Türk Şehitliği

Türk Şehitliği (Maltaca: Iċ-Ċimiterju tat-Torok; İngilizce: Turkish Military Cemetery), Malta'nın Marsa kentinde bulunan bir mezarlıktır. Osmanlı padişahı Abdülaziz tarafından daha önceki bir Müslüman mezarlığının yerini almak üzere planlanmış ve 1873-1874 yılları arasında inşa edilmiştir. Mezarlık Maltalı mimar Emanuele Luigi Galizia tarafından tasarlandı ve egzotik bir oryantalist tarzda inşa edildi. Mezarlık, Türkiye hükûmeti tarafından idare edilmektedir. Başlangıçta mezarlığa bazı belgeler Mahomedan Mezarlığı denilirken Türkiye'de ise Şehitler Mezarlığı da denilmekteydi.[2]

Türk Şehitliği
Iċ-Ċimiterju tat-Torok

Türk Şehitliği
Mezarlık bilgileri
Açılış yılı:1874
Konum:Marsa, Malta
Koordinatlar:35.873333°K 14.493833°D / 35.873333; 14.493833
Tür:Anıt mezar
İşletme:Türkiye hükûmeti
Büyüklük:2,372 m²[1]

Tarihçe

16. yüzyıldan beri Marsa'nın çeşitli yerlerinde bir dizi Müslüman mezarlığı bulunmaktadır.[3] Il-Menqa'daki bir mezarlıkta, 1565 Malta Kuşatması'nda ölen Osmanlı askerlerinin ile Malta'da ölen Müslüman kölelerin mezarları bulunmaktaydı.[4][5] Bu mezarlık, Floriana Hatları'nın inşasını takiben 1675'te Spencer Tepesi yakınlarındaki bir mezarlığın yerini aldı.[6] Bu mezarlıklardan birinden kaynaklandığı düşünülen insan kalıntıları 2012 yılında yol çalışmaları sırasında keşfedilmiştir.[7][8] 17. yüzyıl mezarlığı planlı yol çalışmalarına yol açmak için 1865 yılında yeniden taşındı[9] ve 1817 tarihli bir mezartaşı Valetta'daki Ulusal Arkeoloji Müzesi'nde önemli ölçüde korunmuştur.[10]

Karmaşık geometrik detaylar

Marsa'nın Ta 'Sammat bölgesindeki bir arazi parçası 1871'de yeni yer olarak seçildi.[9] Yeni mezarlık Osmanlı padişahı Abdülaziz tarafından yaptırıldı ve 1873-1874 yılları arasında inşa edildi.[11][12] İnşaatın tamamlanması altı ay sürdü.[13] Mezarlık, karma mezhepli Ta 'Braxia Mezarlığı ile Katolik Addolorata Mezarlığı da dahil olmak üzere[3][14] bir dizi zıt tarzda başka birçok bina tasarlayan Maltalı mimar Emanuele Luigi Galizia tarafından tasarlandı.[15][16] Sonrasında, Türk Şehitliği'nın mimarı olarak Galizia'nın seçilmesiyle ilgiliydi.[17] Projenin tasarımı bu noktada Malta mimarisinde benzersizdi.[18] Galizia, Türk mezarlığını tasarladığı için padişah tarafından Mecidiye Nişanı ile ödüllendirildi[9] ve böylece bu düzene bir Şövalye yapıldı.[19] 19. yüzyılın sonunda mezarlık, pitoresk mimarisi nedeniyle kendi başına bir dönüm noktası haline geldi.[20] 20. yüzyılın başlarında, sıhhi amaçlarla mezarlıktaki her mezar için Sağlık Bakanlığı'ndan izin almak bir zorunluluk haline geldi.[21]

Şehitlik, o zamanlar bir caminin bulunmaması nedeniyle, mezarlık Paola'da bir caminin inşasına kadar genellikle Cuma namazı için de kullanıldı.[2][22] Mezarlıktaki küçük caminin ara sıra gömme töreni sırasında dualar için kullanılması amaçlanmıştır,[23] ancak mezarlığın binası ve avlusu 1970'lerin başına kadar Müslümanlar için tek genel dua alanı olarak sıklıkla kullanıldı.[22] Mimar Galizia tarafından uygun büyüklükte bir cami tasarlandı, ancak bu proje iptal edildi. Planlar, İstanbul'da “Progetto di una moschea - Cimitero Musulmano” (Camii - Müslüman Mezarlığı Projesi) kelimelerini taşıyan Türk arşivlerinde mevcuttur. Projenin rafa kaldırılmasının olası bir nedeni, Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik durumu ve siyasi gerilemesiydi.[24] Yer, sonunda büyüyen Müslüman cemaat için çok küçük hale geldi.[25]

