Seydi Ali Reis

Seydi Ali Reis; 1498-1562 tarihlerinde yaşayıp Mısır Kapudanlığı da yapmış olan Türk amirali. Coğrafya, matematik, astronomi bilgini.

Seydi Ali Reis
Seydi Ali Reis'i tasvir eden bir portre
Takma adı Galatalı
Doğum 1498
Galata, İstanbul
Ölüm 28 Aralık 1562
İstanbul
Bağlılığı  Osmanlı İmparatorluğu
Hizmet dalı  Osmanlı donanması
Hizmet yılları 1560'da son buldu
Rütbesi Amiral
Komuta ettiği 4. Hint Seferi
Savaşları/Çatışmaları

Rodos Seferi

Preveze Deniz Muharebesi
Trablus Kuşatması
4. Hint Seferi

Ailesi Babası: Hüseyin Ağa
Sonraki işi Şehzade danışmanlığı

Aynı zamanda da bir divan şairi olan Seydi Ali Reis, şiirlerinde Türkçe ile beraber Çağatayca da kullanmıştır.

Hayatı

Sinoplu denizci bir ailenin oğlu olarak 1492'de, Galata İstanbul'da doğdu. Dedesi, Fatih Sultan Mehmet zamanında tersane kethüdalığında görev yapmıştır. Babası Hüseyin Ağa ise kendi zamanında Darüssınaa Kethüdalığı'nda bulunmuştu. Kendisi de tersanede reis olarak çalışmakla birlikte devrin hükümdarının Akdeniz'e olan ilgisi münasebetiyle birçok sefere çıkma şansı yakaladı.

Seydi Ali Reis, tersane kethüdası olduğundan dönemindeki diğer denizcilerin aksine merkeze bağlıydı ve bu sebepten ötürü bir deniz harekâtında bağımsız olarak kumandanlık yapmadı. İlk kez 1522'de Kanuni Sultan Süleyman'ın yönetimindeki Rodos Seferi'ne daha sonra Akdeniz'de cereyan eden birçok deniz savaşına Barbaros Hayreddin Paşa, Sinan Paşa ve Turgut Reis gibi ünlü kumandanın yanında katıldı ve Akdeniz coğrafyasını çok iyi öğrendi. 1538'deki Preveze Deniz Muharebesi'nde Osmanlı donanmasının sol kanadına kumanda ederek büyük yararlıklar gösterdi ve bu savaştan sonra büyük ün kazandı. 1551'deki Trablus Seferi'nde, Kaptan-ı Derya Sinan Paşa ve Turgut Reis'in emrinde bulundu.

Hint Seferi

Kanuni Sultan Süleyman tarafından, Portekiz Donanması ile girdiği deniz savaşını kaybeden Murat Reis'in yerine Hint Kaptanlığı'na atandı ve Basra'daki donanmayı Süveyş'e getirmekle görevlendirildi.

O dönemde Amiral gemisi olarak kullanılan Baştarda tipi kadırga

Bu olay onun yaşamının da dönüm noktası oldu. 15 parça kadırgadan oluşan donanmanın bakımını yaptırarak uygun deniz mevsimi için beş ay bekledi ve akabinde de donanması ile 2 Temmuz 1554'te Basra'dan ayrıldı. Basra'dan ayrıldığından beri ilk bir ay boyunca körfezdeki Osmanlı sancaklarına uğradı. 9 Ağustos'ta Horfakan şehri açılarında 25 parçalık Portekiz Donanması'yla Hürmüz Deniz Muharrebesi'ne girişti ve galip ayrıldı. 25 Ağustos'ta ise Maskat yakınlarında bu sefer takviye almış 34 parçalık aynı Portekiz Donanması'nın Maskat Deniz Muharebesi olarak adlandırılan saldırısına uğradı. Güney Arap Yarımadası sahillerinde dağların denize dik uzanmasından faydalanarak sıkıştırılan Portekiz Donanması'nın yedi gemisi batırıldı, Osmanlı Donanması'nın da beş gemisi battı.

Umman açıklarındayken fil tufanı (Tufan-ı Fil) denilen mevsimlik bir fırtına çıktı. Çıkan fırtına yüzünden Seydi Ali Reis, kalan dokuz kadırgalık donanmanın kontrolünü kaybetti. Fırtınaya kapılan, günlerce denizde çalkalanan gemiler doğuya doğru sürüklenerek, 10 gün sonra Hint kıyılarına ulaştı. Peşinde 87 parçalık Portekiz donanması olduğunu öğrenen Seydi Ali Reis, Surat'a sığındı. Bunun üzerine Surat Kuşatması yaşandı ancak Portekiz donanması başarılı olamayınca geri çekildi. Harap gemilerle Süveyş'e varmanın imkânsız olduğundan, kalan gemileri satan Seydi Ali Reis İstanbul'a karadan dönmeye karar verdi. 1555 ve 1556 senesi boyunca Hindistan'daki birçok Müslüman devlete uğrayan Seydi Ali Reis, Kanuni Sultan Süleyman'ın Amirali olması sebebiyle çok hoş karşılandı ve kendisine İstanbul'a götürmesi için çeşitli hükümdarlardan 18 name verildi. Başından geçen vakaları anlattığı eserini Osmanlı kağanı Kanuni Sultan Süleyman'a Hindistan ve Türkistan'da verilen nameler ile birlikte 1557 yılında sunmuştur.

Sefer sonrası hayatı ve ölümü

Seydi Ali Reis 1557 Mayıs ayı başlarında İstanbul'a vardı ve Edirne'de bulunan hükümdarın yanına gitti. Süveyş Donanması'nın uğradığı kayıptan dolayı padişahtan af diledi. Kitabını ve nameleri sunduktan sonra Ali Reis, mahvolmuş bir donanmanın sorumlusu olmakla beraber, başına gelenler olağanüstü olaylar kabul edilerek suçlu görülmedi. Önce müteferrika yapıldı sonra da Diyarbakır tımar defterine tayin edildi. Bir süre şehzade Selim'in hizmetinde çalıştı, 1560'da Galata Hassa gemi reislerinden biri oldu. 1562 yılında İstanbul'da vefat etti.

Katıldığı deniz seferleri ve seferdeki görevleri
Katıldığı Savaşlar
Adı Tarih Görevi Savaşın akıbeti
Rodos Seferi 1522 Kethüda Osmanlı zaferi
Preveze Deniz Muharebesi 1538 Sol kanat komutanı Osmanlı zaferi
Trablus Seferi 1551 Bilinmiyor Osmanlı zaferi
Hürmüz Deniz Muharrebesi 1554 Donanma komutanı Osmanlı zaferi
Maskat Deniz Muharebesi 1554 Donanma komutanı Osmanlı zaferi
Surat Kuşatması 1554 Donanma komutanı Osmanlı zaferi

Eserleri

Ayrıca bakınız

Kaynakça
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.