İsrail'de laiklik

İsrail’de laiklik, din ve devlet işlerinin birbiriyle nasıl alakalandığını gösterir. Laiklik, devlet kurumlarının, dini kurumlardan ve kurallardan ayrıl tutulması ilkesidir. Ayrıca laiklik dini kabul etmemeye karşı devletin tutum geliştirmemesidir. İsrail’de laiklik, herhangi bir dine mensup olmayan kesim ile Yahudi toplumu içinde kendini herhangi bir mezheple tanımlamayanlar olarak kendini gösterir. 1948’de, İsrail’in yeni bir devlet olarak kurulmasıyla birlikte, yeni İsrailli nüfus için yeni ve farklı bir Yahudi kimliği ortaya çıktı. Bu nüfus, İsrail kültürü ve İbranice’yle tanımlandı ve Holokost ile yaşananlar toplum için bir bağ oluşturdu.

Tarih

1922’den bu yana, İsrail birçok belgeyle, dini özgürlükleri artırdı. 1922’de İngiliz mandası olan Filistin’de dini inanışlara dayanan ayrımcılık yasaklandı. 1948 yılındı İsrail devletinin kurulup özgürlüğünü ilan etmesiyle de dini özgürlükler korundu [1]. Özgürlüğün ilan edildiği dokümanın ilk kısmı Yahudilerle İsrail’in arasındaki ilişkiye ışık tuttu; “İsrail toprakları (Filistin) Yahudilerin doğduğu yerdir. Bu topraklarda onların dini, ruhani ve politik kimlikleri şekillendi” [2]. İsrail’i kuran Yahudilerin tarihleri çok uzundur.

Din ve devletin ayrılması

Theodor Herzl tarafından politik Siyonizm ortaya çıktığında, Herzl, İsrail’in bir laik devlet olup hiçbir din tarafından etkilenmemesini öne sürmüştür. David Ben-Gurion, İsrail’i kurduğunda, dini liderleri laik liderin yanında yönetimin başına koydu. Birçok batılılaşmış Yahudi, dini kurallardan dolayı kısıtlanmış hisseder ve birçok işyeri Şabat nedeniyle kapanır (restoranlar, havayolları şirketleri ve toplu taşıma araçları.)

Dini liderler tarafından kontrol edilen politikalar

İsrail’de resmi olarak evlenebilmek için Haham tarafından evlendirilmiş olmak gerekir. Bu aynı zamanda boşanmak için de geçerlidir. Eğer bir çift boşanacaksa, hahamlardan oluşan bir komitenin danışmanlığına başvururlar. Birçok seküler Yahudi bu durumu absürt bulup yurt dışında evlenirler (genelde Kıbrıs) Yurt dışında gerçekleşen evlilikler İsrail’de geçerli sayılır [3]. Ayrıca birçok Yahudi’nin kosher yemeğe dikkat etmemesine rağmen bütün askeri yerlerde ve devlet kurumlarındaki kafeteryalarda yiyecekler Kosher olmalıdır.

Dinin politikadaki etkisi

Birçok dini sembol, İsrail milli sembollerinin arasında yerini aldı. Örneğin; ülke bayrağı, dua için kullanılan şala (Tallit’e) benzer. Milli arma, Menora’ya sahiptir. Milli marş da dini unsurlar içerir [4].

Lokasyon

İsrail’de belirli şehirler ve bölgeler, daha çok dini veya daha çok laik olmalarıyla bilinirler. Bir liman şehri olan Tel Aviv, tamamıyla laik bir şehir örneğidir. Tel-Aviv, Theodor Herzl’in İsrail için tasarladığı laik ülkenin timsali bir şehirdir. Şehir farklı yerlerden insanlara, modern otellere, butiklere ve cuma geceleri yüksek sesle süslenen sokaklara sahip. Yahudi olmayanlar ve seküler Yahudiler bu şehirde rahat hissederler. Bu rahatlığın nedenlerinden biri şehrin laik yapısıdır. Ayrıca Tel-Aviv, dünyadaki birçok parti şehirlerinden biri olarak bilinir ve Şabat’ta bile birçok bar ve kulüp sabahlara kadar açıktır [5].

Yahudi nüfusundaki farklılıklar

İsrail’deki Yahudi nüfusu, dini olarak üç gruba ayrılabilir: Ortodoks, Geleneksel ve Laik. En geniş grubu Laikler oluşturur (%41.4). Laikleri %38.5 ile geleneksel Yahudiler takip eder ve kalan %20’yi Ortodoks ve ultra Ortodokslar oluşturur.

