı
Genel karakteristik
Deplasman: 2,909
Uzunluk: 119,2 metre (391 ft 1 in) (loa)
Genişlik: 12,2 metre (40 ft) (BMAX)
Su çekimi: 4,8 metre (15 ft 9 in)
Kurulu güç:
İtme gücü:
Hız: 15 knot (28 km/sa; 17 mph)
Kişi kapasitesi: 140
Silah donanımı:

1861

  • 4 × 14 librelik top

1890

  • 2 × 120 mm Krupp top
  • 2 × 37 mm top

1896

Tasarım ve silahlar

Feyz-i Cihat, ahşap gövdeli yandan çarklı bir gemi olarak tasarlandı. Dikmeler arası uzunluğu 119,2 m (391 ft 1 inç), genişliği 12,2 m (40 ft) olan yat, 4,8 m (15 ft 9 inç) su çekimindeydi.[1] 2.909 ton deplasmana sahip olan yat, kömürle çalışan kazan tarafından sağlanan buharla çalışan iki silindirli bir bileşik buhar motoruna bağlı bir çift çark ile hareket ettiriliyordu. En çok 15 knot (28 km/sa; 17 mph) hıza ulaşabilen yatın motorları inşa edildikleri haliyle 750 indike beygir gücü (560 kW) üretebiliyordu. 300 metrik ton kömür depolama kapasitesine sahip olan gemi, maksimum 140 yolcu taşıyabiliyordu. Geminin altın yaldız çerçeveli ve kalın camlarla örtülmüş manzara resimleri yer alan padişah salonuna billur parmaklıklı bir merdiven ile iniliyordu.[2]

Gemi başlangıçta dört adet 14 libre topla silahlandırılmıştı, ancak 1890'da bunlar bir çift 120 mm (4,7 inç) Krupp top ve iki adet 37 mm (1,5 inç) 1 librelik topla değiştirildi. 1896'da geminin donanımı bir çift Hotchkiss revolver topuna indirildi.[1]

Hizmet geçmişi

İnşası ve Mısır dönemi

Yat, 1851 yılında Mısır Eyaleti donanması tarafından sipariş edildi. Feyz-i Cihat'ın gemi omurgası, 1852'de Londra'daki Blackwall bölgesinde faaliyet gösteren C.J. Mare and Company'de atıldı. 23 Aralık 1852'de denize indirildi ve ertesi yıl Ocak ayı başlarında deniz testleri tamamlandı. Yat, o ayın sonlarına doğru hızlıca Mısır'a teslim edildi. Altmış sekiz saat içinde Malta adasından Mısır'ın İskenderiye limanına ulaşan Feyz-i Cihat, dönemin önceki rekoru olan seksen saati geçmiş oldu.[3][4] Mısır 1861'de gemiyi modernize edilmek üzere İngiltere'ye geri gönderdi ve ertesi yıl Liverpool'daki Forrester & Co. tersanesinde yenileme çalışmaları yapıldı. 31 Ekim 1862'de, Mersey Nehri'nde İngiliz guleti Grace Evans ile çarpıştı ve gemiye ciddi hasar verdi. Çalışmaların tamamlanmasının ardından Mısır Askeri İşleri Bakanı İsmail Selim Paşa, gemiyi Osmanlı padişahı Abdülaziz'e hediye etti.[2]

Osmanlı hizmeti

Osmanlı Donanması'na alınan yatın adı 1862'de Sultaniye olarak değiştirildi.[1] Gemi 1866-1869 Girit İsyanı esnasında Girit'e asker ve malzeme taşımada kullanıldı.[5] 22 Haziran 1867'de Sultan Abdülaziz 47 gün süren Fransız İmparatorluğu, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı, Belçika ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda bir mola vererek sona eren Batı Avrupa turuna çıktı.[6][7] Orada, Kayser I. Franz Joseph ile görüşen Abdülaziz, Viyana'da Sultaniye'ye çıktı ve Tuna Nehri boyunca Karadeniz'e ulaştı, oradan da başkent İstanbul'a vardı. İçlerinden birisinde I. Franz Josef'in de bulunduğu Avusturya-Macaristan'a ait gemi filosu, Osmanlı İmparatorluğu sınırına kadar Sultaniye'ye nehirden eskortluk yaptı.[8] Sadrazam Keçecizade Fuat Paşa 1867'de Rus Çarı II. Aleksandr ile Kırım'da görüşmek için Sultaniye yatı ile yolculuğa çıktı. Sultaniye, Fuad Paşa'yı 20 Ağustos'ta iki gün süren bir toplantı için Livadya Sarayı'na taşıdı.[9]

