Türkiye'de kömür

Türkiye'deki kömür en çok düşük kaliteli linyitir. Dünya sera gazlarının  %1'i  Türkiye’den sera gazı emisyonları, bunun üçte biri kömürden ortaya çıkıyor[1] fakat Türkiye'nin enerji politikası kömür santrallerini mali olarak destekliyor.[2] Türkiye'nin birincil enerjisinin dörtte biri ve elektrikliğinin üçte biri komurde. Her şehirde doğalgaz mevcut ancak eski binalarda yakılan kömür şehrin havası kirletmektedir. TKİ ve Türkiye Taşkömürü Kurumu her yıl muhtaç ailelere asgari 500 kg bedelsiz kömür verir. Çelik, çimento ve şeker fabrikalar kömür kullanir. Türkiye'de  taş kömürü ve doğalgaz ithalatını minimize etmek aynı zamanda  artan nüfus ve ekonomi ihtiyacını karşılamak için hükûmet  tüm linyit rezervlerini termik santrallerde kullanmak istiyor. Türkiye neredeyse hiç doğalgaz rezervine sahip değil ve en çok gazı Rusya'dan ithal eder. Ama gaz temin farklılıklar gösteriyor. Türkiye gaz temini için  farklı ticaret merkezleri kuruyor. Ancak termik santral projeleri halk tarafından güçlü bir şekilde protesto ediliyor. 

Tarihçe

1913'te ülkelere göre kömür üretimi[3][4]

Ülkeler	Üretim(ton)
Büyük Britanya	292.000.000
Almanya	277.000.000
Fransa	40.000.000
İtalya	900.000
Osmanlı Devleti	826.000

Türkiye'de ilk taş kömürü madenciliği Uzun Mehmet’in 1829 yılında Karadeniz Ereğli’de kömürü bulmasıyla başlamıştır. İlk fiilî üretim ise 1848 yılında "Hazine-i Hassa" tarafından havzanın Galata sarraflarına kiralanmasıyla gerçekleşmiş ve bu idare altında çok ilkel bir çalışma ile 40–50 bin ton civarında kömür üretilmiştir. Kırım Harbi’nin başlaması ile idare İngilizlere geçmiş, 1864 yılında ise devrin Kaptan-ı Deryası’na devredilmiş ve bir maden nazırlığı kurulmuştur. Bu devrede havzada büyük gelişmeler olmuş, tren ve dekovil hatları döşenmiş havzanın sınırları tespit edilmiş, kok, briket, ateş tuğlası ve çimento fabrikaları gibi tüketici tesisler kurulmuş ve üretim muntazam artışlarla 1907 yılında 735.000 tona erişmiştir. 1. Dünya Savaşı sırasında faaliyet tekrar gerilemiş savaşın sonunda ise havza Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Bu idare altında istihsal 1920 yılında 570.000 tona erişmiştir.

Sağlık zararları

Termik santraller

Türkiye'de halen çalışan kömür termik santrallerin sağlık maliyeti 3000 erken ölüm[5] ve 600.000 yitirilen iş günü olarak hesaplanmıştır.[6][7]

Madencilik

Türkiye'de en fazla kömür ocaklarında maden kazası yaşandı.[8] Madencilik silikozis sebep oluyor.[9]

Çevresel zararları

Kömürlü termik santraller çevre sağlığına zarar vermektedir.[10] Küresel ısınmanın başlıca aktörlerinden olan kömürün, Türkiye'de kış aylarında yoğun tüketimine bağlı artan hava kirliliği uzmanları endişelendirmiştir.[11] Türkiye'de 2015'te 133Mt co2 kömür den geldi[12] hem de kömür madenlerinden metan geliyor.[13] o sekilde Türkiye'de sera gazı emisyonunda kömürün payı yaklaşık üçte biri.[14]

Kömür sahalar

Türkiye'de antrasit içeren kömür yatağına rastlanmamıştır.

En çok rastlanan kömür çeşidi ise linyittir. Türkiye linyit bakımından toplam 15 milyar ton linyit rezervine sahiptir. Fakat bu rezervin %68’inin ısıl değeri az olduğundan, üretilen linyitler genellikle termik santrallerde kullanılır.

Çeşitli derinliklerdeki taşkömürü yatakları ile Karadeniz Ereğli havzası Türkiye'nin en önemli taş kömürü havzasıdır. Taşkömürü rezervi ise toplam 0,5 milyar tondur.

Ayrıca her ne kadar kalori değeri düşük olsa da, elektrik enerjisi alanında Türkiye'nin en büyük linyit rezervi Afşin-Elbistan bölgesinde bulunmaktadır.

Türkiye'deki başlıca linyit yatakları

• Afşin Elbistan AEL (Afşin Elbistan Linyitleri)
• Karaisalı, Adana
• Merzifon ve Suluova
• Mengen, Bolu
• Kükürtlü
• Eynez, Soma ve Işıklar, Soma (Manisa)
• Uluçayır, Divriği (Sivas)
• Gülşehir
• Zonguldak
• Tunçbilek, Tavşanlı (Kütahya) GLİ (Garp Linyitleri İşletmesi)

İthalat

Termik santrallerin elektrik kapasitelerin %10’u ithalat kömür ve %12’si yerli kömürdür.[15] En çok ithalat Rusya ve Kolombiya'dan gelir.[16]

Emisyon limitler

2019 sonunda (ya da 2021 sonunda[17]) Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) başlıyor ve o yüzden büyük kullanıcıllar biraz daha temiz olmalı: ama AB'deki Endüstriyel Emisyonlar Direktifi gelişmiyor.

