Kartli Krallığı

Kartli Krallığı (Gürcüce : ქართლის სამეფო, kartlis samepo) Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

Kartli ქართლის სამეფო(Gürcüce) kartlis samepo Kartli Krallığı
1478-1762
Prens Vahuşti'nin Atlasına göre arması
1490 yılında Kartli Krallığı
Başkent	Tiflis
Yaygın diller	Gürcüce
Hükûmet	Feodal Monarşi
• 1478–1505	II. Konstantine (ilk)
• 1744–1762	II. Teymuraz (son)
Tarihçe
• Kuruluşu	1478
• Safevi Devleti vasalı	1555-1747
• Kartli-Kaheti Krallığı'nın Birleşmesi	1762
• Dağılışı	1762
Öncüller Ardıllar Gürcü Krallığı Kartli-Kaheti Krallığı
Günümüzdeki durumu	Gürcistan Rusya  Ermenistan

Tarihi

Gürcistan Krallığı'nın birbirleriyle savaşan devletlere bölünmesi

1450'li yıllarda Gürcistan Krallığı'nda kraliyet ailesi ve asiller arasında ayrılıkçı hareketler ortaya çıkmaya başladı. Bu bütün krallıkta büyük bir istikrarsızlığa sebep oldu. Bu dönemin ayırt edici özelliği feodaller arası rekabet, ayrılıkçılık ve iç savaştır.

Gürcistan Krallığı'nın asıl bölünmesi ise 1463 yılında VIII. Giorgi'nin Çihori Muharebesi'nde isyancı asilzade VI. Bagrat tarafından yenilmesi tarihine uzanır. Gürcü ulusal birliğinden geriye kalan bir izi daha sonra kendisini İmereti kralı ilan ederek yok etti. Bu hareket bütün eski Gürcü birleşik monarşisi ve devletinin parçalanmasının başlangıcına yol açtı. Bu parçalanma bölgenin geri kalanının ortak tarihinde çeşitli şekillerde daha önce tekrarlanmıştı.

VIII. Giorgi, 1465 yılındaki yenilgisinin ardından Samtshe prensi II. Kvarkvare tarafından esir alındı. Bunu bir fırsat olarak gören Bagrat 1466 yılında Doğu Gürcistan sınırını geçerek kendisini bütün Gürcistan'ın kralı ilan etti.

Kvarkvare, Bagrat'ın gücünün artmasından endişe ederek VIII. Giorgi'yi serbest bıraktı ancak devrik kral yeniden otoritesini sağlayacak güce sahip değildi. Kendisini sadece Kaheti kralı ilan etti. Aşağı Kartli bölgesini diğer bir taht talibi olan yiğeni II. Konstantine'ye bıraktı. 1469 yılında II. Konstantine kendisini Aşağı Kartli yöneticisi ilan ederek Bagrat'a karşı mücadele etti.

VI. Bagrat 1478 yılında II. Konstantine tarafından yeniden otoritesi sınana dek Kartli'yi yönetmeye devam etti.

Batı Gürcistan'da Gelişmeler

VI.Bagrat'ın oğlu II. Aleksandre Batı Gürcistan'ın soylu aileleri Dadiani, Gurieli, Şervaşidze ve Gelovani hanedanlıkları reislerini İmereti Krallığı tahtına geçmek için bir araya topladı ancak daha sonra II. Vamek'in teklifi ile reddedilerek II. Konstantine'nin Batı Gürcistan'a davet edilmesine karar verildi bunun üzerine II. Aleksandre dağlık batı bölgeleri Raça ve Leçhumi'ye çekildi.

II. Konstantine yerel düklerin de yardımıyla Kutaisi şehrini ele geçirdi ve kısa bir süreliğine Batı Gürcistan'ın Kartli ile yeniden birlikteliğini sağladı. 1481 yılında Samtshe'yi de hakimiyeti altına almayı başardı ve kendisini bütün Gürcistan'ın kralı ilan etti.

Ancak rakip feodaller birbirlerine üstünlük sağlamak için mücadeleye devam ettiler.

II. Kvarkvare 1483 yılında II. Konstantine'yi Aradeti Muharebesi'nde yenilgiye uğrattı. 1484 yılında hükümdarlığı kabul edilmeyen eski varis II. Aleksandre kendisini Batı Gürcistan'ın kralı ilan etti. Bu sırada Megrelya Prensliği'nin yeni feodal derebeyi II. Liparit, II. Konstantine'yi yeniden Batı Gürcistan'a davet etti.

