I. Felluce Muharebesi

I. Felluce Muharebesi, 2003 yılındaki Irak’ın işgalinin ardından ABD Silahlı Kuvvetlerinin 2004 yılı Nisan ayında Irak Direnişi'nin elinde bulunan Felluce şehrini almaya çalıştığı başarısız askeri girişimdir.

I. Felluce Muharebesi
Irak Savaşı
Muharebede hayatını kaybeden ABD askerlerinin cenaze töreni
Tarih 4 Nisan – 1 Mayıs 2004 Bölge Felluce, Irak Sonuç Irak Direnişi zaferi
Taraflar
Irak Direnişi	ABD
Komutanlar ve liderler
Bilinmiyor	James T. Conway
Güçler
Bilinmiyor	2200
Kayıplar
785	127

Bölgeye ABD askeri harekâtının düzenlenmesine sebep olarak 31 Mart günü bölgede ABD Ordusu için görev yapan silahlı özel güvenlik şirketi Blackwater mensubu 4 ABD vatandaşının direnişçilerce öldürülmesi gösterilmektedir.[1]

Muharebe sırasındaki şiddetli çarpışmalar ve ölü sayısının artması, ABD’nin ülkeyi ilk işgal ettiği dönemde işgali savunan Saddam Hüseyin rejimine muhalifleri bile ABD karşıtı direnişe katılmaya ittiği savunulmaktadır.[2]

Arka plan

Şehirde ABD askerleri tarafından yoğun olarak düzenlenen ani ev baskınlarında mal ve can kaybı yaşanmaktaydı

Felluce, Saddam Hüseyin rejimi döneminde ekonomik ve siyasi olarak iyi durumdaydı. Buradaki halk ülke yönetimine bağlı olarak polis, asker ve istihbaratçı olarak görev yapmaktaydı. Buna rağmen Saddam yönetimini baskıcı bularak rejime muhalif olanlar da bulunmaktaydı. Şehir Irak’daki dinî ve kültürel olarak en gelenekçi bölgelerden birisinde yer alır.

Irak’ın işgal edilmesinin ardından Baas Partisi iktidarın çökmesi üzerine Felluce bölgesindeki yerel halk bölgede denetimi sağlayarak sorumlu sivil bir yönetici seçerek şehirde yağma ve suç olaylarının yaşanmasını engelleyebilmiştir. Seçilen yerel yöneticilerinin ABD karşıtı olmamasından dolayı ülkeyi işgal eden ABD Silahlı Kuvvetleri ilk dönemlerde Felluce’ye yoğun asker sevk etmeyecektir.[3]

İşgal döneminde Felluce hava saldırılarına maruz kalsa da bunlar yoğun olmayacaktır. Ancak ABD Hava Kuvvetlerine bağlı 82. Hava İndirme Tümenine mensup 700 askerin şehre girdiği 23 Nisan 2003 tarihinde şehirde olaylar başlar. Askerlerin bazılarının yerleştiği bir okul önünde düzenlenen protesto gösterisi dönüm noktası olur. O döneme kadar eğitim veren okulun yeniden eğitime devam etmesi için askerlerin okuldan çıkmasını talep eden Felluceliler ile ABD askerleri arasında çıkan tartışma büyür. Göstericileri dağıtmak için gözyaşartıcı gaz bombası kullanan askerler amaçlarında başarılı olamayınca çıkan arbedede ABD askerleri silahlarını ateşleyecek ve 17 sivil gösterci öldürülürken 70’den fazlası yaralanacaktır.[3] İki gün sonra Baas Partisi Merkezi önünde toplanarak şehirdeki ABD varlığını ve önceki gün yaşanan katliamı protesto eden kalabalığa yeniden ateş açılır ve bu kez de 3 sivil hayatını kaybeder.[4]

Şehirde giderek artan gerilimle beraber bölgeye takviye asker gönderilmesi talep edilir.[5] Haziran ayında ABD askerleri şehirdeki tüm motosikletlere direnişçiler tarafından kullanıldığı gerekçesiyle el koyar.[6] 30 Haziran günü yerel bir camide yaşanan patlama sonucu caminin imamıyla beraber 8 kişi hayatını kaybeder. Felluceliler patlamadan ABD askerlerini suçlarken ABD kaynakları ise bomba üretimi yapan bir birimin kazayla bombayı patlattığını bildirir.[7] 12 Şubat 2004 tarihinde bölgeye gelen General John Abizaid’in konvoyuna roketatar ve hafif silahlarla saldırı düzenlenir. 23 Şubat günü direnişçiler Irak polisine sahte bir ihbar yaparak şehir dışına çekecek, bu sayede boşalan polis karakollarına düzenlenen saldırılarda 17 Irak polisi öldürülecek, 87 mahkûm direnişçi serbest bırakılacaktır.[8][9] Bu dönemde şehirdeki ABD askerlerinin evlere düzenledikleri ani baskınlar ve trafikte gerçekleştirdikleri saldırgan tutum halktan tepki almakta ve zaman zaman silahlı çatışmaların çıkmasına sebep olmaktaydı.[10] Mart ayına girildiğinde şehirde artan direniş yoğunluğu nedeniyle ABD askerleri şehir dışına çekilmiş ve zorlukla devriye gezebilir durumdadır.[11]

