Tibet Özerk Bölgesi

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi (Çince: 西藏自治区, pinyin: Xīzàng zìzhìqū; Tibetçe: བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་, bod rang skyong lbyongs), kısaca Tibet veya Xizang,[DN 1] Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

Başlığın diğer anlamları için Tibet (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Tibet Özerk Bölgesi
Çince : 西藏自治区
Xīzàng Zìzhìqū
Tibetçe :བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་
bod rang skyong lbyongs
Kısaltmalar: XZ / 藏  (pinyin: Zàng)
Adın kökeni
İdari birim türüÖzerk bölge
Başkenti
(ve en büyük şehri)		Lhasa
ÇKP Komitesi Sekreteri Wu Yingjie
Vali Che Dalha
Yüzölçümü 1.228.400[1] km² (2.)
Nüfusu (2014)
 - Nüfus yoğunluğu		 3.180.000[2] (32.)
2.59 kişi/km² (33.)
GSYİH (2017)
 - kişi başına		 CNY 131 milyar[3] (31.)
CNY 39.258 (28.)
İGE (2018) 0,585[4]
orta () (31.)
Başlıca etnik gruplar%90 Tibetli
%8 Han
%0,3 Monpa
%0,3 Hui
%0,2 diğer
İl düzeyi 7
İlçe düzeyi 73
Belde düzeyi† 692
ISO 3166-2CN-XZ
Resmî websitesi
http://www.xizang.gov.cn (Çince) (Çince)

Tibet Özerk Bölgesi; ÇHC'nin 1951 yılındaki Tibet'i ilhakından 13 sene sonra ve 1959 Tibet isyanı sonrasında Kaşag'ın ÇHC hükümeti tarafından görevden ihraç edilmesinden yaklaşık beş sene sonra ÇHC'nin bir yönetim bölgesi olan Tibet Alanı'nın yerine geçmek üzere 1965 yılında resmî olarak kuruldu.

Tibet Özerk Bölgesi'nin hâlihazırki sınırları daha 18. yüzyılda esasen sabitleşmiş durumdaydı[5] ve "tarihî Tibet" ya da "etnokültürel Tibet"in yaklaşık yarısını kapsamaktadır. Tibet Özerk Bölgesi, 1.200.000 km2'yi aşkın yüzölçümüyle Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nden sonra Çin'in kara alanı açısından ikinci en büyük idarî bölümüdür, ve çoğunlukla engebeli ve yaşanması zor olan arazisinden dolayı ÇHC'de nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölgedir.

Tarih

Çin-Tibet ilişkilerinin tam nitelikleri üzerinde siyasî olarak yüklü bir tarihsel tartışma sürmektedir. Çoğu tarihçi, Yuan Hanedanı yönetimi (yaklaşık olarak 1270-1354 yılları arası) ve 13. ve 17. yüzyıllarındaki Moğol istilaları haricinde, Tibet'in kendi tarihinin çoğu boyunca bağımsız bir devlet olarak işlev gösterdiği konusunda hemfikirdir. Çoğu tarihçi, Mançu Çing Hanedanı (1644-1911)'nın 18. yüzyılda Tibet'i kendi himayesine dönüştürdüğü konusunda da hemfikirdir.[6][7][8] Bu, Çin'in Çungar-Çing Savaşları sırasında 1720 yılında yürüttüğü Tibet seferiyle başladı ve Tibet'in ilk kez Çin merkezî hükümet yönetimi altına alınmasını işaretler.

