Mogan Gölü

Mogan Gölü, Ankara'nın Gölbaşı ilçesinde bulunan bir set gölüdür. Göl ve çevresi, Barselona Sözleşmesi çerçevesinde Türkiye'de ilan edilen 15 özel koruma bölgesinden bir tanesini oluşturan "Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi" içinde yer alır.[1] Bulunduğu coğrafyada önemli bir sulak alan ve rekreasyon mekanı olmasının yanı sıra florası ve faunası bakımından da ülkenin önemli doğal yaşam alanlarından bir tanesidir.

Mogan Gölü
Konum Gölbaşı, Ankara, Türkiye
Koordinatlar 39°46′0″K 32°47′30″D
Göl türü Set gölü
Havza ülkeleri Türkiye
Yüzölçümü 63 km²
Su hacmi 14 milyon m³
Yüzey rakımı 970-1200 m
Yerleşimler Ankara

İsim

"Mogan" kelimesinin etimolojik açıdan bir kökeni bulunmamakla birlikte, sonradan türetildiği düşünülmektedir. Halk arasında anlatılagelen bir efsaneye göre; eski zamanlarda gölün yakınlarında bir köyde yaşayan Monza ve Ganey isimli iki genç birbirine aşık olur. Fakat ailelerin şiddetle bu birlikteliğe karşı çıkması üzerine kavuşma ümidini kaybeden gençlerden her biri, gölün farklı yakalarında bulunan iki tepeye kaçar. Gece gündüz hiç durmadan ve göz pınarları kuruyana kadar ağlayan aşıkların gözyaşları zamanla birike birike bir göl oluşturur ve halk da bu göle Monza ve Ganey'in baş harflerinden oluşan "Mogan" yakıştırmasını yapar. O günden beri gölün bu isimle anıldığı rivayet edilir.[2]

Oluşumu ve jeolojik yapısı

Mogan Gölü, Ankara'nın 20 kilometre güneyinde, Eymir Gölü'nün de dahil olduğu bir havzada yer alır. Günümüzde gölün bulunduğu nokta başlangıçta bir akarsu vadisi iken; Sukesen, Başpınar, Gölova ve Yavrucak gibi derelerin taşıdığı alüvyonların vadinin önünü kapatması sonucunda zamanla tatlı su gölüne dönüşmüştür. Kuzey, doğu ve batıdan tepelerle çevrili olup güneyindeki düzlük ovaya doğru genişleme göstermiştir. Yağışların yoğun olduğu dönemlerde olası su taşkınları önlemek amacıyla Eymir Gölü ile Mogan arasına 1972 yılında bir regülatör inşa edilmiştir.[3] 2010-2011 yılların arasında bölgede yaşanan bol yağışlar sonrasında uzun bir süre sonra ilk defa bu regülatör kapakları açılmış; bu sayede hem büyük bir su baskını önlenmiş hem de Eymir Gölü'nde su seviyesi yükselmiştir. Toplam göl alanı 63 km², hacmi 14 milyon m³ ve ortalama derinliği ise 3.5-4 metredir. Çevre uzunluğu 14 kilometre olup boyutları 6x0,9 km oranındadır.[4] Kurak dönemlerde en derin noktası 4.5 metre olarak ölçülmüş olup su seviyesinin en yüksek olduğu zamanlarda bu sayı 5 metreye kadar çıkmaktadır.

Fauna

Göl ve çevresi, belirli mevsimlerde pek çok kuş türüne ev sahipliği yapan önemli bir sulak alan özelliği göstermektedir. Tarih boyunca 226 farklı kuş türünün kaydedildiği gölde özellikle dikkuyruk ve pasbaş patka türleri yoğun bir şekilde üremektedir. Öte yandan; 2000 yılının ortalarına kadar göldeki baskın balık türünün Esox lucius olduğu, aynı zamanda Silurus glanis, Cyprinus carpio ve Tinca tinca’nın da oldukça bol bulunduğu bilinmektedir. 2017 yılında yapılan çalışmalar sonucunda Cyprinidae, Atherinidae ve Esocidae familyalarına ait Cyprinus carpio, Carassius gibelio, Tinca tinca, Alburnus escherichii, Pseudorasbora parva, Atherina boyeri ve Esox lucius gibi balık türlerinin burada yaşamaya devam ettiği tespit edilmiştir. Fakat, daha önceki yıllarda literatüre geçen Silurus glanis’e rastlanmamıştır. Ayrıca; Carassius gibelio, Pseudorasbora parva ve Atherina boyeri gibi türler göle giriş şekli belirlenemeyen, istilacı türlerdendir. Özellikle Carassius ailesi girdiği ortama çok çabuk adapte olan ve hızlı bir şekilde üreyen bireylere sahip olduğu için gölün ekolojik dengesini olumsuz yönde etkilemiştir.[4]