Blackwater olayı

31 Mart 2004 günü Felluceli direnişçiler ABD askerleri ve KBR personeline yemek taşıyan Eurest Support Services firmasını koruyan 4 Blackwater özel güvenlik görevlisine pusu kurar. Silahlı özel güvenlik görevlileri Scott Helvenston, Jerko Zovko, Wesley Batalona ve Michael Teague araçlarının içine atılan el bombası ve ağır makinalı tüfek ateşi sonucu ölürler. Olay yerine gelen halk ve direnişçiler cesetleri araçtan çıkartarak yerlerde sürüdükten sonra Fırat Nehri üzerindeki bir köprüye asarlar. Olaya dair fotoğrafların dünya kamuoyuna yansıması üzerine ABD Ordusunda şehirde denetimi ele geçirmek için harekât planları yapılmaya başlanır.[12][13]

Muharebe

Muharebenin başlamasıyla beraber ABD birlikleri Felluce'yi abluka altına alıp araç giriş çıkışını durdururlar

Irak’taki tüm ABD harekâtlarından sorumlular arasında yer alan General Mark Kimmitt 1 Nisan günü yaptığı açıklamada Blackwater ölümleriyle ilgili açıklama yapar, direnişe sert şekilde cevap verileceğini ve şehirde asayişin sağlanacağını belirtir. 3 Nisan günü Felluce’ye karşı harekât emri yayınlanır. Şehirde görev yapan askerler ise geniş çaplı bir harekâta karşı çıkmalarına rağmen emirlere uyarlar.[14]

4 Nisan gecesi başlayan harekâtta şehir 2 bin askerle kuşatılır.[14] Dört ev hava saldırısı sonucu vurulduğu sırada şehide yer yer çatışmalar çıkar. 5 Nisan sabahı abluka altındaki şehre giriş çıkışlar tamamen kesilir. Radyo istasyonunu ele geçiren ABD askerleri halktan evlerinden çıkmamalarını isteyen Arapça bildiriler dağıtır. Ayrıca halktan Blackwater ölümleriyle ilgili sorumluların ortaya çıkartılmasına dair işbirliği yapması istenir. Şehirde çıkan çatışmalar sonrasında 6 Nisan günü askeri kaynaklar şehirde denetimin tam anlamıyla sağlanamayabileceği gerçeğini kabul etmeye başlarlar.[15] Bu sırada şehir nüfusunun üçte biri çatışmalardan kaçarak şehri terk etmiştir. Muharebe sırasında şehirdeki iki büyük hastane kapatılmak zorunda kalır.

Felluce’de yoğun yaşanan çarpışmalar sırasında Irak Direnişinin diğer unsurları farklı bölgelerde ABD hedeflerine saldırı yapma fırsatı yakalar. Bu dönemde ortaya çıkan ve Türk el Kaide lideri [Ebu mağruf kod adlı onur Demirtaş]]’a bağlı militanlar ABD karşıtı direnişte ön saflarda yer almaya başlar. Direnişin hem güçlendiği hem de halktan destek gördüğü bu dönemde çok sayıda Irak polisinin direniş saflarına geçtiği veya görev yerini direnişçilere terk ettiği görülmüştür.

Felluce’deki direnişi kırmak için yapılan hava saldırılarının yanı sıra psikolojik harekât da yapıldığı bilinmektedir. Direnişçileri sinirlendirmek için Arapça yapılan megafon yayınlarında dinî ve geleneksel değerler küfür edildiği, yüksek sesli olarak Metallica şarkıları çalındığı belirlenmiştir.[16][17]

Harekât sınırlı şekilde ilerlemekte iken muharebenin Felluceli siviller üzerindeki yıkıcı etkisi kamuoyu tarafından ve Irak Geçici Yönetimi tarafından şiddetle eleştirilir. Adnan Paçacı, ABD’nin gerçekleştirdiği saldırıyı kabul edilemez ve yasadışı olarak değerlendirecektir.

Şehirde ABD Ordusuna iliştirilmemiş yegane gazeteciler olan El Cezire muhabiri Ahmed Mansur ve kameraman Laith Mushtaq bu dönemde pazarlık konusu olur. ABD karşıtı yayın yapan kanalın gazetecilerin şehirden çıkması ABD’nin ilan etmeye hazırlandığı ateşkes için şart olarak koşulur.[18]

9 Nisan günü açıklama yapan Paul Bremer ABD askerlerinin tek taraflı ateşkes ilan ederek şehirde uzlaşmanın sağlanabilmesi ve sivillere yardım iletilebilmesi için görüşmelere fırsat verileceğini bildirir.