Ancak II. Konstantine, 1487 yılında Akkoyunlu hükümdarı Sultan Yakub'un Kartli'yi işgal etmesiyle bu seferi iptal etti ve Kartli'ye yöneldi.

Bunu fırsat bilerek II. Aleksandre Kutaisi'yi ele geçirdi ve Batı Gürcistan'da kendi otoritesini restore etti. Daha sonra II. Konstantine Kaheti, İmereti kralları ve Samtshe prensi ile bir mutabakat gerçekleştirdi böylece bu Gürcistan'ın uzun bir dönem boyunca krallıklar ve prensliklere bölünmesini şekillendirdi.

Daha Sonraki Gelişmeler

Bu yeni devletler uzun süre barış içinde kalmadılar. II. Giorgi, tahta geçmesinin ardından X. David'i tahttan devirmek ve krallığını fethetmek amacıyla Kartli'ye bir sefer düzenledi. Davit'in kardeşi Bagrat krallığı başarıyla savundu ve bir pusuda II. Giorgi'yi esir almayı başardı.

X. Davit'in kendi daha az başarılı mevkidaşı İmereti Kralı II. Aleksandre'nin akınlarıyla yüzleşmesiyle barış batıda da uzun sürmedi.

1513 yılında Kartli Krallığı komşusu Kaheti'yi kısa bir süreliğine fethetmeyi başardı. 1520 yılında ise Kaheti Krallığı yerel asilzade Kahetili Levan ve tahtın varisi II. Giorgi tarafından yeniden restore edildi. [1]

1555 yılında Amasya antlaşması ile Kartli, Kaheti ve doğu Mesheti Safevi hakimiyetine ve batıda kalan topraklar ise Osmanlı hakimiyetine geçti. İki yüzyıl boyunca Kartli Safevi Devleti'nin bir parçası idi. Bağımsızlığını kaybetmesi dolayısıyla düzenli olarak haraç ödüyor ve İran şahına köleler, atlar ve şaraplar olmak üzere hediyeler yolluyordu.[2]

18. Yüzyıl : Bölünük Gürcü Krallıkları Osmanlı ve Safevi Vasallığı Altında

1747 yılında Nadir Şah bir suikaste uğradı. Bu istikrarsızlıkdan yararlanarak kendilerine başarılarından dolayı Nadir Şah tarafından Kartli ve Kaheti krallıkları verilmiş olan II. Teymuraz ve oğlu II. İrakli Safevilerden de facto bağımsızlıklarını ilan ettiler.

1762 yılında II. Teymuraz'ın ölümünün ardından oğlu II. İrakli Kartli'nin de kontrolünü üzerine aldı ve birleşik Kartli-Kaheti Krallığı'nı kurdu.

Hükümdarlar

Portresi	Kral	Hükümdarlık yılları	Aile bağlantıları
	II. Konstantine	1484–1505	I. Aleksandre'nin torunu
	X. Davit	1505–1525	II. Konstantine'in oğlu
	IX. Giorgi	1525–1527	X. Davit'in kardeşi
	Luarsab	1527–1556	X. Davit'in oğlu
	I. Simon	1556–1569 1578–1599	I. Luarsab'ın oğlu
	XI. Davit	1569–1578	I. Simon'un kardeşi
	X. Giorgi	1599–1606	I. Simon'un oğlu
	II. Luarsab	1606–1615	X. Giorgi'nin oğlu
	VII. Bagrat	1615–1619	XI. Davit'in oğlu
	II. Simon	1619–1630	VII. Bagrat'ın oğlu
	I. Teymuraz	1630–1634	(Kartli, I.Teymuraz'ın Kaheti Krallığı'nın parçasıydı)
	I. Rostom	1633–1658	XI. Davit'in oğlu
	V. Vahtang	1658–1675	II. Konstantine'nin torununun çocuğu
	XI. Giorgi	1675–1688 1703–1709	V. Vahtang'ın oğlu
	I. Erekle	1688–1703	I. Teymuraz'ın oğlu
	Kayhosro	1709–1711	XI. Giorgi'nin yeğeni
	I. Yese	1714–1716 1724–1727	Kayhosro'un kardeşi
	VI. Vahtang	1716–1724	Kayhosro ve I. Yese'nin kardeşi
	II. Teymuraz	1744–1762	I. Erekle'nin torunu

Kaynakça

1. Georgian Soviet Encyclopedia, Vol. 10, pg. 466–469, Tb., 1986
2. Berdzenishvili, ed., 1973, pp. 252–254