Tibet, 1912 ile 1950 yılları arasında Çin Cumhuriyeti'nin de jure hükümdarlığı altındaydı, ancak 1911 yılı Xinhai Devrimi sonrasında yeni bir hükümet kurmanın zorlukları, Savaş Ağaları Dönemi (1916-1928)'nin getirdiği dengesizlikler, Çin İç Savaşı (1927-1949), ve İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sırasındaki Japon istila ve işgâlinin bunaltıcılığı karşısında Cumhuriyet'in Tibet'i etkili bir şekilde yönetmesi mümkün değildi. Etnokültürel Tibet'in diğer alanları (Doğu Kham ile Amdo), 18. yüzyılın ortasından beri Çin hanedanlık hükümetinin de jure yönetimi altında idiler;[9] bu alanlar günümüzde Çinghay, Kansu, Siçuan ve Yünnan eyaletleri arasında dağıtılmış durumdadırlar. (Ayrıca bakınız: Xikang Eyaleti)

1950 yılında Halk Kurtuluş Ordusu Tibet'e yürüdü ve Qamdo şehri yakınlarında girdiği bir muharebede yerel Tibet ordusunu yendi. 1951'de Tibetli temsilciler, Merkezî Halk Hükümeti ile beraber 17 noktalı bir anlaşma imzalayarak Çin'in Tibet üzerindeki egemenliğini ve Tibet'in ÇHC topraklarına dahil edilmesini onaylamış oldular. Birkaç ay sonra bu anlaşma Lhasa şehrinde tasdik edildi.[10][11] On Yedi Noktalı Anlaşma'nın Dalai Lama önderliğinde bir özerk yönetim sisteminin kurulmasını öngörmüş olmasına rağmen, Dalai Lama hükümetini ihraç etmek ve Komünist şartlara uygun bir yönetim sistemini kurmak üzere 1955 yılında "Tibet Özerk Bölgesi Hazırlık Komitesi" kuruldu. Dalai Lama, Çinli kuvvetlerin kendi hayatına yönelik tehditlerde bulunmaları nedeniyle 1959 yılında Hindistan'a kaçtı ve 17 noktalı anlaşmayı reddetti. Tibet Özerk Bölgesi 1965 yılında kuruldu, böylece de Çin'in bir eyalet düzeyi bölümü oldu.

Hükümet yapısı ve siyasî coğrafya

Tibet Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı eyalet düzeyi bir varlıktır. Çin hukuku, eğitim ve dil politikası alanlarında belli bir seviyede özerklik temin etmektedir. Çin'in diğer idari bölümlerinde olduğu gibi, Tibet bölgesinin rutin yönetimi, bir valinin önderliği altında çalışan bir halk hükümeti tarafından yerine getirilir. Kültür Devrimi sırasında yer almış bir fetret devri haricinde bu vali hep etnik bir Tibetli olmuştur. Çin'in diğer eyaletlerinde olduğu gibi, bölge valisi, Çin Komünist Partisi'nin atadığı bölgesel bir sekreterin yönetimi altında görevlerini yerine getirir. Komünist Parti'nin bölgesel daimi komitesi, bölgedeki siyasî gücün en üst seviyesini teşkil eder. Şu anki vali Che Dalha, şu anki parti sekreteri ise Wu Yingjie'dir.[12]

İdari yapılanma

Tibet Özerk Bölgesi, yedi farklı il düzeyi bölüme ayrılır: bunların altı tanesi il düzeyi şehir, biri ise ildir.

Bu bölümler kendileri toplam 66 ilçeye ve 8 semte (Chengguan, Doilungdêqên, Dagzê, Samzhubzê Semti, Karuo, Bayi, Nêdong, ve Seni) bölünür.

Tibet Özerk Bölgesi'nin idari bölümleri
☐  Çin,  Hindistan veya  Bhutan kontrolü altında olan veya bu ülkeler tarafından üzerinde egemenlik talebi yapılan tartışmalı bölgeler. (Bkz: Çin-Hindistan sınır anlaşmazlığı & Bhutan-Çin ilişkileri.)
Bölüm kodu[13] Bölüm Alan (km2)[14] Population 2010[15] Merkez Bölümleri[16]
Semtler İlçeler
540000Tibet Özerk Bölgesi 1.228.400,003.002.166Lhasa Şehri866
540100Lhasa Şehri 29.538,90559.423Chengguan Semti35
540200Xigazê Şehri 182.066,26703.292Samzhubzê Semti117
540300Qamdo Şehri 108.872,30657.505Karuo Semti110
540400Nyingchi Şehri 113.964,79195.109Bayi Semti16
540500Shannan Şehri 79.287,84328.990Nêdong Semti111
540600Nagqu Şehri 391.816,63462.382Seni Semti110
542500Ngari İli 296.822,6295.465Gar İlçesi7
Yamdrok Gölü
Namtso Gölü

