Kalkandelen

Kalkandelen veya iki dilli kullanımda Tetova (Makedonca: Tетово Tetovo; Arnavutça: Tetova / Tetovë), Kuzey Makedonya'nın kuzeybatısında bir şehirdir. Şar Dağları’nın eteklerine kurulu olup Pena Nehri kenarındadır.

Kalkandelen
Tetova
Тетово
Şehir
Kalkandelen Belediyesi
Општина Тетово
Komuna e Tetovës

Bayrak

Arma
Kalkandelen
Kalkandelen’in Kuzey Makedonya'daki konumu
Ülke Kuzey Makedonya
Bölge Polog
Belediye Kalkandelen
İdare
 • Belediye başkanı Teuta Arifi
Yüzölçümü
 • Toplam 261,89 km² (10.111 mil²)
Rakım 468 m (1.535 ft)
Nüfus
(2002)[1]
 • Toplam 86.680
Zaman dilimi UTC+01.00 (OAZD)
 • Yaz (YSU) UTC+02.00 (OAYZD)
Alan kodu (+389) 044
Plaka kodu TE

Coğrafya

Kuzey Makedonya’nın kuzeybatısında, Polog Bölgesi sınırları içinde yer alır. Başkent Üsküp ve Manastır'dan sonra ülkenin üçüncü büyük şehridir. Belediye yüzölçümü 1.080 kilometrekare olup denizden yüksekliği (rakım) 468 metredir.

İklim

Kalkandelen, yarı karasal bir iklime sahiptir. Bu iklim yapısında yaz ayları nispeten nemli ve sıcak; kış ayları soğuk ve kar yağışlıdır. İlkbahar ve sonbahar sık sık yağışlar görülür.

 Kalkandelen iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 3 7 13 17 22 27 30 30 26 19 10 5 17,41
Ortalama sıcaklık (°C) 0 3 7,5 11,5 16 20 22,5 22,5 18,5 13 5,5 1,5 11,79
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3 −1 2 6 10 13 15 15 11 7 1 −2 6,16
Kaynak: Kalkandelen Hava Durumu Zoover

Tarih

Erken Tarih

Kalkandelen yakınlarında Baltepe muhitinde bazı arkeolojik buluntular elde edilmiştir.[2]

Roma İmparatorluğu Dönemi

Kalkandelen, MÖ 168 tarihinde Roma egemenliğine geçmiştir. Hunlar, Ostrogotlar, Keltler gibi kavimlerin Roma topraklarına yoğun saldırılar düzenlediği dönem olan 3. ve 4. yüzyıldan sonra şehir güçlendirilmiş surlar, kaleler, hisarlar, hâkim tepelerle donatılmıştır. Bu savunma çalışmaları Kalkandelen ve civarındaki birçok köyü kapsamıştır.[3]

Osmanlı İmparatorluğu Dönemi
Alaca Cami
Harabati Baba Tekkesi

14. yüzyılda Kalkandelen, bölgedeki birçok şehir gibi, Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. 1452 yılına ait ve “Kalkandelen Nahiyesi” adıyla belirtilen şehre dair ilk Osmanlı kayıtlarında şehirde 146 Hristiyan aile ve 60 Müslüman aile var olmuştur. 1545 yılında 99 Hristiyan aile ve 101 Müslüman aile; 1568 yılında 108 Hristiyan aile ve 329 Müslüman aile Kalkandelen’de yaşamıştır.[4]

Türk egemenliğiyle beraber şehirde birçok açıdan değişiklikler, yenilikler görülmüştür. Ticaret açısından gelişmeye başlayan şehirde ticaretaileler artmış; yeni binalar, hamam gibi yapılar kurulmuştur. Bu dönem ayrıca, Kalkandelen’deki Müslüman ve Türk nüfusun da artıp baskın nüfus hâline gelmesini sağlamıştır. Söz konusu durumla bağlantılı olarak şehirde birçok cami, mescit, dinî yapı kurulmuştur. Bunlar içinde 1438 yılında yapılan Alaca Cami birçok yönüyle önemlidir.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Kalkandelen, önemli bir ticaret merkezi olduğu gibi, tarım, zanaat açısından da ön plana çıkmıştır. Bunların yanında şehir, askerî üs özelliği de taşımıştır.

Balkanlar’daki Bektaşi dergâhlarının en önemlilerinden olan Harabati Baba Tekkesi 1538 yılında kurulmuştur.

Yugoslavya Krallığı Dönemi

Osmanlı İmparatorluğu dönemi sonrasında, küçüklü büyüklü birçok muharebe sonrasında Kalkandelen bölgesi, Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı egemenliğine girmiştir. 1918 sonrasında Yugoslavya Krallığı olarak 1943 yılına dek egemenlik sürmüştür.