1879 yılında Türk Şehitliği'nin hemen yanında bir Yahudi Mezarlığı inşa edilmiştir. İngiliz mimar Webster Paulson tarafından neoklasik tarzda tasarlanmıştır. Genel Vali Yardımcısı Sir Harry Luke, belki de Türk halkının Arap olmadığını bilmediğinden daha sonra bu bölgenin "dünyada Arapların ve Yahudilerin barış içinde birlikte yattığı tek yer olduğunu belirtti.[26]

I. Dünya Savaşı dönemi mezartaşı

1908 yılında SS Sardinia faciasından çıkarılan 23 Fas yolcunun cenazeleri Türk Şehitliği'ne gömüldü.[27] Mekke'ye hac için giden yolcuları taşıyan gemi alevler içinde patlaması sonucu 118 kişi ölmüştü.[27] I. Dünya Savaşı sırasında, Malta'da ölen bazı Türk savaş esirleri şehitliğe gömüldü.[28] Şehitlik, Mart 1919'dan Ekim 1920'ye kadar restore edildi ve bu dönemde Malta'da ölen I. Dünya Savaşı savaş esirlerini anımsatan bir anıt ve önemli bir çeşmenin inşasıyla bir yenileme geçirdi.[2] Proje Kuşçubaşı Eşref Bey tarafından yürütüldü.[29] Mezarlıkta ayrıca İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinden (I. Dünya Savaşı'ndan yedi ve II. Dünya Savaşı'ndan dört) bazı Müslüman askerlerin ve 15 Fransız askerinin mezarı bulunmaktadır.[30] İngiliz Milletler Topluluğu ve Fransız savaş mezarlarına İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarları Komisyonu tarafından yönetilmektedir.[30]

Mezarlığın iç kısmı

Şehitlik, 2002'nin başlarında gözlenen çürümesiyle bakımdan yoksundu.[31] 2006 yılında Paola'daki Meryem el-Betül Camii yakınında yeni bir Müslüman mezarlığı açıldıktan sonra daha da terkedilmişlik durumuna düştü.[32] Alanın büyük yollara yakın olması nedeniyle kirliliğe ve yıldırım gibi bazı mimari detaylara zarar veren doğal faktörlere bağlı olarak alan su basmaya eğilimli olduğu için bozulma meydana gelmişti.[11] Yine trafik kazaları nedeniyle daha fazla hasar meydana geldi.[33] Şehitliği restore etmek için bir proje 2015 yılında Türkiye hükûmetinin sponsorluğunda başladı.[34][35]

Temmuz 2016'da şehitliğin yanında bir akaryakıt istasyonu için bir planlama uygulaması vardı ve eğer onaylanması durumunda, şehitliğin mimarisini bozacağına dair endişeler bulunmaktaydı.[36][37] Cassar Fuel tarafından sunulan başvuruya Türkiye hükûmeti ve birkaç Malta kuruluşu karşı çıktı.[38] Aynı sitedeki bir başka geliştirme başvurusu olan ve Marsa Yerel Konseyi ve Türkiye hükûmeti temsilcileri tarafından muhalefet edilen bir endüstriyel garaj için Ağustos 2019'da planlama otoritesine sunuldu.[39][40][41] Kasım 2019'da bu başvuru geri çekildi.[42] Fondazzjoni Wirt Artna, yakındaki terkedilmiş binayı tamamen temizlemeyi önerdi ve yeni ticari faaliyet yerine alan, başlangıçta nasıl olması gerektiği ile peyzajlı bir açık alana dönüştürülebileceğini ifade etti.[43]

Günümüzde şehitlik Türkiye hükûmetinin sorumluluğu altındadır[32] ve 1. sınıf bina olarak belirlenmiştir.[44] Genellikle halka erişilemez ve ziyaretçiler şehitliği ziyaret etmek için Türkiye Büyükelçiliği ile temasa geçmeleri gerekmektedir.[30] 2012 yılında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehmet Mehdi Eker şehitliği ziyaret etti.[45] Başbakan Binali Yıldırım, şehitliği 2017 yılında ziyaret etti.[28]

Mimari
20. yüzyılın başında Türk Şehitliği

Türk Şehitliği, Oryantalist ve Romantik hareketlerle ilgili gösterişli, eklektik ve egzotik bir tarzda tasarlanmıştır.[46] John Nash'in Brighton'daki Kraliyet Köşkü muhtemelen bir ilham kaynağı olarak hizmet etti.[9] Yazar ve sanatçı Terrance Mikail Patrick Duggan mezarlığa "Osmanlı Tac Mahali" adını vermiş ve "Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırlarının ötesine inşa edilmiş en az bilinen ve kesinlikle günümüzün en önemli 19. yüzyıl Osmanlı binası" adını verdi.[11]