Kentsel alanlar
İl ve ilçe şehirlerinin kentsel alan nüfusları
#ŞehirKentsel alan[17]Semt alanı[17]Şehir merkezi[17]Sayım tarihi
1Lhasa[lower-alpha 1]199.159279.074559.4232010-11-01
(1)Lhasa (yeni semtler)[lower-alpha 1]21.09378.957bkz: Lhasa2010-11-01
2Xigazê[lower-alpha 2]63.967120.374703.2922010-11-01
(3)Qamdo[lower-alpha 3]44.028116.500657.5052010-11-01
(4)Nagqu[lower-alpha 4]42.984108.781462.3812010-11-01
(5)Nyingchi[lower-alpha 5]35.17954.702195.1092010-11-01
(6)Shannan[lower-alpha 6]30.64659.615328.9902010-11-01
  1. Nüfus sayımı sonrasında kurulmuş yeni semtler: Doilungdêqên (Doilungdêqên İlçesi), Dagzê (Dagzê İlçesi). Bu yeni semtler, şehrin genişletilmesi öncesinde şehrin kentsel alanı ve semt alanları için yapılmış sayılarda dahil değildir.
  2. Nüfus sayımı sonrasında Xigazê İli, "Xigazê İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Xigazê İlçe Düzeyi Şehri ise "Samzhubzê Semti" olarak değiştirildi.
  3. Nüfus sayımı sonrasında Qamdo İli, "Qamdo İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Qamdo İlçesi ise Karuo Semti olarak değiştirildi.
  4. Nüfus sayımı sonrasında Nagqu İli, "Nagqu İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Nagqu İlçesi ise "Seni Semti" olarak değiştirildi.
  5. Nüfus sayımı sonrasında Nangchen İli, "Nangchen İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Nangchen İlçesi ise "Bayi Semti" olarak değiştirildi.
  6. Nüfus sayımı sonrasında Shannen İli, "Shannan İl Düzeyi Şehri" olarak değiştirildi; Nêdong İlçesi ise "Nêdong Semti" olarak değiştirildi.

Demografi
Tarihî nüfus
Yıl Nüfus   %±  
1912[18] 1.160.000 —    
1928[19] 372.000 %−67.9
1936–37[20] 372.000 %+0.0
1947[21] 1.000.000 %+168.8
1954[22] 1.273.969 %+27.4
1964[23] 1.251.225 %−1.8
1982[24] 1.892.393 %+51.2
1990[25] 2.196.010 %+16.0
2000[26] 2.616.329 %+19.1
2010[27] 3.002.166 %+14.7
Xikang Eyaleti / Chuanbian Özel Yönetim Bölgesi, 1923'te Tibet ile Lifan Yuan'in bazı topraklarından kuruldu; bu idari bölüm sonra 1955'te feshedildi ve bazı bölümleri Tibet ÖB'yle birleştirildi.

Kilometre kare başına sadece iki kişinin düşmesiyle Tibet Özerk Bölgesi, çoğunlukla engebeli ve yaşanması zor olan arazisinden dolayı Çin'deki eyalet düzeyi yönetim bölgelerinin arasındaki en düşük nüfus yoğunluğuna sahiptir.[28]

2011'de Tibet'in üç milyon kişilik nüfusu vardı.[29] Nüfusun %90,48'ini oluşturan[30] etnik Tibetliler ağırlıklı olarak Tibet Budizmi ve Bön dinlerine mensuptur, ancak etnik Tibetlilerden oluşan bir Müslüman topluluğu da vardır.[31] Ayrıca Tibet'in doğusunda küçük bir Hıristiyan topluluğu bulunmaktadır. Monpa ve Loba gibi daha küçük kabile grupları, çoğunlukla bölgenin güneydoğusunda rastlanır ve Tibet Budizmi ile ruh tapınmasının bir kombinasyonunu uygularlar.

