Myanmar

Myanmar, resmî adıyla Myanmar Birliği Cumhuriyeti ve ayrıca bilinen adlarıyla Burma ya da Birmanya, Güneydoğu Asya'da, Andaman Denizi ve Bengal Körfezi kıyısında, Bangladeş, Çin, Hindistan, Laos ve Tayland arasında yer alan ülke.

Myanmar Pyi-daung-zu Myan-ma Naing-ngan-daw Myanmar Birliği Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Millî marş Kaba Ma Kyei
Başkent	Naypyidaw
En büyük şehir	Yangoon
Resmî diller	Birmanca
Etnik gruplar ([1])	68% Birmanlar 9% Şanlar 7% Karenler 4% Rakhineler 3% Çinliler 2% Hintler 2% Monlar 5% diğer
Hükûmet	Askeri cunta altında üniter meclisten bağımsız parlamenter anayasal cumhuriyet
• Devlet İdare Konseyi Başkanı	Min Aung Hlaing
• Devlet İdare Konseyi Başkan Yardımcısı	Soe Win
• Devlet Başkanı	Myint Swe (vekil)
• Birinci Başkan Yardımcısı	Myint Swe
• İkinci Başkan Yardımcısı	Boş
• İlan etti	4 Ocak 1948
Yüzölçümü
• Toplam	678.500 km^2 (262.000 sq mi) (40)
• Su (%)	3,06
Nüfus
• 2017 sayımı	53.582.855[2] (26.)
• Yoğunluk	76/km^2 (196,8/sq mi) (125.)
GSYİH (SAGP)	2019 tahminî
• Toplam	355 milyar $[3] (51.)
• Kişi başına	6.707 $[3] (128.)
GSYİH (nominal)	2019 tahminî
• Toplam	66 milyar $[3] (72.)
• Kişi başına	1.245 $[3] (155.)
Gini (2015)	38.1[4] orta
İGE (2019)	0.583[5] orta · 147.
Para birimi	Kyat (mmK)
Zaman dilimi	UTC+6:30 (MMT)
Telefon kodu	+95
İnternet alan adı	.mm

Etimoloji

Ülkenin tarihî adı ülke nüfusunun yarısından fazlasını oluşturan Birmanlardan gelen Burma'dır. Ülkede 1989'da tesis edilen askerî rejim, ülkenin sömürge döneminin izlerini silmek adına Burma olan ülke adını yine Birmanların adının bir başka çeşitlemesinden gelen Myanmar olarak değiştirmiştir ve bu ad günümüzde de resmen kullanılmaktadır. Bu yeni ad ülkedeki rejime destek veren Çin gibi ülkelerce hemen benimsenmişken Batılı ülkeler bu adı reddederek eski ad Burma'yı uzun süre kullansa da ülkedeki demokratikleşme hareketleri sonrası bu tavır yumuşamıştır. Ülkenin eski adı Burma'nın Türkçedeki kullanımı ise Fransızca Birmanie'de gelen Birmanya olup mevcut ad olduğu gibi kullanılmaktadır.[6]

Tarihçe

Myanmar'da gelişkin bir Buda uygarlığı var­dır. Terk edilmiş bir kent olan Pagan'da bu uygarlıktan izler görülür. Kentte 9-13. yüz­yıllar arasında yapılmış binlerce Buda tapına­ğı bulunmaktadır. 11-19. yüzyıllarda Birmanya prensleri ara­sında amansız savaşlar oldu. 1820'de büyük Myanmar generali Maha Bandula, Hindis­tan'ın İmphal (Manipur) ve Assam eyaletleri­ni ele geçirip Bengal'e yönelince Hindistan'a o zaman egemen olan İngilizler, Myanmar'ya savaş açtılar. Maha Bandula geri püs­kürtüldü ve Myanmarlılar yalnızca Assam ve İmphal üzerindeki isteklerinden vazgeçmekle kalmadılar, aynı zamanda Aşağı Birmanya'nın Arakan ve Tenasserim bölgelerini de İngilizler'e bırakmak zorunda kaldılar. 1826-82'de İngilizler, Aşağı Myanmar'ı adım adım ele geçirdiler. Kral Thibavv'la 1886'da yapılan savaştan sonra, başkenti Mandalay olan Yu­karı Birmanya da İngilizler'in denetimi altına girdi. 1919'dan 1937'ye kadar Myanmar, "Birmanya" adı altında Hin­distan'ın bir eyaleti olarak İngiliz yönetimin­de kaldı. 1948 yılında İngiltere sömürge yönetimi fiilen bitti.

