Kürtlerin İslam'a geçişi

Kürtlerin İslam'a geçişi veya Kürtlerin Müslüman oluşu, 7. yüzyılda Arap fetihleriyle gerçekleşmeye başlamıştır.[1] Kürtlerin çoğunluğu İslam'dan önce Zerdüştlük dinine mensuptular. Zerdüştlük, MÖ 660-583 yılları arasında yaşamış olan Zerdüşt tarafından yayılmıştır. Medler zamanında bölgesel bir din iken Pers İmparatorluğu döneminde resmî din olmuştur ve resmîyetini Sasaniler'in yıkılmasına kadar korumuştur.[2]

İslam dininin 7. yüzyılda ortaya çıkışında  Kürtler Pers İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu arasında parçalanmış durumdaydılar.

Muhammed döneminde Müslüman olan Caban el-Kurdi ve oğlu Meymun el-Kurdi İslam'ı kabul eden ilk Kürtlerdir.[3][4][5][6][7][8] 750 yılında vefat eden Şeyh Halîl el-Kürdî es-Semmâni ise ilk Kürt tabiinlerdendir.[9]

Ancak Kürtlerin kitleler halinde İslam dini tanışıp Müslüman olmaları İslam'ın ikinci halifesi Ömer bin Hattab döneminde 637-642 yılları arasında olmuştur.[10][11]

İslam'ın 7. yüzyıldaki yayılışı

Bugün Kürtlerin çoğunluğu Müslüman Sünnilerden oluşurken, Alevi ve Şii Kürtler de mevcuttur. Sünni Kürtlerin çoğunluğu Şafii olup bir kısmı da Hanefilik mezhebine tabidirler.[12]
Kürtlerin içerisinde kayda değer sayıda Ezidilik, ve az sayıda Yahudilik, Hristiyanlik ve Zerdüştlük dinine mensup nüfus da bulunmaktadır.[13]

Dineveri Kürtlerin tarihi ve antropolojisi üzerinde çalışmalar yapan ilk bilim adamlarından olmuştur, bu çalışmasını Ensab el-Ekrad (Kürtlerin Kökeni) adlı eserinde toplamıştır.[14] Bassami Kurdi (9. yüzyıl), Abdussamed Babek (972-1019), ve Ali Hariri (1009-1080) Kürtçe şiir yazan ilk şair ve edebiyatçılardır.[15] Şemseddin Şehrezuri 13. yüzyılın önde gelen tıp bilim insanı ve İslam filozofu.
Ebu'l Fida (1320-1331) döneminde Eyyubiler'in Hama Emirliğini yapmış ünlü İslam tarihçisi ve coğrafyacı, Ay üzerindeki Abulfeda krater'inin adı, O'na ithafen verilmiştir.
Fahru'l-Nisa (1091-1179) İslamiyet sonrası ilk Kürt kadın hadis bilgini, hattat ve yazarı.

Bunların yanı sıra bu dönemde Kürdistan coğrafyasında çok sayıda camii, çeşme, köprü, medrese ve hastaneler inşa ettiler.[16] Günümüzde Türkiye sınırları içerisindeki ilk camii olan Ebul Manucehr Camii Şeddadiler emiri olan Manucehr ibn Şavur tarafından inşa edilmiştir.[17]

Manucehr ibn Şavur tarafından inşa ettirilen Ebul Manucehr Camii fotoğrafı
Diyarbakır merkezli bir Kürt hanedanı olan Mervaniler tarafından 11. yüzyılda, Dicle Nehri üzerine yapılmış köprü Diyarbakır'ın Silvan yolu üzerindedir.

Kürt medreseleri

İslam'ın Kürt coğrafyasına yayılmaya başlaması ile Kürdistan da yeni bir medeniyetin kaynağı konumuna geldi. Bu uygarlığın önemli bir dayanağını medreseler oluşturmaktadır. Müslüman olan her bir millet ve topluluk kendi realitelerine göre kendi eğitim kurumlarını oluşturdular. İlk Kürt medresesi de 10. yüzyıl'da 950 yılında Doğu Kürdistan'da kurulduğu tahmin ediliyor. Bu medrese Kürtlerin, İslam dini konusunda eğitilmeleri amacıyla Hamedan bölgesinde açılmıştır. Fakat Selahaddin Eyyubî içinde sadece İslami ilimlerin okutulduğu medreselerin eğitim durumunu değiştirerek birçok bilim dalını da burada okutmaya başlamış ve Kürtçe'ye ağırlık vererek medreseye iyice yerleşmesini sağlamıştır. Kürtçenin ağırlıklı olarak eğitim ve öğretim dili olması da bu döneme denk gelir.[18][19]