Encyclopædia Britannica'nın 1910 ile 1911 yılları arasında yayımlanmış on birinci baskısına göre, Tibet başkenti Lhasa şehri ve bunun civarında yaşayan lamalar dahil olmak üzere Lhasa'nın toplam nüfusu yaklaşık 30.000 idi, ve kalıcı nüfusun arasında yaklaşık 2.000 kişiden oluşan Çinli aileler de var idi.[32]

Sosyopolitik ve -ekonomik sorunlar

İnsan hakları

1951 yılı Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakından önce Tibet, bir teokrasi yönetimi altındaydı[33] ve bir kast sistemine benzeyen bir toplumsal hiyerarşiye sahipti.[34] Tibet'teki insan hakları durumunun Tibet'in Çin Halk Cumhuriyeti'yle birleştirilmesinden önceki hâli günümüzdekinden oldukça farklıdır. Tibet Özerk Bölgesi dahil olmak üzere[35] tüm Çin anakarası çapındaki sıkı basın kısıtlamalarından dolayı, insan hakları ihlâllerinin kapsamını kesin bir şekilde belirlemek zordur.[36]

Çin Komünist Partisi (ÇKP) eleştirmenleri, ÇKP'nin resmî olarak "ayrılıkçılık, terörizm ve dinî aşırılıkçılık" unsurlarını kapsayan "Üç Kötü Güç"ü yok etmeye amaçlamasını aslında insan hakları ihlâllerini işlemek için bir bahane olarak kullandığını savunurlar.[37] Uluslararası Af Örgütü'nün 1992 yılında yayımladığı bir rapor, Tibet Özerk Bölgesi'ndeki yargı standartlarının "uluslararası standartlar"a göre yetersiz olduklarını ileri sürdü. Aynı rapor, ÇKP hükümetini[38] siyasi ve düşünce mahkumlarını tutmak, tutuklulara işkence işlemek gibi kötü muamelelerde bulunmak, bu kötü muamelelerin karşısında harekette bulunmamak, ve idam cezası, yargısız infaz,[38][39] zorla kürtaj ve zorla kısırlaştırma[40][41][42][43][44] gibi ceza yöntemlerini kullanmakla suçladı.

Rahat Konut Programı

2006'dan itibaren, geleneksel köylerde ve göçebe çoban olarak yaşayan 280.000 Tibetli, köylere ve şehirlere zorla yerleştirildi. O alanlarda yeni konutlar inşa edildi, henüz var olan konutlar da 2 milyon kişiye hizmet edecek şekilde yeniden yapılandırıldı. Standarttan aşağı konutta yaşayan insanlar, kendi evlerini söküp hükümet standartlarına göre yeniden yapılandırmaya zorunda kaldılar. Bunun masrafı çoğunlukla sakinlerin kendileri tarafından,[45] sıkça da banka kredisi yoluyla karşılandı. Çinghay'da 300.000 göçebenin yeniden yerleştirilmesiyle ilk kez uygulanan bu nüfus mübadele programı "Rahat Konut" adıyla bilinir ve "Yeni Sosyalist Köy" programının bir parçasıdır. Tibet kültürü üzerindeki etkileri sürgünler ve insan hakları grupları tarafından eleştirilmiştir.[45] Yeniden yerleştirilmiş insanların arasında sadece çiftçilik becerilerine sahip olanlar iş bulmakta zorluk çekmektedirler. Gelir yetersizlikleri hükümet destek programları tarafından kapatılır.[46] 2011'de 20.000 Komünist Parti kadrosunun bu yeni kasabalara yerleştirileceği duyuruldu.[45]

Ulaşım

Havalimanları
Tibet Özerk Bölgesi'nin ana havalimanı olan Lhasa Gonggar Havalimanı

