Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa

Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa (1813 - 1871), Abdülmecid saltanatında 29 Mayıs 1854 - 23 Kasım 1854, 18 Kasım 1859 - 24 Aralık 1859 ve 28 Mayıs 1860 - 6 Ağustos 1861 tarihleri arasında 3 dönemde toplam bir yıl on ay on bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.[1][2]

Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 28 Mayıs 1860 - 6 Ağustos 1861
Hükümdar	Abdülmecid
Yerine geldiği	Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa
Yerine gelen	Mehmed Emin Âli Paşa
Görev süresi 18 Kasım 1859 - 24 Aralık 1859
Hükümdar	Abdülmecid
Yerine geldiği	Mehmed Emin Âli Paşa
Yerine gelen	Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa
Görev süresi 29 Mayıs 1854 - 23 Kasım 1854
Hükümdar	Abdülmecid
Yerine geldiği	Mustafa Naili Paşa
Yerine gelen	Koca Mustafa Reşid Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	1813
Ölüm	1871 (57-58 yaşlarında) İstanbul

Hayatı

Kıbrıslı Yalısı Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa'nın yalısı, Kandilli, İstanbul

Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa 1813'te Baf Kıbrıs'ta doğmuştur. Babasının adı Hüseyin Efendi idi. Babası II. Mahmud'un hazine kethüdası Mehmed Emin Ağa'nın kardeşi idi. Amcasının yardımı ile Endurun'a girerek orada yetişti.[1][2]

Saray hizmetinden 1828/29'da "yüzbaşı" rütbesi ile Hassa Alayı 2. Taburu'na tayin edilmesi ile ayrıldı. 1833-1834'te Hassa Alayı'nda subaylık yaptı. Sonra devlet bursu ile 1828/29'da, önce Londra, İngiltere'ye ve sonra Paris, Fransa'ya gönderilip orada eğitimini tamamladı. 1834/35'te Avrupa'daki eğitiminden dönerek "kolağası" rütbesi ve sonra da "binbaşı" rütbesi ile Hassa 5. Alayı'nda görev yaptı. Sultan Abdülmecid tahta geçmesi ile 1839'da "miralay" rütbesi ile Tophane'ye memur oldu. 1839/40'ta "mirliva" rütbesi ile "Tophane Meclisi" üyeliğine tayin edildi. 1840'ta "Dar-ı Şurayı Askeriye" üyeliğine atandı. Bir aralık redif askeri toplamak için Sinop ve Kastamonu'da görevlendirildi. 1843'te Osmanlı ordusunda yapılan bir tensikatta askeri görevden ayrılmak ve bir müddet evinde kalmak zorunda kaldı.[1]

Fakat çok geçmeden askeriye kadrosundan mülkiye idare kadrosuna "miriumera" unvanı ile nakledildi. Aralık 1844'te Akka muhafızı ve sonra Kasım 1845'te Kudüs mutasarrıfı olarak tayin edildi. Bu dönemlerde Filistin'de ortaya çıkan ciddi bir Bedevi isyanını bastırdı. Mayıs 1846'da sivil "mirimiran" unvanı verildi. Temmuz 1846'da Tırnova kaymakamı tayin edildi. 1847'de istifa etti. Ağustos 1848'de ise tekrar devlet görevine başlatılıp Belgrad valiliğine tayini çıktı; ama bir ay sonra görevden alındı ve hemen Tirhala mutasarrifi olarak tayini çıktı. Ocak 1847-Eylül 1848 tarihleri arasında Tirhala mutasarrifliği yaptı.[1]

1848 yılının Eylül ayında vezirlik rütbesi verilerek Londra Büyükelçiliği'ne atandı ve Ekim 1850'ye kadar bu görevi yaptı. Fakat bu sırada kuzey Suriye'de Halep'te bir isyan çıktı ve bu isyanın ancak Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa gibi tecrübeli biri tarafından bastırılabileceği mülahazasi ile Ekim 1850'de Halep valisi yapıldı. Orada iken bu isyanı bastırmada başarılı oldu ve asayişi sağladı. Fakat Eylül 1851'de Girit valisi atanması gerekçesi ile Halep Valığı görevinden alınıp İstanbul'a geri çağrıldı. Buna itiraz edip görevden istifa etti. Ekim 1851'de sivil "müşir" unvanı verilerek "Arabistan Müşiri" olarak görevlendirildi. Şubat 1853'te bu görevden azledildi. Haziran 1853'te Edirne Valisi olarak atandı.[1][2]