Şehitlik, Malta kireçtaşından yapılmıştır ve taş işçiliğinin bir kısmı karmaşık oyma geometrik tasarımlar içermektedir.[9] Dikdörtgen bir plana sahiptir ve duvarlı muhafaza minare benzeri yapılar içerir.[9] Giriş, bir soğan kubbesi ve dört minaresi bulunan merkezi bir yapıdan geçmektedir. Tüm minareler, orantılı kireçtaşı kapulaları ile doldurulur.[47] Mezarlığın içinde at nalı kemerli kemerli bir yapı ve açık bir avluda abdest çeşmesi vardır.[9]

İstisnasız, şehitliğe gömülenlerin ölümden önce İslam inancını kabul ettikleri varsayılacaktır.[48] Mezarlıktaki mezar işaretleri Mekke'ye bakacak şekilde yönlendirilir. 19. ve 20. yüzyıl başlarında mezarlar Arap kaligrafisi kullanan eski Türk yazısı taşımaktadırlar.[49] Mezarlığa gömülen insanlar Türkiye, Cezayir, Mısır, Fransız Polinezyası, Libya, Hindistan, Endonezya, Fas, Myanmar ve Somali gibi farklı ülkelerden gelmektedirler.[2] Osmanlı padişahı bir Müslüman iken, projenin gerçekleştirilmesini sağlayan konsolosu bir Yahudi (Naum Duhani Efendi) ve mimar bir Roma Katolikiydi.[50] Fransız yazıtlı bir mermer, mezarlığın içinde bunu anmaktadır.[49]

Yazıt şu şekildedir:[2]

« 

ALORS – QUE – LE – SOLEIL – SERA – COURBÉ
ET – LES – ÉTOILES - TOMBERONT
DES - TOMBEAUX – SCELLÉS - PAR - LA - MORT
SERONT - BOULEVERSÉS
ET - DE - CE – LIT - DE - POUSSIÈRE
EVEILLÉS - DU - SOMMEIL
SORTIRONT – ROYONNANTS
LES – ENFANTS – DE – LA – FOI – ET – DE – LA - PRIÈRE
_______
DIEU - N’EST - IL - PAS - ASSEZ - PUISSANT
POUR – FAIRE – REVIVRE - LES - MORTS
_______
ÉRIGÉ – EN - L’ANNÉE – DE - L’HÉGIRE – 1290
SOUS – LE – RÈGNE – DE – SA – MAJESTÈ – IMPÉRIAL
ABDUL – AZIZ – KHAN
EMPEREUR – DES – OTTOMANS
NAOUM – DUHANY- EFEENDY
SON – CONSUL – GÉNÉRAL – À – MALTE
_______
E. L. GALIZIA – ARCHITECTE

 »

(Anlamı: Güneş battıkça ve yıldızlar düştükçe, ölümle mühürlenen mezarlar rahatsız edilecek ve uykudan uyanan bu toz yatağından çocuklara inanç ve namazın ışıltısıyla çıkacaklar.
_______
Tanrı ölüleri diriltecek kadar güçlü değil mi?
_______
Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz Han döneminde 1290 yılında Hegira'dan dikildi.
Naum Duhani Efendi - Malta Başkonsolosu.
_______
E. L. Galizia - Mimar)

Mezarlığın resmi resmî kartpostalda görünmektedir.[51]