Tibet'teki henüz halka açık olan sivil havalimanları Lhasa Gonggar Havalimanı (deniz seviyesinden 3.570 metre yükseklikte), Qamdo Bamda Havalimanı (4.334 metre), Nyingchi Mainling Havalimanı (2.949 metre), Ngari Gunsa Havalimanı (4.274 metre) ve Shigatse Heping Havalimanı (3.782 metre)'dır. Tibet genelinin oldukça yüksek rakımından dolayı bunların hepsi Dünya'nın en yüksek havalimanlarının arasındadır. Henüz inşa aşamasında bulunan Nagqu Dagring Havalimanı'nın ise 4.436 metrelik bir rakımla Dünya'nın en yüksek havalimanı olması öngörülmektedir.[47]

Demiryolları

Golmud'dan Lhasa'ya giden Çinghay-Tibet demiryolu hattı 12 Ekim 2005 tarihinde tamamlandı ve 1 Temmuz 2006'da halka açıldı.[48] Golmud ile Lhasa'nın arasında beş adet yolcu treni geçmekte ve Çengdu, Çongçing, Guangzhou, Lanzhou, Pekin, Şanghay ve Xining şehirlerine giden ileri aktarmalar mevcuttur. Deniz seviyesinden 5.072 metre yükseklikte bulunan ve bu hatın üzerinde yer alan Tanggula Geçidi, tüm Dünya'da herhangi bir demiryolu hattının üzerinde yer alan en yüksek noktadır.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Tibet Özerk Bölgesi ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Dipnot
  1. Çince: 西藏; pinyin: Xīzàng; Putonghua telaffuzu: [ɕí.tsâŋ]; birebir çevirisi: "Batı Tsang"; Tibetçe: བོད་; Wylie: Bod; ZYPY: Poi; Tibetçe telaffuzu: [pʰø̀ʔ]