Yugoslavya Dönemi

1943 yılı ile beraber Yugoslavya Krallığı ortadan kalkmış, yerine Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti kurulmuştur. Kalkandelen’in de dâhil olduğu bölge, bu kez de sosyalist Yugoslavya idaresine girmiştir.

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Dönemi
Alışveriş merkezi ve önü
Posta merkezi ve civar
Kültür evinden görünüm

1991 yılında Kuzey Makedonya’nın Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nden bağımsızlığını ilan etmesiyle Kalkandelen, bağımsız Kuzey Makedonya Cumhuriyeti içinde bugününe gelmiştir.

Nüfus

2002 sayımlarına göre Kalkandelen Belediyesi’nin toplam nüfusu 86.680 kişidir. Bu nüfusun etnik dağılımı şu şekildedir: Arnavutlar 60.886; Makedonlar 20.053; Türkler 1.882; Romanlar 2.357 ve diğerleri…[1]

Tarihî Durum
Tarih Boyunca Kalkandelen’in Nüfus Yapısı
Yıl Toplam Makedonlar Arnavutlar Türkler Sırplar Romanlar Boşnaklar
1452[4] b.y. 146 aile1 b.y. 60 aile2 b.y. b.y. b.y.
1545[4] b.y. 99 aile1 b.y. 101 aile2 b.y. b.y. b.y.
1900[5] b.y. 8.5003 500 9.000 b.y. 1.200 b.y.
1931[6] 70.983 24.8845 37.645 20.0006 b.y. b.y. b.y.
1948 17.259 5.992 9.975 302 384 48 1
1953 20.594 7.916 7.174 4.472 503 227 58
1961 25.357 11.631 6.435 b.y. 839 15 74
1971 35.745 14.415 15.388 b.y. 920 823 57
1981 46.523 21.741 17.817 b.y. 877 1.709 694
2002[7] 52.915 28.897 18.555 1.878 587 2.352 156
1 Kayıtta “Hristiyan aile” olarak geçer.
 2 Kayıtta “Müslüman aile” olarak geçer.
3 ”Васил К'нчов, Македонија. Етнографија и статистика” adlı eserde “Hristiyan Bulgar” olarak kaydedilmiştir.
4 “Димитар Мишев, La Macédoine et sa Population Chrétienne” adlı eserde 6.688 kişi “Bulgar Egzarsistler” ve 1.720 kişi “Bulgar Patriyarkist Sırboman” olarak kaydedilmiştir.
5 Bütün Güney Slav halkları “Makedon” olarak kaydedilmiştir.
6 Arnavutlar dışındaki bütün Müslümanlar olarak alınmıştır.

Eğitim

Kalkandelen’de 12 ilköğretim okulu; 9 bölgesel okul; 1 ilköğretim devlet müzik okulu; 6 ortaöğretim okulu ve 2 üniversite vardır.

Üniversitelerden Kalkandelen Devlet Üniversitesi, gelişkin bir yükseköğretim kurumudur. Bu devlet üniversitesinde bugün 11 fakülte, 1 enstitü ve sağlık alanında kurumları destekleyen 2 enstitü bulunur. Üniversite, 12.000’den fazla öğrenciye; büyük sayıda da tam düzende olmayan öğrenciye sahiptir.[8]

Diğer üniversite olan Güneydoğu Avrupa Üniversitesi, 2002 yılının Aralık ayında açılmıştır. Bu üniversitede 5 fakülte ve 2 eğitim birimi vardır.[8]

Kardeş Şehirler

Kaynakça
  1. 2002 nüfus sayımı sonuçları Makedonya Cumhuriyeti Devlet İstatistik Enstitüsü (Makedonca) (İngilizce)
  2. Историски осврт 1 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kalkandelen Belediyesi resmî sitesi (Makedonca)
  3. Дарко Гавровски, Тетовски древности. Полог од Праисторијата до 7.век н.е., со посебен осврт на тетовскиот крај, Тетово 2009 (Antik Kalkandelen: Tarih Öncesinden 7. Yüzyıla Kadar Kalkandelen Bölgesi Özellikleriyle Polog Vadisi) (Makedonca)
  4. Chapter One: Colonisation and Islamicisation, s. 55-56. 8 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  5. Васил Канчов, Македония. Етнография и статистика, София 1900 (Bulgarca)
  6. Aşağı Polog Genel Nüfus Sayımı
  7. Министерство за Локална Самоуправа. База на општински урбанистички планови 15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Makedonca)
  8. Образованието во тетово 1 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kalkandelen resmî internet sitesi (Makedonca)
  9. Тетово се збратимува со турскиот град Коња 12 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Утрински весник (Makedonca)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.