Boşnaklar

Boşnaklar (Boşnakça: tek. Bošnjak, çoğ. Bošnjaci), Güney Slav halkı. Çoğunluğu Bosna-Hersek ile Sırbistan'da yaşar. Ayrıca Hırvatistan, Karadağ, Slovenya, Kosova, Kuzey Makedonya ve Türkiye’de mühim sayıda Boşnak yaşamaktadır. Türkiye'de 2.000.000 Boşnak bulunmaktadır.[7] Boşnaklar eski dönemlerde "Bosnjanin"(Latince: Bosnensis) olarak adlandırılırlardı, Ortaçağ Bosna devletinin sakinleri anlamına gelmekteydi.[8]

Boşnaklar
Bošnjaci

Önemli nüfusa sahip bölgeler
Bosna-Hersek	1.769.592[1]
Türkiye	2.000.000[2]
Sırbistan	145.278[3]
Karadağ	53.605[4]
Slovenya	21.542 (2002) (+10.467 Müslüman) (+8.062 Boşnak)
Hırvatistan	31.479[5]
Kuzey Makedonya	17.018 (2002)
Almanya	c. 80.000 (2005)
Amerika Birleşik Devletleri	98.766
Avusturya	95.007 (2006)
İsveç	53.918 (2004)
Avustralya	18.000 (2001)
Norveç	15.216 (2006)
İsviçre	23.457 (2000)
Kanada	22.920 (2011)[6]
Belçika	4.000 (2002)
İspanya	2.038 (2006)
Malezya	2.000 (2006)
Diller
Boşnakça
Din
İslam (Sünni)

Boşnaklar, yüzyıllarca dine dayalı bir kimlik tanımı içinde yer almışlar, Bosna-Hersek ve Sancak'ta yaşayan Ortodoks veya Katolik Güney Slavları ise Sırp veya Hırvat milletlerinin bu bölgelerdeki uzantıları kabul edilmiştir. 1963'te Yugoslavya'nın sosyalist Federal Cumhuriyet tanımına geçişi ile birlikte Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti yönetiminde Sırpların egemen konumunun zayıflamaya başlaması Boşnaklar için yeni bir millî kimlik tanımının yolunu açmıştır. 1961'de ortaya atılan "Etnik Müslüman" terimi ile Boşnaklar bu isim altında Bosna-Hersek'in yönetiminde Sırpların ve Hırvatların yanı sıra söz sahibi hâle gelmişlerdir. 1968'de Müslüman milleti kavramı, dinî mensubiyeti ifade eden Müslüman kavramından farklı bir anlam içerecek şekilde Yugoslavya Anayasasına girmiştir. (Bu anlama göre, örneğin, Yugoslavya Arnavutları, (ekseri) müslüman olup, Müslüman değildiler.). Bosna-Hersek'in bağımsızlığını kazanmasından sonra ise, Boşnak terimi millî bir anlam kazanmıştır.

Coğrafi dağılım ve nüfus

Sırbistan-Karadağ 2002 ve 2003 nüfus sayımı verilerine ve bireylerin kendi tanımlamalarına göre önemli bir Boşnak nüfus bulunmaktadır. Söz konusu veriler şu şekildedir:

Sancak'ta; Boşnaklar 193.026 kişi (toplam nüfusun % 45,31'i), Sırplar 156.852 kişi (toplam nüfusun %36,82), Karadağlılar 29.892 kişi (toplam nüfusun %7,02'i), Müslüman milleti 27.047 kişiye (toplam nüfusun %6,35'i);

Karadağ'da; Karadağlılar 267.669 kişi (toplam nüfusun %43,16'i), Sırplar 198.414 kişi (toplam nüfusun %31,99'i), Boşnaklar 48.184 kişi (toplam nüfusun %7,77'i), Arnavutlar 31.163 kişi (toplam nüfusun %5,03'i), Müslüman milleti 24.625 kişi (toplam nüfusun %3,97'i), Hırvatlar 6.811 kişi (toplam nüfusun %1,1'i).

Ayrıca Hırvatistan ve Makedonya'da %1'ler civarında küçük bir Boşnak nüfus yaşamakta, işgücü göçü nedeniyle başta Almanya gelmek üzere Batı Avrupa ülkelerine yerleşmiş Boşnaklar da bulunmaktadır. İlk olarak 1935'te Prizren'e başlayan Tuzlalı Boşnak göçlerinin asıl maksadı Yugoslavya-Türkiye arasında imzalanan göç anlaşmasından faydalanmaktı. Tuzla'dan gelişlerin 1945'e kadar sürdüğü bilinir. Kapı kapanınca Prizren'de kalakalmış olan Boşnaklar evlerine dönemedi civârda 18 köy kurup yerleştiler. Bu köyler Nebregošte, Manastirica, Ljubinje Gornjo, Ljubinje Donjo, Rečane, Lokvica, Sredska, Bogošovce, Mušnikovo, Plavanje, Grnje Selo, Rlačiki, Pejciki, Drlajčiči, Milačiki, Zivinjanje'dir.

