Gezi yazısı
Gezi yazısı ya da diğer adıyla seyahatname bir yazarın gezdiği, gördüğü yerleri edebi bir üslûpla anlattığı yazı türü. Genellikle yazılan bu tür yazılarda betimleme tekniği kullanılır. Yazarın kendi düşüncesi çok önemli olan bir faktördür Türk edebiyatındaki ilk örneği Seydi Âli Reis'in Mir'atü'l-memalik adlı eseridir. Bu türün Türk Edebiyatı'ndaki en bilinen örneği ise Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme adlı eseridir.
Gezi yazısı yazarken ilgiyi uyanık tutmak, okuyucuda okuduğu yerleri görme isteği uyandırmak çok önemlidir. Gezi yazarlığı ayrı bir ustalığı gerektirir. Yazar gezdiği yerlerin ilginç özelliklerini hemen fark edecek kıvrak bir zekâya ve kültür birikimine sahip olmalıdır.
Gezi yazılarında çoğu kez kronolojik zamanlı plan uygulanır. Gezi için yapılan hazırlıklar; yolculuk, yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar; varış, varıştaki ilk izlenimler.
- Gezi yazılarında da kendinden önceki söylenmişlerden, yazılmışlardan ayrı olmak önemlidir. Aynı yerler daha önce de başkaları tarafından görülmüş, yazılmış olabilir. İkinci gidişte görülenlerle, ilk gidişte görülenler arasındaki farklara bile değinmek gerekir. Bu da gezi yazılarının zamanla tarihsel belge olduğunu ortaya koymaktadır.
- Yazar anlattıklarının doğruluğunu; konuşma, bilgi toplama ve fotoğraflarla desteklemeli, anlattıklarını bir mantık çerçevesine oturtabilmelidir. Anlattıkları, önceki anlattıklarıyla çelişmemelidir.
- Betimleyici anlatımdan yararlanılır.
- Gezi yazılarında gezginin dikkatini çeken ve farklı konular güncel olaylarla da bütünleştirilerek edebî bir üslûpla anlatılır.
- Gezi yazısı görülen yerlerin güzellikleri hakkında duygu ve düşünce içerebilir.
- Anlatılanlar hayal ürünü değil gerçektir.
- Gezi yazıları kuvvetli bir gözlem gücüne dayanır.
- Gezi yazıları özneldir.[1]
Tanınmış seyahatnameler
Türk
- Evliya Çelebi—Evliya Çelebi Seyahatnamesi
- Piri Reis—Kitab-ı Bahriye
- Seydi Ali Reis—Mir'at-ül Memalik
- Ahmet Haşim—Frankfurt Seyahatnamesi
- Mustafa Said Bey—Avrupa Seyahatnamesi
- Ömer Lütfi—Ümit Burnu Seyahatname
- Abdurrahman Efendi—Brezilya Seyahatnamesi
- Mehmed Hurşid Paşa—Seyahatname-i Hudud'u
- Nabi—Hicaz Seyahatnamesi
- Şirvanlı Ahmed Hamdi Efendi—Şirvanlı Ahmed Hamdi Efendi Seyahatnamesi
- Yirmisekiz Mehmed Çelebi—Fransa Sefaretnamesi
- Reşat Nuri Güntekin—Anadolu Notları
- Ahmed Midhat Efendi—Avrupada Bir Cevelan
Arap/Fars
- İbn Battuta Seyahatnamesi
- İbn Fazlan Seyahatnamesi
Batı
- Doğuya Yolculuk (Gerard de Nerval)
- Joseph de Tournefort Seyahatnamesi
- İstanbul (Edmondo de Amicis)
- İstanbul Seyahatnamesi (Josephus Grelot)
- Sultanlar kentine yolculuk (Salomon Schweigger)
- Bir oryantalistin doğu seyahatnamesi (Alexander William Kinglake)
- Erzurum'a yolculuk (Aleksandr Puşkin)
- Şövalye Taitbout de Marigny'nin Çerkesya Seyahatnamesi (Taitbout de Marigny)
- İsfahan Seyahatnamesi (Pierre Loti)
- Dünyanın hikâye edilişi (Marco Polo)
- Seyir defterleri ve keşif yolculukları günlüğü (Kristof Kolomb)
- Timur Devrinde Kadis'ten Semerkant'a Seyahatname (Ruy Gonzales de Clavijo)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Öğretici Metinler 28 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 26 Mayıs 2016
