Patin
Patin ya da Unki, MÖ 1. binyılda Anadolu ile Mezopotamya'nın birleşim sahasında hüküm süren geç Hitit krallığı.
Patin | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| y. MÖ 870-MÖ 738 | |||||||||
 Patin ve diğer Geç Hitit krallıklarının konumlarını gösteren harita. | |||||||||
| Başkent | Kinalua | ||||||||
| Yaygın diller | Luvice | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
• Kuruluşu | y. MÖ 870 | ||||||||
• Dağılışı | MÖ 738 | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu |
Türkiye Suriye | ||||||||
Toponimi
Krallığın adı, modern araştırmacılar tarafından ilk olarak Hatin olarak okunsa da ilerleyen yıllarda derinleşen çalışmalar ile doğru adın Patin olduğu ortaya çıkarılmıştır. Kimi araştırmacılar tarafından Pattin ya da Patina şeklinde de okunan krallığa Asur belgelerindeyse Unki adıyla rastlanmaktadır.[1]
Konumu
Patin, bugünkü Antakya ve Amik Ovası'nda yer alır.[1] Aynı bölge Hitit kaynaklarında başkenti Alalah olan Mukiş ülkesinin bir parçası olarak gösterilmektedir.
Tarihçe
Başkenti Kunalua olan krallıkla ilgili bilgiler Asur kaynaklarından elde edilmektedir. Hitit İmparatorluğu'nun çöküşünden Asur Kralı II. Aşurnasirpal'in tahta çıkışına kadar olan dönem hakkında bilgi sahibi olunmamakla birlikte krallıkla ilgili edinilebilen en eski bilgi MÖ 870 yılında II. Aşurnasirpal'in batı seferi sırasında Patin ülkesine girerek haraca bağlamasıdır.[1] MÖ 858'de bu sefer Asur Kralı III. Şalmanezer, Kuzey Suriye seferinde Patin'in Bit-Adini ve Karkamış kralları tarafından desteklenen Patin'in bir kısmını işgal ederek Kuzey Suriye koalisyonunu bozmuştur.
MÖ 857'de ise Patin tahtında Kalparunda'nın oturduğu ve Asurlulara vergi ödediği bilinmektedir. Bu kralın vergi ödeme sahneleri Balavat Kapıları üzerindeki tunç kaplamalarda işlenmiştir. MÖ 829 yılında Patin'de taht kavgası çıkarak Patin Kralı Lubarna, Surri adlı biri tarafından tahttan indirilmiştir. Bu durum üzerine III. Şalmanezer ordusunu Patin'e göndererek Surri'yi öldürtmüş ve yerine Sasi'yi oturtmuştur.[1]
Daha ileriki yıllara ait belgelerde ülkenin adı Aramca olan Unki olarak geçmekte olup buna dayanılarak Patin'in Aramilerin etkisi altına girdiği düşünülmektedir. Patin'in MÖ 743'te Asur kralına karşı oluşturulan Urartu-Arpad ittifakında komşu krallıklarının aksine yer almaması da hâlen Asur etkisinin ülkede hüküm sürdüğüne bir işaret olarak yorumlanmaktadır.[1] Ancak bundan dört yıl sonra Tutammu anlaşmayı bozararak ayaklansa da MÖ 738'de Asurlular düzenledikleri seferle Tutammu'yu tahttan indirir, kenti yağmalar ve başkente Asurlu bir vali atar. Patin bu yıldan itibaren bir Asur eyaleti hâline gelir.[2]
Krallar
| Kral | Dönem | Asurlu hâmisi |
|---|---|---|
| Taita | MÖ 11. ya da 10. yüzyıl | Yok |
| Manana | MÖ 10. yüzyıl | |
| I. Şuppiluliuma | ||
| I. Lubarna | y. 870 | II. Aşurnasirpal |
| II. Şuppiluliuma | MÖ 858 | III. Şalmanezer |
| Kalparunda | MÖ 857-853 | |
| II. Lubarna | MÖ 831-829 | |
| Surri | MÖ 831-830 | |
| Sasi | MÖ 831-30 | |
| Tutammu | MÖ 738 | III. Tiglat-Pileser |
Kaynakça
- Tiryaki, Sırrı (2014). Asur-Urartu İlişkilerinde Yerel Beylikler ve Onların Rolü (Doktora tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. ss. 475-485.
- J. D. Hawkins: Assyrians and Hittites. In: Iraq. 36, 1974, 81; Trevor Bryce: The World of the Neo-Hittite Kingdoms; A Political and Military History. Oxford, New York 2012, S. 128-133.305-306; Christian Marek, Peter Frei: Geschichte Kleinasiens in der Antike. München 2010, S. 802.