Kozan

Kozan (Sis), Adana ilinin bir ilçesidir. Adana ovasının Yukarı Ova denilen kısmında düz arazinin tepelik bölgeye geçtiği kesimde kurulmuş olup, il merkezine uzaklığı 69 km'dir. İlçe kuzeyde Kayseri, Yahyalı, Feke, Saimbeyli; doğuda Osmaniye, Kadirli; güneyde Ceyhan, İmamoğlu; Batıda Aladağ ilçeleriyle çevrilmiştir. İlçenin yüzölçümü 1690 km²'dir. Adana'nın (metropoller hariç) iki büyük ilçesinden birisidir. Ayrıca Adana İl Sınırları içindeki en geniş (yüzölçüm olarak) ilçe durumundadır. Tarih boyunca önemli bir yerleşim olan Kozan Kilikya Ermeni Krallığı'nın başkentliğini yapmış olup Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet Dönemindeyse 1926'ya kadar vilayetlik (il statüsü) yapmıştır. Ancak 1926'da bazı milletvekilleri yüzünden vilayetliği lağvedilmiştir. Ayrıca vilayetken Fevzi Çakmak'ı TBMM'ye milletvekili olarak göndermiştir.

Başlığın diğer anlamları için Kozan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kozan
İlçe
Ülke Türkiye
İl Adana
Coğrafi bölge Akdeniz Bölgesi
İdare
 • Kaymakam Şafak Gürçam[1]
 • Belediye başkanı Kazım Özgan (SP)[2]
Yüzölçümü
 • Toplam 1.690 km² (650 mil²)
Rakım 120 m (390 ft)
Nüfus
 (2018)
 • Toplam 130,495
 • Kır
 -
 • Şehir
 -
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 01510
İl alan kodu 0322
İl plaka kodu 01
Resmî site
Belediye

Profesyonel liglerde oynayan tek takımı Kozanspor'dur. 3.Ligde mücadele etmektedir. Kulüp tarihi boyunca bir 3.Lig bir Bölgesel Amatör Lig arası gidip gelse de 2015 yılında 3.Lige yükselmiş ve bir daha hiç düşmemiştir. İç saha maçlarını İsmet Atlı Stadında oynar.

İlçenin Kozan Dağı, Dengin Yoktur Kozan ve Kozan gibi çok sayıda tanıdık türküleri bulunmaktadır. Kozan TV ve Otağ TV adında iki televizyon kanalı, Kozan FM, Sis FM ve Kozan Barış FM adında da üç radyosu bulunmaktadır. 7 adet yerel gazetesi bulunan Kozan, İnternet haberciliğinde çoğu ilden ileri durumdadır. Eğitimde de oldukça iyi olan Kozan'ın Okuryazarlık Oranı çoğu ilçeden yüksektir. İlçede Çukurova Üniversitesi'ne bağlı yüksekokul mevcuttur. İlçeye 4 yıllık fakülte kurulmuştur. Ekonomide de yükselen güç olan Kozan'da Kozan Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Türkiye'nin birçok yerinde Kozan'dan göç etmiş olanların kurmuş olduğu, Kozan adını taşıyan yerleşim yerleri de mevcuttur (Kozanlı, Kulu, Kozanlı, Soma, Kozan, Çandır, Kozan, Serik, Hacılar vb).

Etimoloji

Şehrin bilinen en eski ismi Sis veya Siski'dir. Roma kontrolü altında şehire Flavias veya Flaviopolis denilmiştir.[3] Bizans döneminde ise şehrin eski Yunanca ismi olan Sision (Σίσιον) yaygınlık kazanmıştır.[4] Ermenicede şehre Sis (Սիս) veya Sissu denilmiştir. Şehre Kozan (Osmanlıca: قوزان) isminin verilmesi, aslen Gaziantep'in Kozan köyü kökenli Kozanoğlu Hanedanı'na (1689-1865) dayanmaktadır.[5]