Kürt medreselerde okutulan derslerin bazıları şunlardı; Kur'an tefsir'i, hadis, fıkıh, mantık, kanun, miras hukuku, adet ilmi, astronomi, matematik, felsefe ve tıp ilimleri idi. Kürt medreselerinde ders kitabı olarak okutulan ve Arapça yazılmış kitapların çoğu eğitmenler tarafından Kürtçe'ye çevirisi yapılarak talebelere aktarılmaktaydı. Bu yöntem aynı zamanda Kürtçenin gelişmesini ve güçlenmesini sağlıyordu. Kürtler arasında her evden bir ya da iki çocuğun medresede okuma gerekliliği vardı. Kürt medreselerinde okuyan talebelerin % 80'i erkek ve % 20'si kız talebeler oluşturmaktaydı. Kürt medresesi aynı zamanda Kürtlüğün sürdürüldüğü, geleneğinin yaşandığı, ulusal kişiliğin korunduğu ve bazen de mahkeme görevinin icra edildiği bir alandı.[20][21]

Önemli Kürt medreseleri
Cizre'deki Kızıl Medrese (Medreseya Sor)

Kızıl Medrese (Medreseya Sor), Diyarbakır Sitrabas ve Aktepe medreseleri, Findika Botan medresesi, Medreseya Bêdarê, Norşin Medresesi, Mir Hesenê Welî medresesi, Van'daki Şikal ve Said Nursi medresesi, Hizan'daki Xeyda Medresesi, Doğubeyazıt'taki Ahmed-i Hani medresesi, Muş, Silvan, Tillo, Musul ve Zaho medreseleri önemli medreselerdir.[22]
Kızıl Medrese (Medreseya Sor) 16. yüzyılın başlarında Cizre'li Mir Şerefhan tarafından Cizre’de kurulmuştur.

Kürt medreselerinde yetişen önemli kişiler

Ali Hariri, El-Cezeri, Hasan Ertuşi, Molla Ahmed-i Cezirî, Ahmed-i Hani, İsmail Beyazidi, Ali Teremahi, Mahmud Beyazidi, Halid Bağdadî, Molla Yunus Helkatini, Muradhan Beyazidi, Feqiyê Teyran, Nalî, Melayê Erwasî, Molla Halil Siirdî, Mesture Erdelan ve Abdurrahman Aktepe'dir. Bu bilginlerin çoğu eserlerini Kürtçe yazmışlar.[23][24]

İslam sonrası Kürt devletleri ve hanedanlıkları

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Kennedy (2004), ss. 266, 269.
  2. Herodot Tarihi, 1. Kitap sayfa 132.
  3. İbn Hâcer el-Askalanî, El İsabe fi Temyizi's Sahabe
  4. Adnan Demircan, Kürtler, s. 63
  5. Mehrdad Izady, Kürtler, sayfa 250
  6. "Arşivlenmiş kopya". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
  7. Alusi, Ruhu'l Meani
  8. http://www.risalehaber.com/kurtler-ve-islamiyet-1-15675yy.htm
  9. https://www.yenisafak.com/yazarlar/mufityuksel/araplar-ve-kurtler-1-33347
  10. Bekir Biçer, "İslam Coğrafyacılarının Eserinde Kürtler Hakkındaki Rivayetler", Mart 2014, Tarih Okulu Dergisi (TOD)
  11. Altan Tan, Kürt Sorunu, Timaş Yayınları, s. 67
  12. Thomas Bois, Kürtler ve Kürdistan, sayfa 148
  13. Philip G. Kreyenbroek (1996). "Din ve Kürdistan'da Din". Kürt Kültürü ve Kimlik. Zed Books Ltd, ISBN 1856493296
  14. http://www.kürtler.com/2015/11/kurt-bilim-adami-el-dinaveri-kimdir-hayati-eserleri.html?m=1
  15. Kanate Kurdo, Tarixa Edebiyata Kurdî
  16. Şerefname, Kahire, sayfa 96 ve 97
  17. "Arşivlenmiş kopya". 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
  18. Mehmed Emin Zeki, Kürtler ve Kürdistan Tarihi
  19. Adnan Demircan, Kürtler (Toplum, Din) s. 111-112
  20. Zeynelabidin Zinar, Xwendina Medresê, Kurdî/Kurmancî, Şîrovekirin, Pencînar Weşanxaneya Çanda Kurdî, Sverige/Stockholm, 1993,100 rûpel, ISBN 91 972090-2-3
  21. http://www.rojevakurd.com/mereseya-kurdi/
  22. İbrahim Halil Er, Eğitim Üzerine Tezler, s. 68
  23. http://www.timeturk.com/tr/2009/10/01/q-w-x-medreseleri-kurt-medreseleri.html
  24. http://www.tatvanmedinemedresesi.com/main/index.php?option=com_content&view=article&id=44:bitlisteki-uluslar-arasi-sempozyum-tebligi&catid=12&Itemid=143
  25. Seref Han Bitlisi, Serefname, Revvadi Kürtleri
  26. Muhammed bin İbrahim bin Muhammed bin Ebil-Fevâris Abdülazîz El-Ensârî El-Hazrecî, Târihu Devletil-Ekrâd, Miilet Genel (Hekimoğlu Ali Paşa) Kütüphanesi, No:695)

Konuyla ilgili yayınlar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.