Kuşlar
Mogan Gölü ve çevresinde gözlemlenen kuş türleri[3]
Takson adı Türkçe adı Korunma Durumu (IUCN) Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriteri Konaklama sebebi
Acrocephalus melanopogon Bıyıklı kamışçın LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Ardea purpurea Erguvani balıkçıl LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Ardeola ralloides Alaca balıkçıl LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Aythya nyroca Pasbaş patka VU - Hassas B1, C1 - Dar yayılışlı tekil, Ekolojik bütünlük Göç, üreme
Botaurus stellaris Bayağı balaban LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Calandrella rufescens Çorak toygarı VU - Hassas B1 - Dar yayılışlı tekil Üreme
Circus aeruginosus Kızıl tuygun LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Falco naumanni Küçük kerkenez LC - Asgari endişe A1, C1 - Tehlike altında, Ekolojik bütünlük Göç
Fulica atra Sakarmeke LC - Asgari endişe B3, C3 - Dar yayılışlı topluluk, Ekolojik bütünlük Göç
Ixobrychus minutus Küçük balaban LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Netta rufina Macar ördeği LC - Asgari endişe B3, C3 - Dar yayılışlı topluluk, Ekolojik bütünlük Göç
Nycticorax nycticorax Gece balıkçılı LC - Asgari endişe C1 - Ekolojik bütünlük Üreme
Oxyura leucocephala Dikkuyruk VU - Hassas A1, B1, C1 - Tehlike altında, Dar yayılışlı tekil, Ekolojik bütünlük Üreme

Balıklar
Mogan Gölü'nde gözlemlenen balık türleri[4]
Takson adı Türkçe adı Korunma Durumu (IUCN)
Cyprinus carpio Sazan VU - Hassas
Carassius gibelio Gümüşi havuz balığı
Tinca tinca Kadife balığı LC - Asgari endişe
Alburnus escherichii Steindachner İnci balığı LC - Asgari endişe
Pseudorasbora parva Çakıl balığı LC - Asgari endişe
Atherina boyeri Küçük gümüş balığı LC - Asgari endişe
Esox lucius Turna balığı LC - Asgari endişe

Memeli ve sürüngenler
Mogan Gölü ve çevresinde gözlemlenen memeli ve sürüngen türleri[3]
Takson adı Türkçe adı Korunma Durumu (IUCN) Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriteri
Lutra lutra Bayağı su samuru NT - Neredeyse tehdit altında C1 - Ekolojik bütünlük
Emys orbicularis Benekli kaplumbağa NT - Neredeyse tehdit altında C1 - Ekolojik bütünlük
Testudo graeca Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası VU - Hassas A1, C1 - Tehlike altında, Ekolojik bütünlük

Flora

Açık göl alanının etrafını sazlık, ıslak çayır, bozkır, kuru tarımsal alanlar ve koruluklar çevreler. Kıyı kesimleri ise taş ve kum zeminli olup köklü su bitkilerinin yoğun olarak yayılış gösterdiği, besince zengin bir göldür. Bölgeye endemik bir bitki türü olan sevgi çiçeği en çok gölün batı kısmındaki Kalındil Burnu'nda ve güney kesimlerde bulunur.

Mogan Gölü ve çevresinde gözlemlenen bitki türleri[3]
Takson adı Türkçe adı Korunma Durumu (IUCN) Önemli Doğa Alanı (ÖDA) kriteri
Centaurea tchihatcheffii Sevgi çiçeği, yanardöner CR - Kritik tehlikede A1, A2 - Tehlike altında
Puccinellia anisoclada subsp. melderisiana EN - Tehlikede B1, B2 - Dar yayılışlı