Karbon Kilitlenmesi

Karbon kilitlenmesinden kaçmak için Türkiye'nin enerji politikası’nin değişmesi gerekir.[18] TL’nin değeri düştüğü için elli milyar dolar borçlanan elektrik şirketler çok büyük Türk bank risktir.[19]

Kömüre karşı

Kömüre karşı büyük bir muhalefet vardır.[20] Mesela hükumetin daha fazla kömürlü termik santraller yapmak istemesine[20] rağmen, sağlık uzmanları ve ekonomistler[21] bu duruma karşı çıkmaktadır.[22][23]

Gelecekte

Türkiye güneş, rüzgar ve hidroelektrikten elde edeceği enerjiyi arttırarak kömüre hücum dalgasıyla aynı maliyette ve miktarda enerji üretebilecek, karbon salınım düzeylerini de sabit tutabilecektir.[24]

Türkiye AB'deki en:European Union Emission Trading Scheme (Avrupa Birliği Emisyon Ticareti Programı) gibi kendini karbon fiyatının yapmayacaksa [19] karbon italat vergisi Türkiye'deki kömüre kullanan üretimi etkisi olabilir.[25][26][27]

Dış bağlantılar

• Linyit kömürü: sağlık etkileri ve sağlık sektöründen tavsiyeler
• Global Coal Plant Tracker (İngilizce) (Launch Tracker, Select region - non-EU Europe, Turkey)
• Greenpeace
• Ekosfer

Kaynakça

• ŞAHIN, Ümit (Şubat 2018). "TÜRKİYE'DE KARBON KİLİTLENMESİ DÜŞÜK KARBONA GEÇİŞTE ALMANYA VE POLONYA İLE KARŞILAŞTIRMALI BİR PERSPEKTİF" (PDF). Istanbul Policy Center. 21 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2018.
• "OECD Çevresel Performans İncelemeleri: Türkiye 2019". OECD. Şubat 2019. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2019.
• Ayas, Ceren (Ağustos 2020). Türkiye Ekonomisinin Karbondan Arındırılması: Uzun Vadeli Stratejiler ve Acil Çözüm Bekleyen Darboğazlar. CAN Europe, SEE Change Net, TEPAV.

1. Şahin (Editör), Ümit. "KÖMÜR RAPORU İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, EKONOMİ VE SAĞLIK AÇISINDAN TÜRKİYE'NİN KÖMÜR POLİTİKALARI" (PDF). Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi. 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017.
2. KÖMÜR ATLASI (PDF). Heinrich Böll Stiftung Derneği. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2017.
3. Greenwood Press Ordered to Die, A History of the Ottoman Army in the First World War (2001), s.16
4. Press Publishing, The World Almanac and Encyclopedia, 1914 (New York: Press Publishing, 1913), 244.
5. "İklim Zirvesi'nde Türkiye'nin Linyit Üretimi ve Sağlık Etkileri Mercek Altına Alındı". 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2019.
6. Şahin (2015), s. 71
7. "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri KARA RAPOR" (PDF). 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2019.
8. "En Az Maden Kazası Mermercilik Sektöründe". haberler.com. 23 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
9. ATAMAN, Tacettin. "MADENCİNİN MESLEKİ HASTALIĞI: PNÖMOKONYOZ" (PDF). O.D.T.Ü. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
10. "ÖDENMEYEN SAĞLIK FATURASI Türkiye'de Kömürlü Termik Santraller Bizi Nasıl Hasta Ediyor?" (PDF). Sağlık ve Çevre Birliği HEAL (Health and Environment Alliance). 2015. 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
11. "Tam 'gaz' kirlilik". Milliyet. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
12. "CO2 emissions from fuel combustion" (PDF). Uluslararası Enerji Ajansı. 28 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2017. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
13. "TÜRKİYE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ 6. ULUSAL BİLDİRİMİ end section 3 p?" (PDF). T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü. 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2016. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
14. "İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, EKONOMİ VE SAĞLIK AÇISINDAN TÜRKİYE'NİN KÖMÜR POLİTİKALARI" (PDF). 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
15. "Kömür". T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 16 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2018.
16. "Analysis: New Turkish energy minister bullish for coal -- but lira weakness limits market". S & P Global. 12 Temmuz 2018.
17. "Poşeti görüyor termik santralları görmüyor". Birgün. 10 Ocak 2019.
18. Şahin (2018), s. 44
19. "Turkey Faces Ticking Bomb With Energy Loans of $51 Billion". Bloomberg. 11 Temmuz 2018.
20. • Shearer, Christine; Myllyvirta, Lauri; Yu, Aiqun; Aitken, Greig; Mathew-Shah, Neha; Dallos, Gyorgy; Nace, Ted. Yükseliş Ve Çöküş 2020: Küresel Kömürlü Termi̇k Santral Taki̇bi̇ (PDF). Global Energy Monitor / Sierra Club / Greenpeace.
21. ""Türkiye, yeni linyit yatırımları ile büyük ekonomik risklerle karşılaşacak"". Hürriyet. 22 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2017.
22. Damian Carrington; Sehnaz Tahir (6 Ağustos 2015). "Türkiye'de kömür atağını durdurmak için çok mu geç?". Guardian gazetesi.
23. "Dikkat: Kömürlü termik santrallerin ödenmeyen bir sağlık faturası var!". Türk Toraks Derneği. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
24. "TÜRKİYE'NİN DEĞİŞEN ELEKTRİK PİYASALARI" (PDF). Bloomberg. 30 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017.
25. "Carbon tariffs are EU's secret weapon in trade battle". Daily Telegraph. 5 Haziran 2018. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2019.
26. "Pollution Costs at Decade High Squeeze Industry, Coal in Europe". Bloomberg. 24 Ağustos 2018. 11 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2019.
27. "Carbon Tariffs: A Climate Necessity?". Kluwer Regulating for Globalization. 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2018.