Çin Kazakları

Çin Kazakları (Basitleştirilmiş Çince: 中国哈萨克族; Geleneksel Çince: 中國哈薩克族; pinyin: Zhōngguó Hāsākè zú; Kazakça: قىتاي قازاقتارى Qıtaý qazaqtarı), Çin'de gündelik kullanımda "Hāsākè zú" (Basitleştirilmiş Çince: 哈萨克族; Geleneksel Çince: 哈薩克族; "Kazak halkı/ulusu") terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, tüm Çin anakarası çapında 1,46 milyonu aşan etnik Kazak vardır. Çin Kazakları ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşar ve Çin'in en büyük 17. etnik grubunu teşkil ederler. Çin Kazaklarının yüzde 90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşar, ancak Kansu Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Tarihî olarak Çinghay Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardı, fakat Haziran 1984'te burada yaşayan Kazakların büyük çoğunluğu Sincan'a geri taşındı.[2]

Çin Kazakları

Önemli nüfusa sahip bölgeler
Çin	1.463.012[1]
Diller
Kazakça
Din
İslam

Çin Kazakları Kazakçayı konuşur, ancak Kazakistan ve Moğolistan Kazaklarının Kiril alfabesini kullanmasından farklı olarak, Çin Kazakları Arap alfabesini kullanarak yazı yazarlar. Çin Kazakları sürekli Han Çinlileri, Uygurlar ve Moğollarla temasta bulundukları için birçok Çin Kazağı bu grupların anadillerini de konuşabilir. Çin Kazaklarının çoğu İslam dinine mensuptur.

Nüfus dağılımı

Sincan Uygur Özerk Bölgesi-İli Kazak Özerk İli-Tekes İlçesi'nde bir Kazak çoban

Çin'deki Kazakların nüfusu 1911 yılında 200 bin,[3] 1949 yılında 430 bin, 1949 yılında 440 bin, 1979 yılında 870 bin, 1982 yılında 900 bin, 1985 yılında 964 bin ve 2000 yılında 1,2775 milyon civarındaydı.[4]^:95 2010 Nüfus Sayımı'na göre, Çin Kazaklarının nüfusu 1,46 milyondan fazladır; Çin'in 31 eyaletinde ve nüfus sayımı sırasında askerlik hizmetinde bulunan kişilerin nüfusları hepsi toplu olarak sayıldığında, Kazakların yüzde 97'si Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşamaktadır. Bunun dışında Henan, Guangdong ve Kansu eyaletleri, 4.000'i aşan Kazak nüfuslarına sahiptir.[5][6] Çin'deki Kazaklar en yoğun oranda Sincan'daki Tanrı Dağları'nın kuzeyindeki Çungar Havzası'nın kenarlarındaki geniş alanlarda yaşarlar. Özellikle İli Kazak Özerk İli'ne bağlı İli, Tarbagatay ve Altay illerinde, Sanci Hui Özerk İli'ne bağlı Mori Kazak Özerk İlçesi'nde, ve Kumul İli'ne bağlı Barköl Kazak Özerk İlçesi'ndeki Kazak nüfusları yoğundur. Bunların dışında Bortala Moğol Özerk İli, Urumçi İlçesi ve Kansu Eyaleti'ne bağlı Aksay Kazak Özerk İlçesi'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Kazaklar, 2016 yılı itibarıyla Sincan'ın toplum nüfusunun yüzde 6,88'ini, İli Kazak Özerk İli'nin de yüzde 21,1'ini oluşturur.[7] Kazaklar, Uygurlar ve Han Çinlilerinden sonraki en büyük üçüncü etnik grubu, İli Kazak Özerk İli'ndeyse de Han Çinlileri ve Uygurlardan sonraki en büyük üçüncü etnik grubu teşkil ederler.[8]

Tarihi olarak, Çinghay Eyaleti'nde de bir Kazak yerleşimi vardı. 1954 yılında Çinghay'da "Haixi Moğol, Tibet ve Kazak Özerk Bölgesi" kuruldu. Bu bir sene sonra (1955 yılında) "Haixi Moğol, Tibet ve Kazak Özerk İli" olarak değiştirildi. 1985 yılında, Kazaklar Sincan'a geri döndükten sonra, bu idari birimin ismi "Haixi Moğol ve Tibet Özerk İli" olarak bir kere daha değiştirildi.[9]

Özerk alanlar

Çin'deki Kazak özerk il ve ilçeleri

• İli Kazak Özerk İli (Sincan Uygur Özerk Bölgesi)
• Aksay Kazak Özerk İlçesi (Jiuquan, Kansu)
• Barköl Kazak Özerk İlçesi (Kumul İli, Sincan Uygur Özerk Bölgesi)
• Mori Kazak Özerk İlçesi (Sanci Hui Özerk İli, Sincan Uygur Özerk Bölgesi)

Kazak beldeleri

Eyalet	İl	İlçe	Kazak beldeleri
Sincan	Sanci İli	Guçung İlçesi	Wumachang Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Guçung İlçesi	Qiaoren Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Manas İlçesi	Hankazitan Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Manas İlçesi	Taxihe Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Manas İlçesi	Qingshuihezi Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Fukang Şehri	Sangonghe Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Fukang Şehri	Shanghugou Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Sanci	Ashili Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Hutubi İlçesi	Shitizi Kazak Beldesi
Sincan	Sanci İli	Hutubi İlçesi	Dushanzi Kazak Beldesi
Sincan	Kumul İli	Ara Türük İlçesi	Qianshan Kazak Beldesi
Sincan	Kumul İli	Kumul Şehri	Dewailiduruke Kazak Beldesi
Sincan	Kumul İli	Kumul Şehri	Wulatai Kazak Beldesi
Sincan	Urumçi Şehri	Mitung Bucağı	Baiyanghe Kazak Beldesi