Çevre sorunları

Gölün kuzey kıyı şeridi çeşitli tesislerin inşa edilmesi amacıyla doldurulmakta ve buradaki sazlık alanlar sökülerek yok edilmektedir. Ayrıca gölün etrafında bulunan yerleşim yerlerinden ve endüstriyel işletmelerden çıkan atıklar, kimyasal gübre ve ilaçlar da göle karışmaktadır. Ortaya çıkan büyük miktarda azot ve fosfor gölün ötrofikasyon seviyesini arttırmakta, oksijen seviyesinin giderek düşmesi de burada yaşayan balık soylarını tehdit etmektedir.[5] 2008 yılında, Kızılırmak'tan Mogan'a girişi sağlanan su kısa bir süreliğine buradaki canlı yaşamını iyileştirdiyse de, ertesi yıl bu kaynak kesilince göldeki binlerce yavru gümüş ve sazan balığı ölmüştür. 2012 senesinde, gölü besleyen derelerde arka arkaya su taşkınları yaşanması sonucunda da yine binlerce balık kıyıya vurmuştur. Felaketin sebebi tespit edilememiştir.[6][7]

Son yıllarda artış gösteren sazlık yangınları, yasa dışı avcılık gibi etkenler de nesli tehlike altında bulunan dikkuyruk, Macar ördeği pasbaş patka gibi türleri de olumsuz etkilemektedir. Ayrıca yağışların azlığı yüzünden Eymir'e olan su akışı da azalmış, bunun sonucunda her iki göl ekosisteminde de bozulmalar meydana gelmiştir. Gölün çevresindeki yeşil alanlarda bulunan kavak ağaçlarının tahrip edilmesi ve yer yer kesilmesi de küçük kerkenez kolonisi için ciddi bir sorun oluşturmaktadır.[3]

Mogan Gölü Çevresi Rekreasyon Alanı

Doğa parkı 644.979 m² alan üzerine kurulmuştur. Düzenlenen doğa parkı alanı içerisinde piknik alanları, asma köprülerle ulaşılan marina adası, ahşap kıyı yolu, koşu yolu ve yaya yolları, çocuk oyun alanları, engelli çocuklar için oyun alanı, istasyonlu koşu pisti, 3 tane tenis kortu, 2 adet mini futbol sahası ve basketbol sahaları bulunuyor.Rekreasyon alanında binicilik merkezi, spor merkezi, Mogan Gölü Araştırma Merkezi, deniz feneri binası, kayıkhane, su deposu, çeşitli kafeteryalar, danışma binaları, wc (tuvalet) binaları, tenis, golf, kaykay ve bisiklet kulübü binaları hizmet veriyor.

Mogan Gölünün Haymana yolu kıyı şeridinde yer alan bölgeye, yaklaşık 4 kilometrelik ahşap platform kumsal yürüyüş yolu yapılarak, yol üzerine 3 tane seyir terası ve 400 tane oturma bankı yerleştirildi. Mogan gölü kıyısında yapılan 25 metre yüksekliğindeki deniz fenerinin balkonundan gölün tüm güzelliği izlenebilmektedir. Akşamları, deniz fenerinin tepesine takılan lazer sistemi ile gölün yüzeyi aydınlatılıyor. Mogan gölüne hakim bir tepede ise, bölge halkı ile tüm Başkentlilerin yararlanabileceği 3000 kişilik bir amfi tiyatro ve 1000 kişilik modern bir nikâh salonu bulunur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi" (PDF). Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.
  2. "Efsaneler - Mogan Gölü Efsanesi". envanter.gov.tr. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.
  3. Dicle Tuba Kılıç; Cem Orkun Kıraç. "Mogan Gölü" (PDF). Önemli Doğa Alanları Kitabı. Doğa Derneği. ss. 58-59. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
  4. Ali Gül; Semra Benzer; Ömer Saylar; Göktuğ Gül; Mehmet Yılmaz (2017). "Mogan Gölü balık faunası". BAUN Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 19 (1). Balıkesir Üniversitesi. ss. 91-103. doi:10.25092/baunfbed.321040. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020.
  5. Özden Fakıoğku; Serap Pulatsü (2005). "Mogan Gölü'nde (Ankara) Bazı Restorasyon Önlemleri Sonrası Dış Kaynaklı Fosfor Yükünün Belirlenmesi". Tarım Bilimleri Dergisi. 15 (1). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi. ss. 63-69. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.
  6. NTVMSNBC. "Mogan Gölü'nde balıklar ölüyor". 27 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009.
  7. Serttürk, Eda (27 Ekim 2012). "Mogan'da çevre felaketi". Hürriyet. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2020.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.