Laik

Seküler Yahudiler kendilerini, İsrail için askerlik yaptıklarından, Yahudi bayramlarını kutladıklarından ve İbranice konuştuklarından kendilerini Yahudi olarak tanımlarlar [6]. Bu laik kesim Yahudi toplumunun %41.4’ünü oluşturur [7]. Bu kesim genelde İsrail İşçi Partisini ve laik bir ülke anlayışını destekler [8].

Geleneksel

Bu kesim İsrail nüfusunun %38.5’ini oluşturur [7]. Bu grup Ortodokslardan ayrı tutulur çünkü Şabat’ta elektrik kullanmak, televizyon izlemek, ya da plaja veya maça gitmek onlar için serbesttir. Birçok erkek her sabah tefilini sarar. Bu grup Likud Partisine destek verir [9].

Ortodoks

Nüfusun %19.9’u kendini Ortodoks (dati) ya da ultra Ortodoks olarak adlandırır [7] Bu kesimin birçoğu laik Siyonist milliyetçilik ve Yahudiliğin bir arada başarılı bir şekilde yaşayabileceğine inanır. Politik olarak milli ve dini parti olan Morasha Partisine ve devlet tarafından atanan iki hahama destek verirler. Ultra Ortodoks Yahudiler (Charedi) toplumun en küçük kesimini oluşturur (%8.2) [9]. Bu kesimin mensupları bir arada yaşamak ister. Charedim, Yahudiliğe uygun giysiler giyer.

Birleşmiş Milletler üyeliği

1949’da İsrail Birleşmiş Milletler’e katıldı [10] ve BM’nin bir parçası olmakla birlikte İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ni imzaladı. Bu belgenin birçok bölümünde dini özgürlüğün altı çizilidir. Belgenin 2. kısmında; hiçbir insanın dininden dolayı ayrıma uğramaması gerektiği, 18. kısımda ise herkesin düşünce, vicdan ve dini özgürlüğe sahip olduğu belirtilmiştir. Buna göre herkes istediği dine inanıp o dini takip edebilir [2]

İsrail’deki gayri-Yahudiler

İsrail’de Yahudi olarak tanımlanabilmek için, kişinin annesinin Yahudi olması gerekir. Bu, Sovyet Birliği ve Avrupa’nın birçok yerinden gelen göçmenlerin büyük bir kısmını dışarıda bırakır çünkü geldikleri yerde Yahudi olarak tanımlansalar bile bir Yahudi anneye sahip değillerdir. Bu kesim yaklaşık 320.000’lik bir nüfusa sahiptir. Ayrıca Yahudi toplumuyla yaşayan Hristiyanlar da mevcuttur [3]. Kendi okul ve sağlık kuruluşlarına sahip olmaktansa devlet kurumlarına entegre olmuştur bu kesim. Yahudi toplumunda yaşayan Hristiyanlar son yarı yüzyılda genişleyen tek orta doğu Hristiyan grubudur.

Hristiyanlar İsrail’de din özgürlüklerine sahip olduklarından dolayı yaşarlar [3]. 2023’e kadar İsrail’de yaşayan Müslümanların sayısının %66 artması bekleniyor fakat buna rağmen İsrail, bölgedeki ülkeler arasında en az Müslüman nüfusuna sahip olan ülkedir [11]. İsrail’de yaşayan Arap’lar oy verebilirler, din konusunda serbesttirler ve Parlamento’ya katılabilirler. Birçok Arap İsrail’de politikanın birer parçasıdır. Parlamentonun 10 da biri Arap ve parlamento binasında bir cami mevcut. Anayasa mahkemesi ve bakanlar arasında da Araplar mevcuttur [12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Freedom of Religion in Israel". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
  2. "The Declaration of the Establishment of the State of Israel". 18 Ekim 2011. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2012.
  3. "'Non-Jewish' Jews endure challenges living in Israel". 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2011.
  4. "HaTikvah". 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2011.
  5. "World's Top 10 Party Towns". The Sydney Morning Herald. 19 Kasım 2009. 23 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.
  6. İsrail'de bir Amerikalı
  7. "PERSONS AGED 20 AND OVER, BY RELIGIOSITY AND BY SELECTED CHARACTERISTICS" (PDF). 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2012.
  8. "Central Bureau of Statistics, Statistical Abstract of Israel 2011" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2012.
  9. THE ISRAELI JEWS: 4 DISTICT CAMPS
  10. "Member States". 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
  11. "ARABS AND MUSLIMS IN ISRAEL". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2011.
  12. "1.16 Million Muslims in Israel, Growth Rate Slowing". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2011.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.