Sosyal ağ

Sosyal ağ kavramını ilk kez 1954 yılında Barnes, kişinin çevredeki diğer insanlarla olan ilişkilerini tanımlamak amacıyla kullanmıştır. İnternet ortamında, kullanıcıların kendilerini tanımlayarak her kültürden farklı kullanıcı ile iletişime geçtiği, bunun yanında normal sosyal yaşamda kullanılan jest ve mimik hareketlerini simgeleyen sembollerle duygu ve düşüncelerini sanal olarak ifade ettiği, bu şekilde sosyal iletişim kurduğu ortamlar “sosyal ağ” olarak tanımlanmaktadır. Bugün sosyal ağlar dediğimizde en büyük örnek olarak karşımıza Facebook, Instagram, Twitter ve LinkedIN gibi web siteleri çıkmaktadır.[1]

Sosyal ağlar, bireyleri internet üzerinde toplum yaşamı içinde kendilerini tanımlayarak yine insanlara internet iletişim metodları ile iletişime geçmek için ve aynı zamanda normal sosyal yaşamda yapılan çeşitli jestleri simgeleyen sembolik hareketleri göstererek insanların yarattığı sanal ortamdaki sosyal iletişim kurmaya yarayan ağlara verilen genel isim olup, sosyal ağ giderek yayılmakta ve kullanımı bireyler, toplumlar için gerekli hale gelmektedir. Medyaya ve çeşitli iletişim kaynaklarına bakıldığında sosyal ağlar kullanılarak bazı isyanların, iç savaşların, devrimlerin vb. olayların ilk adımlarının gerçekleştirildiği görülmektedir.[2]

Sosyal ağ sitelerinin büyük bir kısmı belirli bir amaç üzerine kurulmuştur. Örneğin Facebook’un asıl amacı sizin gerçek hayatta tanımış olduğunuz kişilerle etkileşime geçmenizi sağlamaktır. LinkedIN’in amacıysa profesyonel iş ağı olarak size iş dünyası ve proje bazlı bir sosyal ağ deneyimi sunmaktadır.

Günümüzde bazı popüler sosyal ağ siteleri şunlardır:

• Facebook – Tanıdığınız kişilerle iletişime geçebileceğiniz sosyal ağ sitesidir.
• Pinterest – Görüntü paylaşımı özellikli, her türlü görselin paylaşıldığı ve pano sistemiyle çalışan bir sosyal ağ platformudur.

• Instagram – Fotoğraf bazlı paylaşımda bulunabilmeniz için meydana getirilmiş sosyal ağ sitesidir.

• Tumblr – Hem kişisel blog hem de blogcuların içerisinde yer aldığı yaratıcı bir sosyal ağ projesidir.

• Twitter – Etkileşimlere girebileceğiniz ve tüm ünlülerle etkileşimde bulunabileceğiniz sosyal ağ sitesidir.

• YouTube – Sosyal video paylaşım ve etkileşim platformudur.[3]

Sosyal ağ kullanımı

Sosyal ağ kullanımı uyum sürecini tamamlamış ve oldukça yüksek penetrasyon oranlarına ulaşmış günümüzdeki önemli olgulardandır. Bu ağların ortaya çıktığı günden itibaren en önemli kitlesini öğrenciler oluşturmaktadır. Sosyal ağların kullanım devamlılığına yönelik çeşitli araştırmalar oldukça geniş bir çerçevede gerçekleştirilmektedir. Günümüzde ağ ve bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler sonucunda ortaya çıkan yeni platformlar, etkileşim özellikleri ve kullanım kolaylıklarıyla kullanıcıları, eski teknolojilere oranla daha fazla kontrol altına almıştır. Bu yeni teknolojilerin benimsenme ve yaygınlaşma hızı, nasıl kullanılacağı konusundaki bilgiden daha yüksek olmuştur.