Kaynakça
  1. Micallef, Keith (7 Kasım 2016). "New book sheds light on Galizia's Turkish delight". Times of Malta. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  2. Thake, Conrad (Ocak 2016). "Envisioning the orient: The new muslim cemetery in Malta". Gülru Necipoğlu (Ed.). Muqarnas: An Annual on the Visual Cultures of the Islamic World. 33. BRILL. ss. 221-151. ISBN 9789004322820.
  3. "Three main cemeteries in Malta built by the same man". The Malta Independent. 11 Kasım 2012. 30 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  4. Cassar, Paul (1965). Medical History of Malta. Wellcome Historical Medical Library. s. 115.
  5. Savona-Ventura, Charles (2016). Medical Perspectives of Battle Conflicts in Malta. Lulu. ss. 19, 20. ISBN 9781326886936.
  6. Wettinger, Godfrey (2002). Slavery in the Islands of Malta and Gozo ca. 1000-1812. Publishers Enterprises Group. ss. 144-172. ISBN 9789990903164.
  7. Borg, Bertrand (11 Şubat 2012). "Workmen discover a Muslim cemetery". Times of Malta. 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  8. Buttigieg, Emanuel; Margaret Abdilla Cunningham; Maroma Camilleri; Godwin Vella (2018). "Early modern Valletta: beyond the Renaissance city" (PDF). Humillima civitas Vallettae : from Mount Xebb-er-Ras to European capital of culture. Malta Libraries and Heritage Malta. ss. 173-183. ISBN 9789993257554. 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  9. Hughes, Quentin; Thake, Conrad (2005). Malta, War & Peace: An Architectural Chronicle 1800–2000. Midsea Books Ltd. ss. 80-81. ISBN 9789993270553.
  10. Grassi, Vincenza (Haziran 1987). C. A. Nallino (Ed.). "Un'Iscrizione Turca Del 1817 A Malta". Oriente Moderno. 6(67) (4–6). Istituto per l'Oriente. ss. 99-100. JSTOR 25817002.
  11. Thake, Conrad (1 Şubat 2014). "The Ottoman Turkish cemetery a plea for its conservation". Malta Today. 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  12. Zammit, Martin R. (2012). "Malta". Yearbook of Muslims in Europe. 2. BRILL. ss. 143-158. doi:10.1163/ej.9789004184756.i-712.483. ISBN 9789004184756. 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  13. Grassi, Vincenza (2004). "The Turkish Cemetery at Marsa on Malta Island". Studi Magrebini. Cilt 2. Istituto Universitario Orientale. ss. 177-201. ISSN 0585-4954.
  14. Meissner, Günter (2005). "Gabor - Gallardus". Allgemeines Künstlerlexikon: Die Bildenden Künstler Aller Zeiten und Völker (Almanca). Cilt 47. Saur. s. 495. ISBN 9783598227875.
  15. Thake, Conrad (Yaz 2000). "Emanuele Luigi Galizia (1830–1907): Architect of the Romantic Movement". The Treasures of Malta. 6 (3). ss. 37-42.
  16. "A close look at the Turkish cemetery". Times of Malta. 1 Mart 2017. 23 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  17. Mahoney, Leonardo (1996). 5,000 Years of Architecture in Malta. Valletta Publishing. s. 236. ISBN 9789990958157.
  18. Rudolf, Uwe Jens (2018). Historical Dictionary of Malta. Rowman & Littlefield. s. 30. ISBN 9781538119181.
  19. Galea, R. V. (1942). "The Architecture of Malta" (PDF). Scientia. 4 (1). ss. 159, 160. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  20. Borg, Malcolm (2001). British Colonial Architecture: Malta, 1800-1900. Publishers Enterprises Group. s. 97. ISBN 9789990903003.
  21. Saonvona-Ventura, Charles (2016). Contemporary Medicine in Malta (1798-1979). Lulu. s. 92. ISBN 9781326648992.
  22. Zammit, Martin R.; Jørgen Schøler Nielsen; Samim Akgönül; Ahmet Alibašić; Brigitte Maréchal; Christian Moe (2009). "Malta". Yearbook of Muslims in Europe. 1. BRILL. s. 233. ISBN 9789004175051.
  23. "The Mahomedan Cemetery, Malta". Mechanics' Magazine. 3 (11). The Canadian Patent Office Record. Kasım 1875. s. 343, 352.
  24. Micallef, Keith (24 Mayıs 2019). "Plans for a 'Galizia' mosque unearthed in Ottoman archives: Small mosque had been planned within Muslim cemetery". Times of Malta.
  25. Cordina, J. C. (2018, Aralık 30). Islamic Centre in Malta commemorates its 40th Anniversary. The Malta Independent, pp. 37.
  26. Gauci, Matthew (2009). "New light on Webster Paulson and his architectural idiosyncrasies" (PDF). Proceedings of History Week. s. 143. 29 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  27. "The Tragic end of the 'Maltese Titanic'". The Malta Independent. 7 Ekim 2012. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  28. "Turkish PM visits Turkish Cemetery at Marsa". TVM. 17 Şubat 2017. 18 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  29. Fortna, Benjamin C. (2016). "Prisoner of War". The Circassian: A Life of Eşref Bey, Late Ottoman Insurgent and Special Agent. Oxford University Press. s. 221. ISBN 9780190492441.
  30. "Turkish Military Cemetery, Marsa". Commonwealth War Graves Commission. 13 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  31. Baker, Jennifer (Ocak 2002). "Turkish delight". The Malta Independent.
  32. Martin, Ivan (23 Mayıs 2013). "Turkish cemetery must be restored". Times of Malta. 8 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  33. Debono, James (18 Eylül 2016). "Turkish ambassador objecting to petrol pump next to Muslim cemetery: Turkish embassy says it is "rightful custodian of the cemetery"". Malta Today (880). s. 8.
  34. Demicoli, Keith (22 Kasım 2016). "Extensive restoration work at Turkish cemetery "to restore it to its former glory"". TVM. 8 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  35. "Photos: Turkish cemetery is being returned to its former glory". Times of Malta. 9 Ocak 2018. 18 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  36. "Turkish Embassy objects to fuel station near cemetery". Times of Malta. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  37. Falzon, Mark-Anthony (20 Kasım 2016). "A Study in Orientalist architecture". Times of Malta.
  38. "'Türk şehitliği yanına benzinci yapamazsınız' | GAZETE VATAN". www.gazetevatan.com. 25 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  39. "Historic cemetery faces 'barbaric' proposal". Times of Malta. 20 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  40. "Marsa council objects to plans for twenty-nine industrial garages next to Turkish cemetery: Says no building that could mar cemetery should be allowed". Times of Malta. 19 Eylül 2019.
  41. "Industrial complex could cause further damage to iconic cemetery". Times of Malta. 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  42. "'Barbaric' proposal next to Malta's 'Taj Mahal' withdrawn". Times of Malta. 13 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  43. "Campaigners unite over Malta's Turkish cemetery". BBC News. 30 Eylül 2019.
  44. "Threat to historic Turkish cemetery at Marsa". Din l-Art Ħelwa. 8 Temmuz 2016. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  45. "Turkish food minister visits Turkish martyrs' cemetery in Malta: Turkey's Agriculture, Food, & Animal Breeding Minister Mehdi Eker visited Turkish martyrs' cemetery in Malta on Thursday". Anadolu Ajansı. 27 Eylül 2012. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  46. Petroni, Nikki (25 Temmuz 2016). "Politics, aesthetics and the Ottoman Cemetery". The Malta Independent. 26 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  47. Evans, G. H. (1909). Guide to Malta and Gozo, with map and illustrations. J. Griffin. s. 73.
  48. Schembri, John A.; Gauci, Ritienne; Furlani, Stefano; Mizzi, Raphael (2017). "Malta in the First World War: an appraisal through cartography and local newspapers". James Wallis; David C. Harvey (Edl.). Commemorative Spaces of the First World War: Historical Geographies at the Centenary (1 bas.). Routledge. ss. 68-82. doi:10.4324/9781315651170-5. ISBN 9781317309253.
  49. Ambros, Arne A. (2005). "Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes". Cemetery at Marsa, Malta. WZKM (95). Viyana: Selbstverlag des Orientalischen Instituts, Universität Wien. ss. 7-17.
  50. Vella, Leslie (8 Aralık 2016). "A monument to diversity and peaceful co-existence". 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  51. Abela Medici, Anthony J. (2009). Maltese picture postcards: The definitive catalogue. s. 260. ISBN 9789995720315.

