Lazika

Lazika ya da Egrisi (Lazca: Laziǩa, Gürcüce: ეგრისი Egrisi, Yunanca: Λαζική Laziki, Farsça: لازستان Lazistan, Ermenice: Եգեր Yeger) Karadeniz'in güneydoğu kıyısında tarihsel bölge. Latince'de 'Lazika'; "Lazların ülkesi" anlamına gelmektedir. Aynı dönem devleti Perslerin resmi literatüründe ise "Lazistan" olarak yer almıştır. Bugün Türkiye ile Gürcistan sınırları içinde yer alır. Bu bölgeden “Lazika” adıyla ilk kez 7. yüzyılda yazarı bilinmeyen, Ermenice "Coğrafya” adlı kitapta bahsedilmiştir.

Lazika Lazika Krallığı
MS 2. yüzyıl-MS 7. yüzyıl
Lazika Krallığı (Egrisi) MÖ c. 6. yy. - MS c. 7. yy.
Başkent	Goci (Arkeopolis)
Yaygın diller	Tzan Dili (Eski Lazca)
Hükûmet	Monarşi
Mapa
• 360-380	Mirdat
• 522-528	I. Tsate
• ?-541	Opsite
• 541-555	II. Gubaz
Tarihçe
• Kuruluşu	MS 2. yüzyıl
• Dağılışı	MS 7. yüzyıl
Öncüller Ardıllar Roma İmparatorluğu Abhazya Krallığı
Günümüzdeki durumu	Gürcistan  Türkiye  Rusya

1838'den kalma milattan hemen önceki dönemi gösterir haritada Trabzon'un doğusundan Abhazya'ya değin Proto-Laz oymakları: Colchis ya da Lazika-Egrissi, Makronlar, Sanniler, Moshiler

MS 1. yüzyıldan itibaren Kolhisliler yerine "Laz" veya "Megrel" olarak anılan Megrel-Lazlar, önce Polemon egemenliğine daha sonra da Roma İmparatorluğu'na karşı bağımsızlık savaşı başlatmışlardır. 69-79 yıllarında Laz bir amiral olan Aniket, halkını Romalılara karşı ayaklandırmıştır. Stratejik bir bölge olan Lazika'yı bırakmak istemeyen Romalılar, Lazların özgürlük mücadelesi karşısında Lazika'yı terk etmek zorunda kaldılar. Samsatlı Lukianos, MS 163 yılında yazdığı "Toxaris" isimli kitabında "Tigrapat" adındaki Laz prensten bahseder. Bu durum o tarihlerde yarı bağımsız bir Laz devleti olduğunu göstermekle beraber, bu prensin gerçekten yaşadığına ilişkin bir kanıt yoktur.[1]

Lazika'nın güçlenmesi, Laz akınlarının Çoruh'u aşarak Güneydoğu Karadeniz Bölgesi'ne de yönelmesi ve Lazların bu bölgeye kitlesel göçleri, Roma vasalı 2. Polemon'u tedirgin etti. Krallığını Lazlardan koruyabilmek amacıyla hükümetini Romalılara teslim etti. Roma İmparatorluğu'nun bir eyaleti hâline gelmiş, bu eyalete de "Pontus Polemonyakos" adı verilmiştir. Trabzon'un doğusundan Çoruh yatağına kadar olan bölge Lazların eskiden beri yoğun olarak yaşadığı bir bölge olmasına rağmen, Lazika Krallığı'nın yönetimi dışında kalmıştır[2].

2. yüzyıldan itibaren, Lazika Krallığı güçlenmiş, 4. yüzyılda yönetim alanını Trabzon'a kadar genişletemediyse de etki alanı içine almıştır. 395'te Roma İmparatorluğu'nun ikiye ayrılması, Lazika Krallığı'nın güçlenip genişlemesine imkân sağlamış, bugün Batı Gürcistan olarak bilinen Fasis'i iktisâdî, siyâsî ve askerî açılardan birleştirmiştir. Lazika Krallığı, bir Bizans vasalı olmasına rağmen, kendisine bağlı vasalları da vardı[2].

Lazika'nın, Rioni havzasının güney kesimi 5. ve 6. yüzyıllarda Bizans-Pers savaşları nedeniyle Laz-Megrel nüfusunun tamamına yakınını yitirmiştir. Bu yüzden Arap istilalarından etkilenen Gürcüler Doğu Gürcistan'dan kitlesel olarak göç ederek süreç içinde bu bölgeye yerleşmişlerdir. Böylece günümüzde Müslümanları Laz, Hristiyanları Megrel olarak adlandırılan Laz-Megreller arasında, Gürcülerden oluşan ve Guria / Acara olarak bilinen tampon bölge oluşmuştur.

8. yüzyıla gelindiğinde, Lazika Krallığı yerini; nüfusunu Abhazlar, Svanlar, Megrel-Lazlar ve bölgeye Kartli'den göç eden Gürcülerin oluşturduğu Abhazya Krallığı'na bırakmıştır. 780'lerde Abhazya Krallığı'nın sınırları kuzeybatıda Nikopsia (Tuapse), güneyde ise Çoruh yatağına kadar uzanıyordu.

Bizanslı yazarlar Batı Gürcistan'a “Lazika Krallığı” diyorlardı. Bizanslı şair ve tarihçi Agathias (6. yüzyıl) Lazika'daki Telepis Kalesi'nden söz eder. Samtredia ilçesinde Tolebi köyündeki yıkıntıların bu kalenin kalıntıları olduğu sanılır. Kilden kap kacak ticareti yeri Kitropolia burada bulunuyormuş. 6. yüzyılın ikinci yarısında Lazika'da kale kenti ve piskoposluk merkezi Petra (Çürüksu (Kobuleti)) ilçesindeki bugünkü Tsihisz'iri köyü) kurulmuştur.

Hükümdarlar

Hükümdar/ Patricii	Saltanat	Notlar
1. Malasa	Flavius Arrianus tarafından 131'de bahsedilmiş	Roma İmparatoru Hadrianus'un vasali
2. Pacorus	Antoninus Pius (r. 138–161) ile aynı dönemde yaşamış	ismi, kendi adına çıkardığı parada bulunmuştur
3. Agros veya Akos	fl. c. 2. yüzyıl
4. Mirdat	c. 360 – c. 380
5. Baraz-Bakur	c. 380 – c. 395
6. I. Gubaz	onaylanmış c. 456 – 466
7. Damnaze	?–521/522
8. I. Tsate	onaylanmış 521/522 – 527/528
9. Opsite (kral olup olmadığı tartışmalı)	Saltanatın tarihi belli değil, büyük olasılıkla 541'den biraz önce
10. II. Gubaz	c. 541 – 555
11. II. Tsate	556–?
12. I. Barnuk	660 – c. 670
13. Lebarnicius	c. 662	"Lazika patricii" adlı eserde adı geçmiştir. Theodosius ve Gangra Theodore'sunun Hypomnensticumu.
14. Grigor veya Grigol	670 – c. 675
15. II. Barnuk [3]	675–691
16. Sergius	c. 696/697

Kaynakça

1. Zehiroğlu, Ahmet Mican. Antik Çağlarda Doğu Karadeniz. s. 73.
2. A. M. Zehiroğlu ; Antik Çağlarda Doğu Karadeniz
3. Babası Grigor ile beraber.

Ek okuma

• David Braund: Georgia in Antiquity: A History of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. Oxford 1994.
• Heinz Fähnrich: Geschichte Georgiens von den Anfängen bis zur Mongolenherrschaft. Verlag Shaker, Aachen 1993.