93 Harbi

Abdülaziz'in tahttan indirilmesinden sonra 1876'da iktidara gelen Sultan V. Murad, donanmaya güvenmedi ve gemi kronik olarak yetersiz finanse edildi. Filonun diğer gemileri de saltanat yatı gibi çok az faaliyet gördü ve mürettebatı profesyonelce eğitilemedi.[10] Sultan V. Murat, tahta çıkışının ardından hastalanınca doktorların tavsiyesi ile sivil gemilerde çeşitli deniz gezilerine çıkmıştı. Bu gezilerde Sultaniye ve diğer sivil vapurlar ile Kadıköy, Adalar ve Çekmece önlerine dek gitmişti.[11] Sultaniye, 1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında Doğu Karadeniz'deki sahil kenti Batum'daki operasyonları destekleyen bir nakliye gemisi olarak kullanıldı. 12 Mayıs 1877 gecesi, destek gemisi Velikani Knjaz Konstantin'den Rus torpido botları suya indirildi. Liman dışındaki deniz mayın bariyerini geçen torpido botu Cesma'nın fırlattığı torpido Sultaniye'ye isabet etti ancak patlamadığı için yat hasar görmedi. Osmanlı mürettebatı alarm verdikten sonra Rus gemileri limanı terk etti.[12] Sultaniye, 31 Ocak 1878'de ateşkes sona erene kadar Batum'daki Osmanlı kuvvetlerine destek vermeye devam etti. Ocak ayının başlarında, Rus kuvvetleri Balkanlar üzerinden Osmanlı başkentine yaklaşırken, birkaç gemi yedek bir orduyu Dedeağaç'tan Gelibolu'ya taşımaya başladı. Operasyona katılan saltanat yatı Sultaniye ve savaş gemisi Osmaniye, 31 Ocak'ta ordunun son unsurlarını taşıdı.[3][13]

Hizmetten çıkışı

Sultaniye 1905'te İzmir'de kullanımdan çekildi ve başka aktif bir hizmet görmedi. Ekim 1911'de, Trablusgarp Savaşı'nın başlamasından sonra donanma, İzmir'deki garnizon komutanlığı liman girişini İtalyan gemilerine kapatmak üzere batırılacak gemilerden birinin Sultaniye olmasına karar verdi. Gemiye taşlar yükledikten sonra 20 Nisan 1912'de İzmir nakliye gemisi ile İzmir dışındaki liman girişinde, Sancakburnu Kalesi açıklarında bütünüyle batırıldılar.[14] Savunma hattı daha sonra bir deniz mayın barajı ile güçlendirildi. İronik bir şekilde, İtalyanların Alman ve Avusturya-Macaristan İmparatorluklarıyla Üçlü İttifak'a katılımı, onların Anadolu'daki Osmanlı vilayetlerine doğrudan saldırmalarını engelledi ve Avusturya-Macaristan'ın baskısı İtalyanları şimdiden İyonya ablukasını terk etmeye zorlamıştı.[15]

Kaynakça
Özel
  1. Langensiepen & Güleryüz, s. 167.
  2. Güleryüz, s. 26.
  3. Langensiepen & Güleryüz, s. 201.
  4. Joseph Clinton Robertson (1853). The Egyptian Steam Frigate Faid Gihad Mechanics' Magazine, 58. cilt (15 Kasım 2006 bas.). Oxford Üniversitesi: Knight & Lacey. s. 70. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  5. Büyüktuğrul, ss. 40-44.
  6. Büyüktuğrul, ss. 43-44.
  7. "Avrupa'ya Seyahat Eden İlk Padişah: Sultan Abdülaziz". Millî Saraylar İdaresi Başkanlığı. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  8. Inside the Seraglio: Private Lives of the Sultans in Istanbul (9 Temmuz 2008 bas.). Michigan Üniversitesi: Viking. 1999. s. 272. ISBN 9780670878390. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  9. Kurat, Akdes Nimet (15 Ocak 2016). Türkiye ve Rusya. Ohio Eyalet Üniversitesi: Kültür Bakanlığı yayınları. s. 78. ISBN 9789751707031. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  10. Chesneau, Roger (1979). Conway's All the World's Fighting Ships, 1860-1905. Conway Maritime Press. s. 389. ISBN 9780851771335. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  11. Güleryüz, ss. 13-14.
  12. Işın, s. 241.
  13. Işın, s. 245.
  14. "Efsane gemilerin öyküleri kitaplaştı". Deniz Haber Ajansı. 31 Ağustos 2006. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
  15. Langensiepen & Güleryüz, ss. 15, 167.
Genel
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.