Referans ve kaynaklar

Kaynakça
  1. 西藏概况（2007年） [Overview of Tibet (2007)] (Çince). People's Government of Tibet Autonomous Region. 11 Eylül 2008. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015.
  2. "National Data". National Bureau of Statistics of China. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2015.
  3. 西藏自治区2017年国民经济和社会发展统计公报 [Statistical Communiqué of Tibet Autonomous Region on the 2017 National Economic and Social Development] (Çince). Statistical Bureau of Tibet Autonomous Region. 15 Nisan 2018. 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2018.
  4. "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org (İngilizce). 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2018.
  5. "What is Tibet? – Fact and Fancy", şu kitaptan bir alıntı: Goldstein, Melvyn, C. (1994). Change, Conflict and Continuity among a Community of Nomadic Pastoralist: A Case Study from Western Tibet, 1950–1990 (İngilizce). ss. 76-87.
  6. Wylie, Turrell V. (2003), "Lama Tribute in the Ming Dynasty", McKay, Alex (Ed.), The History of Tibet: Volume 2, The Medieval Period: c. AD 850–1895, the Development of Buddhist Paramountcy, New York: Routledge, s. 470, ISBN 978-0-415-30843-4.
  7. Wang, Jiawei; Nyima, Gyaincain (1997), The Historical Status of China's Tibet, Beijing: China Intercontinental Press, ss. 1–40, ISBN 978-7-80113-304-5.
  8. Laird (2006), ss. 106–107
  9. Grunfeld, A. Tom, The Making of Modern Tibet, M.E. Sharpe, s. 245.
  10. Gyatso, Tenzin, Dalai Lama XIV, görüşme, 25 Temmuz 1981.
  11. Goldstein, Melvyn C., A History of Modern Tibet, 1913–1951, University of California Press, 1989, s. 812-813.
  12. "Leadership shake-up in China's Tibet: state media". France: France 24. Agence France-Presse. 15 Ocak 2010. 18 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2010.
  13. 中华人民共和国县以上行政区划代码 (Çince). Ministry of Civil Affairs. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2015.
  14. Shenzhen City Bureau of Statistics. 《深圳统计年鉴2014》 (Çince). China Statistics Print. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2015.
  15. Census Office of the State Council; Population and Employment Statistics Division of the National Bureau of Statistics, (Edl.) (2012). 中国2010人口普查分乡、镇、街道资料 (1st bas.). Pekin: China Statistics Print. ISBN 978-7-5037-6660-2.
  16. Ministry of Civil Affairs (August 2014). 《中国民政统计年鉴2014》 (Çince). China Statistics Print. ISBN 978-7-5037-7130-9.
  17. Census Office of the State Council; Population and Society, Science and Technology Statistics Division of the National Bureau of Statistics, (Edl.) (2012). 中国2010年人口普查分县资料. Pekin: China Statistics Print. ISBN 978-7-5037-6659-6.
  18. 1912年中国人口. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
  19. 1928年中国人口. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
  20. 1936–37年中国人口. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
  21. 1947年全国人口. 13 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.
  22. 中华人民共和国国家统计局关于第一次全国人口调查登记结果的公报. National Bureau of Statistics of China. 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  23. 第二次全国人口普查结果的几项主要统计数字. National Bureau of Statistics of China. 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  24. 中华人民共和国国家统计局关于一九八二年人口普查主要数字的公报. National Bureau of Statistics of China. 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  25. 中华人民共和国国家统计局关于一九九〇年人口普查主要数据的公报. National Bureau of Statistics of China. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  26. 现将2000年第五次全国人口普查快速汇总的人口地区分布数据公布如下. National Bureau of Statistics of China. 29 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  27. "Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census". National Bureau of Statistics of China. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  28. China Economy @ China Perspective. Thechinaperspective.com. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2013.
  29. Wang, Guanqun. "Tibet's population tops three million; 90% are Tibetans". news.xinhuanet.com. Xinhua. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
  30. 西藏自治区常住人口超过300万. Xizang gov. Xizang gov. 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2011.
  31. Hannue, Dialogues Tibetan Dialogues Han
  32.  Yule, Henry; Waddell, Laurence (1911). "Lhasa". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 16 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 531.
  33. Samten G. Karmay, Religion and Politics: commentary 2016-03-05 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Eylül 2008: "from 1642 the Ganden Potrang, the official seat of the government in Drepung Monastery, came to symbolize the supreme power in both the theory and practice of a theocratic government. This was indeed a political triumph that Buddhism had never known in its history in Tibet."
  34. Fjeld, Heidi (2003). Commoners and Nobles:Hereditary Divisions in Tibet. Nordic Institute of Asian Studies. s. 5. ISBN 9788791114175.
  35. Regions and territories: Tibet bbc http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/4152353.stm 2011-04-22 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. US State Department, Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, 2008 Human Rights Report: China (includes Tibet, Hong Kong, and Macau), February 25, 2009
  37. Simon Denyer, China cracks down on aggrieved party cadres in Xinjiang and Tibet 2016-12-29 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian, 8 December 2015.
  38. Amnesty International, Amnesty International: "China - Amnesty International's concerns in Tibet" 2009-09-12 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Secretary-General's Report: Situation in Tibet, E/CN.4/1992/37
  39. "Amnesty International Documents". Hrweb.org. 15 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2012.
  40. Goldstein, Melvyn; Cynthia, Beall (March 1991). "China's Birth Control Policy in the Tibet Autonomous Region". Asian Survey. 31 (3): 285-303. doi:10.1525/as.1991.31.3.00p0043x. JSTOR 2645246.
  41. "Human Rights Violations in Tibet". Human Rights Watch.
  42. "Database of NGO Reports presented to the UN Committee on the Rights of the Child" (PDF). Archive. 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  43. "China must urgently address rights violations in Tibet – UN senior official". UN News.
  44. "European Parliament resolution of 10 April 2008 on Tibet". Publications Office of the EU.
  45. "They Say We Should Be Grateful". Human Rights Watch (İngilizce). 27 Haziran 2013. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020.
  46. Jacobs, Andrew (27 Haziran 2013). "Rights Report Faults Mass Relocation of Tibetans". The New York Times. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2013.
  47. "China to stop building extremely high plateau airports". China Daily (İngilizce). Xinhua. 24 Nisan 2015. Erişim tarihi: 31 Ocak 2021.
  48. "China rolls out railway" 16 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News.

Bibliyografya
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.