Yüksekova

Yüksekova (Osmanlıca: کوار / Gevar[1]), Hakkâri ilinin dört ilçesinden biridir.

Yüksekova
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Ülke	Türkiye
İl	Hakkâri
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Osman Doğramacı
• Belediye başkanı	Osman Doğramacı (vekâleten)
Yüzölçümü
• Toplam	2.385 km² (920 mil²)
Rakım	1,950 m (6.390 ft)
Nüfus  (2018)
• Toplam	119,760
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu	30300
İl alan kodu	438
İl plaka kodu	30
Resmî site http://www.yuksekova.gov.tr/

Ülkenin güneydoğu ucunda, Türkiye-İran-Irak sınırlarının kesiştiği nokta yakınlarında yer alan ilçe, İran'a açılan (Esendere sınır kapısı) ve ileride Irak'a açılacak sınır kapılarıyla Türkiye'nin stratejik öneme sahip ilçelerinden biridir.

Tarihçe

Oldukça eski bir kent olan Yüksekova'da yerleşimin MÖ 7000'lere değin uzandığı kesin olarak bilinmektedir. MÖ 1000'de ise yörede Urartular yaşamıştır. I. Süleyman devrinde Osmanlı hakimiyetine giren kentin eski adı Gevar'dir.

Şehir, I. Dünya Savaşı sırasında Rus işgaline uğramışsa da 5 Mayıs 1918'de Rus işgalinden kurtulmuştur. 19. yüzyılda Van Vilayeti'ne bağlı Hakkâri Livası'nın kazası olan Yüksekova, 1936'da ilçe durumuna getirilmiştir. İlçe merkezin eski adı o yıllardaki ismi ise Dize'dir.[2]

1990'lı yıllarda yoğun bir göç dalgasına maruz kaldı. Ocak 2016'da Hakkâri il merkezinin idari tedbirler kapsamında Yüksekova'ya taşınacağı duyuruldu.[3]

Coğrafya

Yüksekova, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Hakkâri bölümünde bulunur. Kuzeyinde Van'ın Başkale ilçesi, doğusunda İran, güneyinde Irak ve batısında Hakkâri ana (merkez) ilçesi bulunur. Yüksekova, dağlar arasında bir çöküntü alanında kurulmuştur. Ovanın yükseltisi 2000 metreye yakındır. Yaklaşık olarak genişliği 15 kilometre, uzunluğu 40 kilometredir.

İklim

Kapalı bir havza konumunda olan ova, kışın soğuk hava akımlarının üzerine çökmesi ile soğuk kışlar geçirir. İlçeye ve kente genel olarak sert bir kara iklimi hakimdir.

Nüfus

Nüfusu 118.915'tir.[4] Türkiye'deki diğer ilçe merkezleri ile karşılaştırıldığında nispeten büyük bir şehir sayılabilir. 1990'lı yıllara kadar kendi hâlinde küçük bir şehirken, bölgede o yıllarda yaşanan şiddet olayları ve köy boşaltma olayları nüfusun hızlı ve düzensiz artışına neden olmuştur. Bugün bile şehir bu nüfusu taşıyamamaktadır. Düzensiz yapılaşma, yetersiz altyapı, sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersizliği hâlâ çözülememiştir. 2014 yılına göre nüfusu 116.327 olup halkın %94'ü Kürt, kalan %6'si ise Arap‚ Türkmen ve Acemdir. Ancak son zamanlarda Yüksekova'da iş imkanlarının artmasıyla halk ilçeye geri göç etmeye başlamıştır.

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[5]	20.065	2.768	17.297
1970[6]	24.881	4.419	20.462
1975[7]	32.130	7.329	24.801
1980[8]	45.012	14.287	30.725
1985[9]	52.357	16.334	36.023
1990[10]	69.003	28.486	40.517
2000[11]	102.039	59.662	42.377
2007[12]	105.157	59.410	45.747
2008[13]	107.882	60.296	47.586
2009[14]	106.708	59.850	46.858
2010[15]	108.546	61.712	46.834
2011[16]	113.871	65.635	48.236
2012[17]	115.966	68.230	47.736
2013[18]	116.327	67.831	48.496
2014[19]	117.440	68.757	48.683
2015[20]	118.147	61.309	56.838
2016	112.826	58.212	54.614
2017	116.175	60.352	55.823
2018	119.760	63.019	56.741
2019	118.915	61.859	57.056

Ekonomi

Şehirdeki ekonomik etkinlikler yerel ölçeklidir. Ulaşımın zor olması ve şehrin adının güvenlik olaylarıyla anılması tüm Doğu Anadolu'yu olduğu gibi Yüksekova'yı da olumsuz yönde etkilemiştir. Türkiye-İran arasında bulunan gümrük kapılarından birinin burada olması ticareti biraz haraketlendirse de şehrin geçimini sağlayacak kadar yeterli değildir.