Kozan adı eski Türkçede aynı zamanda bazı boyların totemi olan “Yaban Tavşanı” (İng. jack Rabbit, Hare) anlamına gelir. Genellikle Ogur Türkçesinde çok eskiden kullanılan “Ksoran” biçiminin, Ogur-Oğuz değişimiyle yani –r ve –s/z değişimiyle “Kozan” şeklini almasıyla oluşmuştur. Diğer Kuzey Türkçelerinde çoğunlukla “Kıyan-Kuyan-Koyon-Köyön-Kodan-koygun” biçiminde görülen bu kelime Türkiye’de Orta Anadolu’da “Göcen-Gocen-Gozan” biçiminde fakat “Yaban Tavşanı Yavrusu” anlamında kullanılır. Orta çağdan önce kaydı yoktur fakat kesinlikle iki nedenden dolayı daha eskidir. 1- bazı kuzey-doğu formları çok eski bir biçimi olan *Koḏan (Kozan) şeklindedir. 2- *Kuyan kelimesi Çuvaşca’daki (Ogur) eski *X/Ksoran biçiminin daha yeni bir formunun oldukça eski bir kanıtıdır ki burada –r ve -ḏ yani –s/z değişiminden dolayı *Koḏan (Kozan) biçimini alır. Diğer formları ise; Teleüt: Koyon/Köyön, Khakas: Kozan/Xozan, Tuva: Kodan/Koygun, Türkmen: Tawşan/ Dawuşğan, Bulgar: Tawşan ve Kıyan/Kuyan, biçimindedir.[6]. Ayrıca; Eski Uygurcada (8. yy.): Koyan/koyun, Çağataycada PdC: Koyan, Harezm’de: koyan, Codex Cumanicus'ta: Koyan, Biruni’de: Tuşkan, Kaşgarlı’da: Tavyişgan, «Imennik» Yıl 866 (Bul): Dvansh, Dovshon, Tatar: Kuyan, Taushan ve Karaçay-Balkar: K’on, olarak kayıtlıdır. Modern lehçelerde ise; Başkurd: kuyan, Nogay: Koyan, Kazak: Koyan, Kırgız: Koyon, Karakalpak: koyan, Altay: koyon / köyön, Leb (Lop/Karluk): koyon / köyön, Koyb: kozan, Sakha: Kozan, Şor: Kozan, Hakas: Hozan, ve bazı orta kuzey, orta güney ve kuzey batı lehçelerinde koyan vb. biçimlerdedir.[7]

Nüfus

1893 yılında Osmanlı Devleti tarafından yapılan nüfus sayımına göre Sis (Kozan) kazasının nüfusu 32.507 kişidir. Bunun %56'sı Müslümanlardan (çoğunluğu Türk), %43'ü Gayrimüslimlerden (çoğunluğu Ermeni) oluşmaktaydı.[8] Kazada 18.338 Türk (Müslüman), 14.026 Ermeni, 56 Katolik ve 87 Protestan yaşamaktaydı.[8] Aynı yılda Kozan sancağının toplam nüfusu 84.312 idi. Bunlardan 55.269 (%66) Müslüman ve 29.043 (%34) gayrimüslim idi.[8]

İlçenin nüfusu 31 Aralık 2011 tarihinde açıklanan ADNKS kesin sonuçlarına göre 127.804'dir. Bunun 78.587'i ilçe merkezinde, 49.217'si ise kasaba ve köylerde yaşamaktadır.

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[9]92.88520.23672.649
1970[10]104.56926.09778.472
1975[11]115.67932.04583.634
1980[12]130.80042.46288.338
1985[13]143.37350.32493.049
1990[14]117.70454.45163.253
2000[15]130.87575.83355.042
2007[16]123.98072.46351.517
2008[17]124.66972.72751.942
2009[18]125.81374.52151.292
2010[19]127.10076.86450.236
2011[20]127.80478.58749.217
2012[21]127.92679.94347.983
2013[22]128.153128.153Veri yok
2014[23]128.893128.893Veri yok
2015[24]129.242129.242Veri yok
2016[25]129.985129.985Veri yok
2019[26]131.633131.633Veri yok

Kozan ilçe merkezi ve köylerin tamamı Müslüman Türklerden oluşmaktadır, etnik yapıda farklılık yoktur. Ancak az sayıda Balkan Göçmeni bulunur. İlçenin bugünkü görünümde dış savaşlar sırasındaki dış göçler etkilidir. Özellikle Aydın-Söke, Musul-Kerkük ve Bulgaristan ve Makedonya göçmenleriyle yerli Halk olan Varsak, Karakeçili, Sarıkeçili Türkleriyle beraber bölgedeki Türk nüfusunu oluşturur. Türklerden ayrı olarak Toros Arapı denen Arap ırkı Torosların eteklerinde yaşarlar.

Mahalleler

Kozan'ın 103 mahallesinin 18'i merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 90.908 kişi (% 69,7) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 79 km uzaklıktaki Y.Keçili'dir. Merkez mahalleleri dışında nüfusu en fazla olan mahalle, 1.540 kişi ile Hamam'dır. Kozan'nın nüfusu 2017 yılında %0,36 kişi artmıştır.