Eyaletlerine göre Kazak nüfusu

2010 Yılı Çin Nüfus Sayımı Verilerince Bölgelerine Göre Kazak Nüfusunun Payı（Nüfus sayımı sırasındaki nüfus;   renkli   kısımlar, Kazakların yerli olduğu bölgeleri gösterir）[1]

Sıra	Bölge	Toplam nüfus	Kazaklar	Toplam Kazak Nüfusunun Payı (%)	Bölgedeki Etnik Azınlık Nüfusunun Payı (%)	Bölge Nüfusunun Payı (%)
	Toplam	1.335.110.869	1.463.012	100	1,305	0,110
	31 eyaletteki toplam	1.332.810.869	1.462.588	99,971	1,306	0,110
G1	Kuzeybatı Çin	96.646.530	1.424.386	97,360	6,967	1,474
G2	Güney Merkez Çin	375.984.133	17.810	1,217	0,058	0,005
G3	Doğu Çin	392.862.229	8.987	0,614	0,228	0,002
G4	Güneybatı Çin	192.981.185	7.273	0,497	0,019	0,004
G5	Kuzey Çin	164.823.663	3.052	0,209	0,033	0,002
G6	Kuzeydoğu Çin	109.513.129	1.080	0,074	0,011	0,001
1	Sincan	21.815.815	1.418.278	96,942	10,922	6,501
2	Henan	94.029.939	4,805	0,328	0,428	0,005
3	Guangdong	104.320.459	4.602	0,315	0,223	0,004
4	Kansu	25.575.263	4.444	0,304	0,184	0,017
5	Hunan	65.700.762	2.775	0,19	0,042	0,004
6	Hubei	57.237.727	2.191	0,15	0,089	0,004
7	Tibet	3.002.165	2.143	0,146	0,078	0,071
8	Jiangsu	78.660.941	2.124	0,145	0,552	0,003
9	Guizhou	34.748.556	2.093	0,143	0,017	0,006
10	Guangşi	46.023.761	1.884	0,129	0,011	0,004
11	Siçuan	80.417.528	1.882	0,129	0,038	0,002
12	Jiangxi	44.567.797	1.718	0,117	1,128	0,004
13	Pekin	19.612.368	1.602	0,11	0,2	0,008
14	Hainan	8.671.485	1.553	0,106	0,109	0,018
15	Fujian	36.894.217	1.492	0,102	0,187	0,004
16	Anhui	59.500.468	1.203	0,082	0,304	0,002
17	Şantung	95.792.719	1.116	0,076	0,154	0,001
18	Yünnan	45.966.766	896	0,061	0,006	0,002
19	Şensi	37.327.379	794	0,054	0,419	0,002
20	Zhejiang	54.426.891	695	0,048	0,057	0,001
21	Çinghay	5.626.723	680	0,046	0,026	0,012
22	Şanghay	23.019.196	639	0,044	0,231	0,003
23	Tientsin	12.938.693	476	0,033	0,144	0,004
24	Jilin	27.452.815	467	0,032	0,021	0,002
25	Liaoning	43.746.323	448	0,031	0,007	0,001
26	İç Moğolistan	24.706.291	377	0,026	0,007	0,002
27	Hebei	71.854.210	320	0,022	0,011	0
28	Şansi	35.712.101	277	0,019	0,296	0,001
29	Çongçing	28.846.170	259	0,018	0,013	0,001
30	Ningksia	6.301.350	190	0,013	0,009	0,003
31	Heilongjiang	38.313.991	165	0,011	0,012	0
	Askerlik hizmetinde bulunanlar	2.300.000	424	0,045	0,417	0,018

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Çin Kazakları ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

• Delilhan Sugurbayoğlu
• Osman Batur

Kaynakça

1. "中华人民共和国国家统计局　>>　第六次人口普查数据". stats.gov.cn. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.
2. 刘维新主编；新疆维吾尔自治区民族事务委员会编 (Ekim 1995). 新疆民族辞典 [Sincan Halkları Sözlüğü] (Çince). 乌鲁木齐：新疆人民出版社. s. 298. ISBN 7-228-03623-9.
3. 何荣 (2006). "论近代中俄哈萨克族宗教发展的特点". 新疆地方志 (2): 60-64.
4. 冯瑞 (2004). 哈萨克族民族过程研究. 民族出版社. ISBN 9787105062119.
5. "中国2010年人口普查资料". 中华人民共和国国家统计局. 20 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2017.
6. "哈萨克族简介". 中央民族大学哈语系. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2017.
7. 吴楚克; 赵环宇. "哈萨克族：在欧亚地缘政治博弈中举足轻重". 中国民俗学网. 中国民族报. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017.
8. 田雪原主编 (Kasım 2005). 中国民族人口 第4集. 北京：中国人口出版社. ss. 126-127. ISBN 7-80202-140-5.
9. 海西蒙古族自治州年鉴编辑委员会编 (Şubat 1990). 海西年鉴 1988. 西宁：青海人民出版社. s. 26. ISBN 7-225-00339-9.