Özellikle Balkan savaşları ve 1. Dünya Savaşı arasında Türkiyeye günümüzdeki Bosna Hersek ve Karadağ'dan Boşnak göçü olmuştur. Boşnakların Türkiye'de yerleştiği şehirler şunlardir:

• Adana
• Alaçatı (İzmir)
• Alacami (Afyonkarahisar)
• Amasya
• Ayvalık
• Balaban (Kartepe, Kocaeli)
• Balkaya (Sapanca, Sakarya)
• Buca (İzmir)
• Burhaniye
• Bursa
• Eskişehir
• Fevziye köyü (Ankara)
• Gömeç (Ayvalık-Burhaniye)
• Hamdibey/Trulya (Kırklareli)
• Hüdavendigâr (Eskişehir)
• Karamürsel (Kocaeli)
• Karapınar Mahallesi (Karamürsel, Kocaeli)
• Küçükköy/Yeniçahori (Ayvalık)
• Lütfiye Köyü (Eskişehir)
• İnegöl (Bursa)
• İzmir
• Pendik (İstanbul)
• Sakarya
• Samsun
• Sapanbağları (İstanbul)
• Ördekgölü köyü (Ankara)
• Yıldırım Mahallesi (İstanbul)
• Sefaköy (İstanbul)
• Zara (Sivas)
• Gemerek (Sivas)
• Hafik (Sivas)

Kültür

Folklor

Boşnak folklorü, 15’nci yüzyıla tarihlenen uzun bir geleneğe sahiptir. Boşnak kültüründeki pek çok unsur gibi onların folklorları Slavik karışımı ve Doğu etkisindedir. Tipik olarak 19’ncu yüzyıldan önce yer alır. Boşnak folklorunda iki popüler karakter, düzenbaz ve kahraman görülür. Diğer düzenbazlar akıllı bilge adamı içerir.

Dil

Boşnaklar, bir Güney Slav dili olan Boşnakça konuşurlar. Boşnak lisanı, Sırpçadan alfabe olarak Hırvatçadan bazı kelimeler bakımından farklıdır. Bu 3 değişke genellikle Sırp-Hırvatça adı verilen dilin 3 farklı standartlaştırılmış formu olarak kabul edilmekte olup, hepsi bu dilin Ştokavyan lehçesinin Doğu Hersek grubuna mensuptur.[9][10][11] Doğu Trakya bölgesinde yaşayan bir Güney Slav halkı olan Pomaklar ile de dilleri birbirine yakındır, ancak Pomakça Bulgarca ile daha yakın bir ilişki içerisindedir.

Boşnakçanın söz varlığında Müslüman dünyasının terminolojileri çok fazladır. Bu Müslüman terimleri içinde Türkçenin yeri, tarihî ilgisi ve Osmanlı Devleti’ndeki uzun tarih birliği sebebiyle apayrıdır. Türkçe, Boşnakçanın yapısında sadece söz varlığıyla değil, dil kullanımıyla da vardır. Mesela, Boşnakların bayram kutlamalarında “bajram mubarek olsun” ifadesinin aynen kullanılması buna örnektir.

Boşnakça ayrıca kendine özgü iki yazılış biçimine sahipti. Bunların ilk 'Begovica (ayrıca Bosansika olarak da söylenir) Kiril alfabesi; ikincisi ise Arap alfabesidir (Osmanlı devri). Bugün, bu iki kullanım da hemen hemen ölmek üzeredir. Çünkü, günümüzde bu kullanımın okur yazar sayısı oldukça azdır. Bugün Boşnakça Latin esaslı alfabe ile yazılmaktadır.

Din

Boşnakların çoğu İslam'a, bazıları Ateizm, Agnostisizm ve Deizm inanır. Bundan dolayı Seküler Hümanizm Dünya Görüşü Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti zamanı boyunca yaygındı. Rumeli Müslümanlarının çoğunluğu Sünni'dir ve az sayıda Bektaşi inancına sahiptir. Bunun dışında Katolik ve Ortodoks Hristiyan Boşnaklar da vardır.

Ayrıca bakınız

• Boşnakça
• Bosna-Hersek
• Hersekliler

Dış bağlantılar

• Kuzey Amerika Boşnak Kongresi 7 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bosniak American Advisory BAACBH.org
• Diplomatik Gözlem
• Boşnakça yayın
• Devlet arşivi

Notlar

1. "(2013 Nüfus Sayımı)" (PDF). 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2017.
2. "(Mgk Araştırması)". 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016.
3. "(2011 Nüfus Sayımı Kosova Hariç)". 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.
4. "Arşivlenmiş kopya". 17 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2008.
5. "(2011 Nüfus Sayımı)". 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.
6. "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.
7. "Türkiyede 2 milyon Boşnak bulunmakta". 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016.
8. Hrvatska enciklopedija (LZMK) –Bošnjaci 14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bošnjaci, naziv za podanike bosanskih vladara u predosmansko doba, podanike sultana u osmansko doba, odnosno današnji naziv za najbrojniji od triju konstitutivnih naroda u BiH. Bošnjak, kao i stariji naziv Bošnjanin (u lat. vrelima Bosnensis), prvotno je ime koje označuje pripadništvo srednjovjekovnoj bosanskoj državi.
9. Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), pg. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
10. Václav Blažek, "On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey" retrieved 20 Oct 2010 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pp. 15–16.
11. "Glottolog 4.1 - Eastern Herzegovinian Shtokavian". glottolog.org. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020.