Bu ateşkes döneminde şehre giren yardım konvoyları sivillere acil ihtiyaçlarını ulaştırırken ABD askerleri ve direnişçiler devam etmesine kesin gözüyle baktıkları çatışma için mevzilenmeye devam ederler.[19][20]

Bu noktada direniş önemli kayıplar vermesine rağmen şehrin merkezini elinde tutmaktaydı. 13 Nisan günü ABD hava saldırısı sonucu yıkılan bir cami şehirdeki ABD karşıtlığını daha da körükleyecektir. 19 Nisana gelindiğinde çatışmaların sürmesine rağmen uzlaşma görüşmelerinde ilerleme kaydedilmişti. Bu dönemde direnişin karakterinin Baas yanlısı olarak değişmeye başladığı ileri sürülmektedir. 1 Mayıs 2004 tarihinde ABD askerleri kesin olarak Felluce’den çekilir. General James Conway yaptığı açıklamada şehirde bundan sonra asayişi eski Baas üyesi General Jasim Mohammed Saleh komutasında yeni kurulan Felluce Tugayının sağlayacağını açıklar. Birlik ABD tarafından silahlandırılır. Ancak geçen günler zarfından komuta kademesindeki belirsizlikler ve bağlılık sorunları nedeniyle birlik lağvedilir. Eylül ayına gelindiğinde birliğe verilen silahların direnişçilerin eline geçtiği ortaya çıkınca şehrin kontrolü için II. Felluce Muharebesi başlayacaktır.[21]

Muharebenin sonu ve sonuçları

Felluce dahil olmak üzere Irak Direnişinin kazandığı başarılar karikatürist Carlos Latuff tarafından resmedilmiştir

Irak’ın işgalinin tamamlandığının ilan edilmesinden sonra gerçekleşen en büyük muharebe olan Felluce Muharebesi, Irak’da durumun ABD’nin aktardığından farklı olduğunun dünyaya duyurulmasına yardımcı olmuştur. Bu zamana kadar sadece sınırlı sayıda Saddam yanlısı tarafından yürütüldüğü düşünülen direnişin daha yaygın ve örgütlü olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca ABD’nin işgal döneminde yerel birliklere ve milislere güvenemeyeceği kanıtlanmıştır. Muharebe sırasında çok sayıda sivil hayatını kaybedecek ve ABD’nin Irak halkına karşı tutumu sorgulanmaya başlanacaktır. ABD’nin burada kullandığı fosforlu mermiler ve napalm bombaları da uluslararası kamuoyu tarafından eleştirilmiştir. BBC tarafından ortaya çıkarılan olayda topçu birliklerinin uluslararası yasayı çiğneyerek yasadışı silahlar kullandığı ispatlanmıştır.[22][23] Bu durum muharebeden sonra doğan çocuklardaki fiziksel bozukluklarla da tescillenmiştir.[24]

Kaynakça

1. 5 Nisan 2004 tarihli globalsecurity.org haberi 27 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
2. 15 Nisan 2004 tarihli Christian Science Monitor haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
3. 29 Nisan 2003 tarihli CNN haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
4. Olaylarla ilgili Human Rights Watch Raporu 5. Bölüm(İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
5. Olaylarla ilgili Human Rights Watch Raporu 11. Bölüm(İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
6. 29 Haziran 2003 tarihli BBC haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
7. 1 Temmuz 2003 tarihli BBC haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
8. 23 Şubat 2004 tarihli World Socialist Web Site haberi (İngilizce) 9 Eylül tarihinde erişilmiştir
9. 14 Şubat 2004 tarihli 17 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. USA Today haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
10. 27 Şubat 2004 tarihli Christian Parenti makalesi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
11. 18 Mart 2004 tarihli North County Times haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
12. Olayla ilgili Frontline haber dizisi 12 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PBS (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
13. 6 Mayıs 2004 tarihli 14 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
14. 24 Nisan 2004 tarihli The Guardian haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
15. 6 Nisan 2004 tarihli CNN haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
16. Harekât günlüğü 27 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
17. Benzer bir uygulama da ABD'nin Panama'yı işgali sırasında yaşanmıştır. Vatikan Elçiliğine sığınan Panama Devlet Başkanı Manuel Noriega'nın bulunduğu yerden çıkması için bina önünde yüksek sesle Van Halen grubunun Panama adlı şarkısı sürekli olarak çalınmıştır.25 Ocak 2010 tarihli CNN haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
18. 22 Şubat 2006 tarihli democracynow.org haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
19. Muharebe günlüğü 31 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
20. 15 Nisan 2004 tarihli North County Times haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
21. 6 Ağustos 2007 tarihli The Washington Post haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
22. 29 Kasım 2005 tarihli The New York Times haberi (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
23. Felluce Muharebesine katılan subaylar tarafından kaleme alınan değerlendirme raporu 18 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 9 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
24. 25 Mayıs 2012 tarihli soL haberi 25 Mayıs 2012 tarihinde erişilmiştir

21' N, 43° 47' E_E_ İfade hatası: Tanınmayan noktalama karakteri "_". İfade hatası: Tanınmayan noktalama karakteri "°".İfade hatası: Tanınmayan noktalama karakteri "_".İfade hatası: Tanınmayan noktalama karakteri "_".İfade hatası: Tanınmayan noktalama karakteri "°".İfade hatası: Tanınmayan noktalama karakteri "°".{{#coordinates:}} işlevine geçersiz argümanlar iletildi