Hacı Adil Arda

Hacı Mehmed Adil Arda (1869, Lofça - 1935, İstanbul), Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde önemli görevler üstlenmiş siyaset ve devlet adamı.

Hacı Adil Arda
Meclis-i Mebûsan Başkanı
Hükümdar	V. Mehmed
Edirne Valisi
Görev süresi 1913-1915
Hükümdar	V. Mehmed
Sadrazam	Mahmud Şevket Paşa Said Halim Paşa
Yerine geldiği	Halil Bey
Yerine gelen	Zekeriya Bey
Osmanlı Dahiliye Nazırı
Görevde
Makama geliş 1912
Hükümdar	V. Mehmed
Edirne Valisi
Görev süresi 26 Ağustos 1909 - 15 Ocak 1910
Hükümdar	V. Mehmed
Kişisel bilgiler
Doğum	Mehmed Adil 1869 Lofça, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1935 (65-66 yaşlarında) İstanbul, Türkiye
Partisi	İttihat ve Terakki
Bitirdiği okul	Mekteb-i Hukuk

1892-1904 yılları arasında İstanbul'da ve 1904 yılında Selanik'te gümrük ve maliye memurluğu yaptı. 1903 yılında Hukuk Mektebi'ni bitirdi. Selanik'te iken İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye oldu. 1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilânından sonra, önce Selanik Rüsumat Nazırlığı görevine ve 1909 yılında da Edirne Valiliği görevine atandı. 1910 yılında İttihat ve Terakki Kâtib-i Umumiliği'ne seçildi. Selanik'teki Hukuk Mektebi'nde öğretmenlik yaptı. 1911 yılında Dahiliye Nazırlığı'na atandı. 1912 yılında yapılan Meclis-i Mebûsan seçimlerinde yine İttihat ve Terakki listesinden Gümülcine mebusu seçildi ve yeniden Dahiliye Nazırı oldu. Meclis-i Mebûsan'ın üçüncü döneminde, bu kez de Bursa'dan mebus seçildi. 21 Aralık 1918 tarihinde Padişah VI. Mehmed Vahidettin tarafından kapatılışına değin Meclis-i Mebusan Reisi olarak görev yaptı.

Mütareke döneminde bir süre Darülfünun'da müderris olarak çalıştı. İtilaf Devletleri tarafından tutuklanarak Malta'ya sürgüne gönderildi. Serbest bırakıldıktan sonra bir süre İtalya'da kaldı. Daha sonra Anadolu'ya geçerek Millî Mücadele'ye katıldı. Önce Adana Valiliği görevine atandı, daha sonra 11 Eylül 1922 tarihinde kurtarılışının ardından Bursa Valiliği görevine getirildi.

Nisan 1923'te Reji Umum Müdürü oldu, aynı yıl emekliye ayrıldı. 1926 yılına kadar kadar İnhisarlar İdare Meclisi üyeliği yaptı. İstanbul'da Lozan Antlaşması uyarınca oluşturulan Türk-Fransız Karma Mahkemesi'nde Türk yargıç olarak görevlendirildi. Hukuk Mektebi'nde ders verdi. Bu görevini Darülfünun'un İstanbul Üniversitesi'ne dönüştürüldüğü 1933 yılına kadar sürdürdü. "Borçlar Kanunu Şerhi" adlı iki ciltlik bir yapıtı vardır.

Siyasi görevi
Önce gelen: Mehmed Celal Bey	Osmanlı Dahiliye Nazırı 1912	Sonra gelen: Mehmed Ziya Paşa
Önce gelen: Ahmet Reşit Rey	Osmanlı Dahiliye Nazırı 1913	Sonra gelen: Talat Paşa
Önce gelen: Ali Kemal Bey	Osmanlı Dahiliye Nazırı 1919	Sonra gelen: Mehmed Şerif Paşa