Verimli topraklara sahip olmasına rağmen tarım çalışmaları, etkinlikleri kış aylarında ekinleri koruyacak teknik bilgi eksikliği nedeniyle çok azdır. Aylık ve günlük sıcaklık farkları tarımdan çok, gür çayır ve meralarla hayvancılığa zemin hazırlamıştır. Şehir ters lalesi, sümbül ve nergizi ile ünlüdür.

Kültür

Yüksekova ilçesi, üç ülkenin birleştiği yer olması itibarıyla bir kültür resitalidir. İlçenin ovalık kesimlerinde bulunan Sümer, Hitit Uygarlıkları Mezopotamyası'ndan kalan birçok tarihi yapı bulunmaktadır.

Halk geçimini sağlamak amacıyla genellikle ticaretle uğraşır. İran'la eşya alım satımı yapılır.

Eğitim

İlçe eğitim alanında Türkiye standartlarının altındadır. İlçede 3 okul öncesi eğitim kurumu, 17 merkez ilköğretim kurumu, 100 civarında belde-köy ilköğretim kurumu, 9 orta öğretim (lise) kurumu ile 14 özel eğitim kurumu faaliyet göstermektedir. Ayrıca halk eğitimi programları da uygulanmaktadır. İlçede öğretmen evi ve sosyal tesisler mevcuttur.

Altyapı

Sağlık

Kentte 130 yataklı bir devlet hastanesi faaliyettedir ki kentin tek hastanesidir. Hastanede acil sağlık hizmetleri dışında, kadın doğum, çocuk hastalıkları ile ilgili kliniklerle diğer cerrahi klinikler etkindir. Daha önceki yıllarda bir özel hastane ve bir özel klinik de bulunsa da bu kurumlar kapanmıştır.

İlçenin birinci basamak sağlık hizmetleri Ekim 2010'a değin 5 adet sağlık ocağı aracılığıyla yürütülmekteydi. Devletin sağlık hizmetlerinde uygulamaya koyduğu yeni sistemle bu merkezler aile sağlığı merkezlerine dönüştürülmüş ve 36 yeni aile hekimliği birimi kurulmuştur. Kentin ve ilçenin koruyucu sağlık hizmetleri (bağışıklama hizmetleri, ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri ile poliklinik hizmetleri) 36 aile hekimi ve hemşiresince yürütülmektedir.

Ulaşım

İldeki ilk ve tek havalimanı olan Hakkâri Yüksekova Selahaddin Eyyubi Havalimanı, ilçe merkezine 5 km mesafededir.

Galeri

• 
  Yüksekova, Kışla Mahallesi
• 
  Yüksekova'da İkiyaka Dağları'nın ve Gever Ovası'nın görünümü

Kaynakça

1. Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın Nu 21, Ankara, p. 671.
2. "Yüksekova tarihçe". Yüksekova Kaymakamlığı. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2010.
3. "Davutoğlu: Hakkari ve Şırnak şehir merkezleri Yüksekova ve Cizre'ye taşınacak". T24. 19 Ocak 2016. Erişim tarihi: 30 Mart 2016.
4. https://www.nufusune.com/yuksekova-ilce-nufusu-hakkari#:~:text=HAKKAR%C4%B0%20ili%20Y%C3%9CKSEKOVA%20il%C3%A7esinin%20il%C3%A7e,K%C3%B6y%20Toplam%20n%C3%BCfusu%2048214't%C3%BCr.
5. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
6. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
7. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
8. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
9. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
10. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
11. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
12. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
13. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
14. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
15. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
16. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
17. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
18. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
19. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
20. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.

Dış bağlantılar

• YerelNET