Bu sırada Rusya Çarı Nikolay kendisini Ortodoks'ların hamisi ve koruyucusu olarak görerek Prens Aleksandr Menşikov'u İstanbul’a olağanüstü yetkilerle elçi olarak yollamıştı. Sadrazam Giritli Mustafa Naili Paşa da daha önce azledilen Damat Mehmet Ali Paşa gibi Prens Menşikov'un isteklerine ve ültimatomlarına karşı koyduğu için, Prens Menşikov İstanbul'dan eliboş ayrılmıştı. Ekim 1853'te Kırım Savaşı başladı. 30 Kasım 1853'te Sinop Baskını ile Rus Karadeniz donanmasının Sinop'ta Patrona Osman Paşa komutasında bulunan Osmanlı donanmasının büyük bir filosuna baskın yapıp ağır bir darbe indirmesinin hemen ardından 30 Ocak 1854'te Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa Rıza Paşa yerine Kaptan-ı Derya yapıldı. Bu görevde fazla kalmadı.[1]

Devam etmekte olan Kırım Savaşı'nin başlamasından itibaren İngiltere ve Fransa'ya Osmanlı Devleti'ne destek vermekteydiler ve 27 Şubat 1854'te Rusya'nın İngiltere ve Fransa tarafından verilen ültimatomu redetmesi nedeni ile İngiltere ve Fransa Rusya'ya harp ilan ettiler. 1854 ilkbaharında Rusya orduları Tuna Nehri'ni geçerek Dobruca'ya girdiler ve 14 Nisan 1854'te 41 gün süren Silistre Kuşatması'nı başlattılar. Şumnu'da karagahı ve ana gücü bulunan Osmanlı Başkomutanı Serdar-ı Ekrem Ömer Lütfi Paşa İngiliz ve Fransız Başkomutanlarını ile toplanıp bir değerlendirme yaparak, Çanakkale Boğazı'na girerek Gelibolu'ya yerleşmiş olan İngiliz ve Fransız destek güçlerinin Mayıs sonunda Varna limanına çıkmalarına karar verildi. Tam bu sırada İngiltere ve Fransa'ya yakınlığı nedeni Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa, Giritli Mustafa Naili Paşa yerine 29 Mayıs 1854'te birinci defa olarak Sadrazam yapıldı. Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa bu görevde 5 ay kaldı. Bu sırada İngiltere ve Fransa ile ilişkilerini Hariciye Nazırı olan Koca Mustafa Reşid Paşa yürütmekte idi. Mütercim Rüştü Paşa ise sadrazam olan Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa ile yapılması gerekenler hakkında devamlı anlaşmazlık içinde bulunmakta idi. Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa 23 Kasım 1854'te sadrazamlıktan azledildi ve yerine Mütercim Rüştü Paşa sadrazam oldu .[1][2]

Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa önce 27 Temmuz 1885'te "Meclis-i Tanzimat" başkanlığına atan dı. Daha sonra da 27 Temmuz 1855'te Sedaret Kaymakamı oldu ve bu görevden tabii olarak 29 Haziran 1856'da azledildi.[1]

Eylül 1856'da Sankt-Peterburg'a Rusya Çarlığı'na Osmanlı Devleti'nin olağanüstü elçisi olarak tayin edildi. Bu göreveden Ocak 1957'de İstanbul'a geri döndü. 14 Ağustos 19=8547'de Meclis'i Tanzimat başkanlığından ayrılıdı. "Mecalis-ı Aliye"'ye üye olarak tayin edildi. 11 Ocak 1858'de ise tekrar "Meclis-i Tanzimat" başkanlığına ikinci kez olarak getirildi.[1]

18 Ağustos 1858'de ikinci kez Kaptan-ı Derya olarak atandı. Bu görevde ancak bir yıl kaldı.

18 Ekim 1859'da ikinci kez sadrazam oldu. Fakat padişah olan I. Abdülmecid ile devletin mali durumu ve alınan dış borçlar dolayısıyla anlaşmazlığa düştü. Kırım Savaşı döneminde savaş harcamalarını karşılamak nedeni ile Osmanlı Devleti İngiltere ve Fransa'dan büyük dış borçlar almıştı. Bu dış borçlar Osmanlı devleti hazinesine büyük külfet yüklemekte idi. Buna rağmen Sultan ve saray sorumsuz şekilde harcamalar yapmaya devam etmekte idiler. Özellikle yaptırılan yeni Dolmabahçe Sarayı, padişahın adını taşıyan kışlalar ve okulların yapımı, ordunun gereksinimleri için İngiltere ve Fransa'dan dış borçlar alınmaya devam edilmişti. Kırım Savaşı için 24 Ağustos 1854'te alınan birinci dış borçlanmayı; ikinci kez 1855'te; üçüncü kez 1858'de dördüncü kez 1860'ta dış borçlanmalar izlemişti. Devletin Galata sarraflarından yüksek faizlerle aldığı iç borçlar nedeni ile Galata bankerlerine olan borçlanma miktarı 80 milyon altın lirayı aşmıştı. Bu iç borçlanma için rehin olarak verilen mücevherler ve borç senetleri de yabancı bankerler ve yabancı tüccarlar eline geçmiş ve efektif olarak dış borçlanma olmuşlardı. Sadrazam olarak Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa bu yüksek dış borçlanmayı gayet sert olarak tenkit etmeye başladı. Bu eleştiriler Sultan I. Abdülmecid tarafından gayet kötü karşılandı ve Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa 23 Aralık 1859'da azledildi.[1][2]