1962 yılında General Ne Win başkanlığındaki askerler yönetime el koydu. 2007'de askeri diktaya karşı Budist rahiplerin öncü rol oynadığı Safran Devrimi adlı girişim başarısız olmasına karşın, ülkede 2008 yılında ilan edilen yeni anayasanın ardından, 2010 yılında gerçekleştirilen seçimler sonucunda cumhuriyet rejimine geçiş yapıldı. Myanmar ordusunun desteğine sahip Birlik, Dayanışma ve Kalkınma Partisi'nin seçimleri %80'lik bir oy oranıyla kazandığının ilan edildiği seçimlerde Nobel ödüllü Aung San Suu Kyi liderliğindeki Ulusal Demokrasi Birliği partisi de geniş çaplı usulsüzlüklerin yaşandığını ileri sürerek seçimleri boykot etti. Ancak 23 Aralık 2012 yılında 664 üyeli parlamentoda milletvekillerinin çeşitli görevlere atanmasıyla boşalan 45 sandalye için yapılan ara seçimlerde Ulusal Demokrasi Birliği partisi 40 sandalyeyi kazandı.

4 Mayıs 2008'de oluşan Nargis kasırgası nedeniyle son belirlemelere göre yaklaşık 51.000 kişi ölmüş, 41.000 kaybolmuştur. İktidardaki askerî cunta, ısrarlar sonucu 8 Mayıs 2008'de uluslararası yardımları kabul etmiştir.

Coğrafya

Köppen iklim sınıflandırmasına göre Myanmar haritası.

Myanmar Güneydoğu Asya'da 678.500 kilometrekare (262.000 sq mi) kadar alana yayılmıştır. Şubat 2011 itibarıyla Myanmar 14 eyalet ve bölgeden, 67 ilden, 330 ilçeden, 64 alt-ilçeden, 337 kasabadan, 2,914 vard bölgesinden ve 68,290 köyden oluşmaktadır. Kuzeydoğuda Bangladeş'in Chittagong iliyle Hindistan'ın Mizoram, Manipur, Nagaland ve Arunaçel Pradeş eyaletleriyle sınır komşusudur. Kuzey ve kuzeydoğuda Çin'in Tibet ve Yünnan bölgelerine 2.185 km (1.358 mi) uzunluğunda sınırı vardır. Güneydoğuda Laos ve Tayland ile komşudur. Ülkenin ayrıca Bengal Körfezi'ne ve Andaman Denizi'ne güney ve güneybatısından 1.930 km (1.200 mi) uzunluğunda kıyısı bulunmaktadır.[7]

Kuzeyde Hengduan Dağları, Çin ile olan sınırı belirlemektedir. Ülkenin en yüksek dağı olan Hkakabo Razi, Kaçin eyaletinde yer almaktadır. Yüksekliği 5.881 metre (19.295 ft)'dir.[8]

İdari bölümler

Myanmar yedi eyalete (ပြည်နယ်) ve yedi bölgeye (တိုင်းဒေသကြီး) ayrılmıştır.[9] Bölgeler etnik köken temelli oluşturulmuş birimlerdir, eyaletler ise birçok etnik grubu içinde barındırır.

Aşağıda 31 Aralık 2001 tarihine ait bir tablo bulunmaktadır.[10]

No.	Eyalet/Bölge	İl	Kasaba	Şehir	Vard bölgesi	Köy grupları	Köyler
1	Kaçin Eyaleti	4	18	20	116	606	2630
2	Kayah Eyaleti	2	7	7	29	79	624
3	Kayin Eyaleti	3	7	10	46	376	2092
4	Çin Eyaleti	2	9	9	29	475	1355
5	Sagaing Bölgesi	8	37	37	171	1769	6095
6	Tanintharyi Bölgesi	3	10	10	63	265	1255
7	Bago Bölgesi	4	28	33	246	1424	6498
8	Mangway Bölgesi	5	25	26	160	1543	4774
9	Mandalay Bölgesi	7	31	29	259	1611	5472
10	Mon Eyaleti	2	10	11	69	381	1199
11	Arakan Eyaleti	4	17	17	120	1041	3871
12	Yangon Bölgesi	4	45	20	685	634	2119
13	Şan Eyaleti	11	54	54	336	1626	15513
14	Ayeyarwady Bölgesi	6	26	29	219	1912	11651
	Toplam	63	324	312	2548	13742	65148

Siyaset

İnsan hakları

1947 yılından bu yana devam eden Arakan İsyanı'nda Myanmar Ordusu ile Myanmar'daki Müslüman azınlık Rohingyalar arasında sık sık çatışmalar yaşanmakta, 2012 Arakan Bölgesi ayaklanmaları ile artan çatışmalar sırasında Myanmar Hükûmeti ve siviller tarafından Müslüman azınlığa yönelik saldırı katliam yapılmıştır.[11]

2016 yılında Myanmar Dinî İşler Bakanı Aung Ko ülkede yaşayan Budistleri tam vatandaş ilan etmiş Müslümanları ise “yan ve yarı vatandaş" şeklinde tanımlanmıştır.[12]

Ekonomi

Doğal kaynaklar

Başlıca doğal kaynakları petrol, kereste, kalay, antimon, çinko, bakır, tungsten, kurşun, kömür, mermer, kireç taşı, değerli taşlar, doğal gaz ve su enerjisidir.