Ek okuma
  • Ahmet Vefa Çobanoğlu, (Ed.) (2018). Osmanlı mimarisi'nde plan ve projeler. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. ISBN 9786052451892.
  • Hartman, Lee Foster; Allen, Frederick Lewis (Kasım 1923). "Harper's Magazine". Harper's Magazine. Cilt 147. Harper & Brothers. s. 164. ISSN 1045-7143.
  • Kümmerly, Walter (1965). Malta: isles of the Middle Sea. G. G. Harrap. s. 113.
  • Duggan, Terrance Mikail Patrick (26 Ocak 2002). "The Ottoman Taj Mahal—an architectural masterpiece in danger". Hürriyet Daily News.
  • Bonello, Giovanni (2005). Histories of Malta – Ventures and Adventures. 6. ss. 232, 233. ISBN 978-99932-10-33-7.
  • Ambros, Arne A. (2005). "Selected Inscriptions from the Islamic Cemetery at Marsa, Malta". Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. Cilt 95. ss. 7-17. JSTOR 23862766.
  • Said, Edward (Bahar 2006). "The Muslim Cemetery at Marsa (1871-74)" (PDF). The Architect, 36. Kamra tal-Periti. s. 24. 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2020.
  • Tutuncu, Mehmet (2015). "Malta Türk Şehitliği". Halil Çetin and Lokman Erdemir (Ed.). Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi. Çanakkale Valiliği Yayinlari. ss. 501-528. ISBN 978-605-149-550-7.
  • Thake, Conrad (2016). The Ottoman Muslim Cemetery in Malta. ISBN 9789995710378.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.