Kozan ilçesinin mahallelerinin ilçeye uzaklığı, rakımı ve nüfusu

Sıra Mahalle Km* Rakım Nüfus
2016[27] 2017[28] 2018 2019
1 Ağlıboğaz Mah. 4,7 6.100 6.211
2 Arslanpaşa Mah. 1,0 4.208 4.201
3 Bağlar Mah. 2,2 1.328 1.436
4 Cumhuriyet Mah. 1,2 5.806 5.966
5 Çanaklı Mah. 2,9 8.162 8.275
6 Eskikabasakal Mah. 3,9 656 656
7 Güneri Mah. 5,3 2.056 2.086
8 Hacımirzalı Mah. 2,4 1.204 849
9 Hacıuşağı Mah. 0,6 579 1.192
10 Karacaoğlan Mah. 2,2 10.343 11.225
11 Mahmutlu Mah. 1,8 3.400 3.314
12 Şevkiye Mah. 4,8 7.456 7.458
13 Taş Mah. 1,2 692 686
14 Tavşantepe Mah. 2,9 5.975 6.019
15 Tufanpaşa Mah. 0,5 12.841 12.655
16 Türkeli Mah. 3,4 11.695 11.763
17 Varsaklar Mah. 3,8 6.318 6.400
18 Yarımoğlu Mah. 1,9 519 516
Kozan (Merkez) 135 89.338 90.908
19 Acarmantaş Mah. 18,1 128 1.060 1.040
20 Akarca Mah. 33,4 751 47 48
21 Akçalıuşağı Mah. 38,7 959 636 620
22 Akdam Mah. 34,8 754 1.116 1.101
23 Akkaya Mah. 76,5 1.885 141 134
24 Alapınar Mah. 17,7 64 118 111
25 Andıl Mah. 13,7 871 106 105
26 Arslanlı Mah. 16,0 58 974 914
27 Aydın Mah. 33,1 277 841 838
28 Ayşehoca Mah. 22,9 38 493 473
29 Bağözü Mah. 17,1 444 244 248
30 Bağtepe Mah. 23,9 325 1.164 1.122
31 Boztahta Mah. 35,3 730 594 574
32 Bucak Mah. 13,7 89 1.190 1.137
33 Bulduklu Mah. 15,0 49 489 469
34 Çamdere Mah. 29,4 678 318 346
35 Çamlarca Mah. 30,6 622 145 142
36 Çandık Mah. 8,9 203 710 715
37 Çelenuşağı Mah. 43,8 777 106 102
38 Çobanpınarı Mah. 10,8 99 388 355
39 Çokak Mah. 16,3 45 250 228
40 Çukurören Mah. 12,3 79 385 391
41 Çulluuşağı Mah. 29,6 653 332 351
42 Çürüklü Mah. 30,8 775 267 256
43 Damyeri Mah. 23,1 190 437 434
44 Dikilitaş Mah. 14,5 92 406 385
45 Dilekkaya Mah. 27,5 32 370 398
46 Doğanalanı Mah. 42,8 319 521 501
47 Duraluşağı Mah. 9,6 247 114 108
48 Durmuşlu Mah. 8,8 317 392 410
49 Düzağaç Mah. 19,0 675 317 310
50 Enizçakırı Mah. 39,8 822 312 306
51 Ergenuşağı Mah. 52,7 833 306 284
52 Eskimantaş Mah. 17,8 390 590 578
53 Faydalı Mah. 16,0 45 1.265 1.238
54 Ferhatlı Mah. 14,0 614 1.134 1.171
55 Gazi Mah. 18,3 45 1.396 1.398
56 Gedikli Mah. 11,0 384 465 457
57 Gökçeyol Mah. 22,0 48 23 26
58 Gökgöz Mah. 41,3 590 159 159
59 Görbeyaz Mah. 73,7 803 228 223
60 Hacıbeyli Mah. 21,6 40 863 531
61 Hamam Mah. 16,6 70 1.591 1.540
62 Ilıca Mah. 15,8 136 1.043 1.045
63 Işıkkaya Mah. 62,6 765 194 177
64 Işıklı Mah. 9,3 95 761 749
65 İdemköy Mah. 12,0 119 561 547
66 Kabaktepe Mah. 34,6 950 52 50
67 Kahveli Mah. 6,8 317 381 382
68 Kalkumaç Mah. 71,2 991 195 206
69 Kapıkaya Mah. 72,2 1.155 238 227
70 Karabucak Mah. 29,6 672 257 257
71 Karacaören Mah. 15,0 166 240 232
72 Karahamzalı Mah. 25,4 464 340 332
73 Karanebili Mah. 27,6 695 116 112
74 Kemerköy Mah. 11,0 218 162 167
75 Kıbrıslar Mah. 36,0 722 177 179
76 Kızıllar Mah. 63,6 1.058 980 981
77 Kızlarsekisi Mah. 46,7 620 284 270
78 Köseli Mah. 13,7 367 305 299
79 Kuytucak Mah. 24,2 696 658 623
80 Kuyubeli Mah. 38,9 902 354 357
81 Kuyuluk Mah. 12,8 99 290 273
82 Mahyalar Mah. 34,0 637 241 224
83 Marankeçili Mah. 58,0 1.038 269 264
84 Minnetli Mah. 28,2 621 153 151
85 Orçan (Dağlıca)Mah. 20,5 534 253 237
86 Oruçlu Mah. 11,0 269 370 374
87 Örendere Mah. 19,4 977 163 173
88 Özbaşı Mah. 23,3 762 141 144
89 Pekmezci Mah. 12,4 54 524 490
90 Postkabasakal Mah. 23,1 337 682 656
91 Salmanlı Mah. 37,0 502 143 129
92 Şerifli Mah. 42,0 903 333 325
93 Tepecikören Mah. 26,7 158 1.323 1.290
94 Tufanlı Mah. 7,6 103 336 316
95 Turgutlu Mah. 8,4 268 1.485 1.501
96 Turunçlu Mah. 12,9 153 404 391
97 Velicanlı Mah. 39,9 1.001 170 165
98 Yanalerik Mah. 39,9 892 146 141
99 Yassıçalı Mah. 10,8 64 887 873
100 Yeniköy Mah. 12,5 210 359 352
101 Yukarıkeçili Mah. 79,0 1.065 288 268
102 Yüksekören Mah. 16,7 203 850 820
103 Zerdali Mah. 25,7 340 536 522
Kozan (Kırsal) 40.647 39.548
Kozan (İlçe) 129.985 130.456