Toplum

Ülkede İslamiyet

Çoğunluğu Budist olan Myanmar’da resmî makamlar, Müslümanların nüfusun % 4’ünü oluşturduğunu iddia etmektedirler. Ancak müslüman önderler bu oranın % 10 ile 14 aralığında olduğunu söylemektedirler. Müslümanların etnik köken dağılımı ise şöyledir: % 68 Hint, % 30 Myanmarlı, % 2 Çin asıllı. Müslümanların % 41’i Arakan bölgesinde geri kalanı ise ülkenin diğer bölgelerinde yaşamaktadırlar. Büyük çoğunluğu Hanefi mezhebindendir.[13]

Hint asıllı Müslümanlar çoğunlukla başkent ve çevresinde yaşarken Bengal, Urdu ve Myanmar dillerinin karışımı bir dili konuşan Rohingyalar Arakan bölgesinde yaşamaktadırlar. Diğer Müslümanlara göre daha fakir olan Rohingyalar savaş, sürgün ve baskılara mâruz kalmışlardır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Arakan’da Müslüman devleti kurma faaliyetleri silâhlı çatışmalara ve hükûmetin askerî operasyonlar yapmasına neden oldu. Binlerce Müslüman yurtlarından çıkarıldı ve camileri, okulları, evleri zarar gördü. Bunlardan geriye dönenleri Myanmar hükûmeti ülkeye kaçak yollardan giren yabancılar olarak kabul etti.[13]

1989 ve 1991 yıllarındaki operasyonlar sonucunda 250.000 Arakanlı müslüman tekrar Bangladeş’e sığındı ve ancak BMMYK’nın baskısı neticesinde 1992’de ülkeye geri dönebildiler. Müslümanların bir kısmı hâlen mülteci olarak Bangladeş’te kamplarda yaşamaktadır. Myanmar hükûmeti Rohingyalar’a tam vatandaşlık hakkı vermeyi reddederek onların Myanmar vatandaşı sayılabilmeleri için vatandaşlık kanununa göre İngiliz işgali ve Hint göçmen akını başlamadan yani atalarının 1824 tarihinden önce ülkede yaşadıklarını ispatlamaya zorlamaktadır. 1948’den beri savaşan Müslümanlar ise 1999’da Arakan Rohingya Millî Teşkilâtı’nı ve 2000 yılında da Rohingya Dayanışma Örgütü’nü kurarak faaliyetlerini Bangladeş üzerinden sürdürmektedirler.[13]

Ülkedeki müslümanlar arasında sosyal yaşamda ve dinî görevleri ifa etme hususunda farklı görüntüler sergilenmektedir. Hint asıllılar konuşma dili olarak Urduca’yı kullanırken yerliler Myanmar dilini kullanmaktadır. Hint asıllılar dini vecibelerine daha çok dikkat ederken yerliler ise eski Budist kültüründen gelen alışkanlıklarıyla karışmış bir dini hayat sürdürmektedir. Siyasi ve sosyokültürel açıdan da bölünmüşlük vardır ve her toplumun kendi derneği vardır.

Büyük şehirler

Ayrıca bakınız

• Yukarı Myanmar
• Myanmar, Thayet Myo Türk Şehitliği
• Bagan Antik Kenti

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 4 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2017.
2. "Myanmar Population (2018) – Worldometers". worldometers.info. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
3. "World Economic Outlook Database, October 2019". IMF.org. International Monetary Fund. 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2020.
4. "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
5. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
6. Bilener, Tolga (Ekim 2017). "Burma mı, Birmanya mı, Myanmar mı?". #tarih, 41. Kafa Grup. s. 16. ISSN 2148-547X.
8. Patrick Hesp, (Ed.) (2000). Geographica's World Reference. Random House Australia. ss. 738, 741.
9. "Myanmar. States & Regions". Myanmar's NET. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
10. List of Districts, Townships, Cities/Towns, Wards, Village Groups and Villages in Union of Myanmar published by Ministry of Home Affairs, Government of Union of Myanmar on 31 December 2001
11. "Budistler neden Müslümanları öldürüyor?". NTV.com.tr. 3 Mayıs 2013. 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2016.
12. "Myanmar dini işleri bakanı: Müslümanlar yarı vatandaş". Habertürk. 5 Nisan 2016. 14 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2016.
13. TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 32,  sayfa: 253-255