Sultan I. Abdülmecid daha genç olmakla beraber saltanatının son yıllarını gayet zor durumlarda geçirdi. Alkolik içki müptelası olmuştu ve veremden müztarıptı. 1861'ın ilkbaharında padisahın sağlığı büsbütün bozuldu. Osmanlı devletinin Rumeli'ndeki Balkanların batı bölgelerinde davamlı hoşnutsuzluk bulunduğu açıkça ortada idi. Develtin bu kötü durumuna el atabilecek tecrübeli bir sadrazam istenmekteydi. Bu nedenle 27 Mayıs 1860'ta Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa üçüncü defa sadrazamliğa getirildi. Sadrazam oluşunun ikinci haftası içinde Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa kendine Rumeli müfettişi unvanını da vererek Rumeli ve doğu Balkanlarda hoşnutsuzluğu kendi gözüyle görüp incelemeye koyuldu. Bu Rumeli inceleme gezisinden Eylül 1860'ta geri döndü. Bu sedareti döneminde Sultan I. Abdülmecid 25 Haziran 1861'de 38 yaşında iken öldü. Bir önceki gün Sultan mükellef bir ziyafete katilmıştı ve bu ziyafet sonunda rahatsızlanmış ve Ihlamur Köşkü'ne getirlmiş idi. Ölüm yatağında iken Sultan'in odasında doktorlar, sadrazam Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa, Serasker Rıza Paşa, Kaptan-ı Derya Damad Mehmed Ali Paşa bulunmaktydi. I. Abdülmecid'in cenazesi öldüğü gün kılınan cenaze namazından sonra hemen kaldırıldı ve Yavuzselim Camii avlusundaki türbeye gömüldü. Yine o gün Topkapı Sarayı Babülsaade önünde yapılan geleneksel cülus töreni yapılarak yerine yine II. Mahmud'un oğlu olan kardeşi Sultan Abdülaziz Osmanlı tahtına çıktı. Sultan Abdülaziz tahta çıkmasından hemen sonra 6 Ağustos 1861'de Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa'yı sadrazamlıktan azletti.[2][3]

Kıbrıslı Mehmet Emin Paşa bundan sonra Eylül 1861'de Edirne Valiliğine atandı. Bu görevinde Nisan 1864'te azledilinceye kadar kaldı. Bundan sonra 1865'te Mecalis-i Aliye'de üyelik yaptı. 1866'de bu görevden azledilerek yeni kurulan "Meclis-i Ali-i Hazine"nin (sonra daki ismi ile "Meclis-i Vala-yı Akhkam-ı Adliye"'nin) başkanlığına atandı.[2]

Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa İstanbul'da Kandilli, Üsküdar'da bulunan Kıbrıslı Yalısı'nda Eylül 1871'de öldü ve Sultan Mahmud Türbesi bahçesine defnedildi.[1]

Değerlendirme

Sicill-i Osmani'de şöyle değerlendirme yapılmaktadır:[1]

Bilgili, dil bilir, sâdık, iffetli, doğru ve sert tabiatlıydı. Vefatında yalısından başka bir şeyi kalmayıp doktor ve cenaze masrafı Sultan tarafından ihsan olunmuştu. Konağını borçluları hayatında iken haciz ettirmişlerdi.

Kaynakça

1. Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.441
2. Yayın Kurulu, "Mehmed Emin Paşa (Kıbrıslı)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.136 ISBN 975-08-0072-9
3. Sakaoğlu, Necdet, (1999), Bu Mülkün Sultanları, İstanbul: Oğlak Yayıncılık ISBN 9751292956

Dış bağlantılar

• Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
• Yayın Kurulu, "Mehmed Emin Paşa (Kıbrıslıı)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.136 ISBN 975-08-0072-9
• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.441
• Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press,, ISBN 9784281181.

Siyasi görevi
Önce gelen: Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa	Osmanlı Sadrazamı 28 Mayıs 1860 - 6 Ağustos 1861	Sonra gelen: Mehmed Emin Âli Paşa
Önce gelen: Mehmed Emin Âli Paşa	Osmanlı Sadrazamı 18 Kasım 1859 - 24 Aralık 1859	Sonra gelen: Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa
Önce gelen: Mustafa Naili Paşa	Osmanlı Sadrazamı 29 Mayıs 1854 - 23 Kasım 1854	Sonra gelen: Koca Mustafa Reşid Paşa
Askerî görevi
Önce gelen: Rıza Paşa	Kaptan-ı Derya 1854	Sonra gelen: Gürcü Halil Rifat Paşa