* Km,  Cumhuriyet Mahallesi'nde bulunan kaymakamlığa olan uzaklıktır.

Belediye başkanları
  • Kazım Özgan (2019- )
  • Musa Öztürk (2014-2019)
  • Kazım Özgan (2004-2014; 2 dönem)
  • Mehmet Açıkgöz (1994-2004; 2 Dönem)
  • Mustafa Azgın (1977-1984 / 1989-1994; 2 Dönem)
  • Ersan Arıkan (1984-1989)
  • A. Kuddusi Çalatlı

Coğrafi konum

Kardeş şehirler

Ayrıca bakınız

Galeri
  • Anavarza Kalesi'nden
  • Anavarza Kalesi'nden
  • Kilikya kenti batı kapısından Anavarza Kalesi
  • Kilikya kenti batı kapısından Anavarza Kalesi
  • 1199-1375 tarihleri arasında Kilikya Ermeni Krallığı
  • Kilikya Başkenti Kozan (Sis)
  • Kozan Katliamı/Ağzıkaraca Köyü Şehitliği
  • Kozan Kalesinden, Kozan (1)
  • Kozan Sancağı (1907)
  • Adana-Sivas Karayolu, Durmuşlu Köyü-Kozan
  • Kozan Kalesi'nden, Kozan (2)
  • Kozan kalesi girişi
  • Arıkan Konağı
  • Atatürk Parkı
  • Kozan Genel Görünüm
  • Kozan Genel Görünüm (2)
  • Kozan Genel Görünüm (3)
  • Ciğer Kebabı
  • Kozan'ın sembolü Kozan portakalı
  • Bucak Kalesi
  • Arıkan Konağı (2)
  • Kozan Barajı
  • Kozan Barajı (2)
  • Kozan Barajı (3)
  • Kilgen Çayı
  • Kilgen Çayı (2)
  • Kilgen Çayı (3)
  • Anavarza Kalesi

Kaynakça
  1. http://www.kozan.gov.tr/ozgecmis
  2. http://www.kozan.bel.tr/
  3. 1911 Encyclopædia Britannica, s.v. 'Sis'
  4. William Mitchell Ramsay, The Historical Geography of Asia Minor, p. 385 12 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. A.G. Gould, "Ḳōzān" Encyclopaedia of Islam (2nd ed.) s.v.; print edition 9789004161214, 1960-2007
  6. An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, syf. 678, Sir GERARD CLAUSON, Oxford, 1972
  7. Hauenschild 2003: 200
  8. Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. ss. 178-186. ISBN 9780299091606. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014.
  9. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  16. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  17. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  18. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  19. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  20. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  21. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  22. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  23. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  24. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  25. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.
  26. "2019 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
  27. TÜİK 31 Ocak 2017 verileri
  28. TÜİK 1 Şubat 2018 verileri

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.