Sosyal ağlar, ortak ilgi alanlarına ve amaçlara sahip kişilerin bilgi ve enformasyon paylaşımında ve sosyal etkileşimlerde bulunabildikleri çevrimiçi platformlardır. Ayrıca bu topluluklar birer enformasyon desteği olarak da değerlendirilmektedir. İnternet, zengin ve geniş çaplı bilgi sağlayan yapısıyla sosyal ağların temelini oluşturmaktadır. Bu bilgiler sağlıktan, “finansa, eğitim, ulaşım ve bakım hizmetlerine” kadar birçok boyutu kapsamaktadır.[4] Sosyal ağlar bireylere içerikle etkileşime girme olanağı sağlar. Bunun yanında kullanıcılar, kişilerle de etkileşime girebilmektedir. Kullanıcılar arasında “anlık mesajlaşma, e-posta, chat odaları ve diğer bazı internet uygulamaları” ile etkileşim sağlanabilmektedir. [5] Bu sayede, sosyal kazanım için önemli platformlar olmaktadırlar. Kullanıcılar bu sosyal ağlarda bilgi paylaşırken bazı niyetlere sahip olabilir. Bu niyetler “ortak amaçlar için diğerleriyle iş birliği sağlamak, bilgi elde etmek veya öğrenme amaçlı faydalar elde etmek, diğerleriyle ilişkiler inşa etmek” ve benzeri niyetlerdir. İnsanların sosyal ağlarda bilgi paylaşmalarının nedenleri arasında insan olmanın gereği “sosyal gereksinimlerini tatmin etmek, arkadaşlarla bağlantıda kalabilmek, ilginç şeylerin sosyal ağlarda görünmesini sağlamak ve yardım arayışı” gibi birçok farklı başlık da sayılabilir. [6]

Kullanıcılar görseller, profil bilgileri veya duvar içerikleri gibi çeşitli paylaşımlarla öz sunum amaçlarını gerçekleştirebilmektedir. [7] Günümüzdeki sosyal ağ platformlarında kullanıcılar seçtikleri ve paylaştıkları görsellerle çevrimiçi profillerini oluşturmaktadırlar. [8] Bu noktada kriter olarak iyi görünme isteği ortaya çıkmaktadır. Kullanıcılar daha çekici, çevresi tarafından daha onay alabilecekleri, bulundukları sosyal gruplarda onları destekleyici olabilecek, kabullerini arttırabilecek görselleri seçmektedirler. [9] [10]

Sosyal ağ kullanımının etkileri

Sosyal medya platformlarının hızlı yükselişi, sosyal ilişkilerimizin normal biçiminde olduğu gibi, sunma ve algılama biçimimizde de bir değişikliğe yol açmıştır. Sosyal medya ortamı, günlük yaşamda duygularını dile getiremeyen ya da dikkat çekmek isteyen kişilerin duygu durumlarını yansıtmaya yönelik paylaşımlar yapabildiği bir alan haline gelmiştir. Bireyler günlük hayatta kendilerini ifade etmekte zorlanırken sosyal medya ortamları sayesinde istedikleri an, istedikleri şekilde kendilerini ifade edebildiklerini düşünmektedirler.[11] Bu gibi durumlar, sosyal medya kullanımı ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkiyi araştırmaya olan ilgiyi arttırmıştır. Ayrıca bu platformların yükselişi ile, paylaşımları ile dikkat çeken, takipçileri üzerinde etki sahibi olan ve influencer olarak adlandırılan kişiler ortaya çıkmış ve farklı platformlarda kullanıcıları etkilemeye başlamıştır. [12]

Takip edilen hesaplar ve kişiler, bireylerin adeta yaşamlarının bir parçası haline gelmiştir. Sosyal medyanın, günlük yaşam pratiklerinin bir parçası haline gelmesi ile, toplumsal yaşam üzerinde dönüştürücü bir rol oynadığı da görülmekte; hem yeni bir iletişim şekli kurulmasını sağlamakta hem de bununla beraber kültürel sosyal hatta psikolojik etkileri de beraberinde getirdiği göz önünde bulundurulması gerektiği belirtilmektedir.[13]

Sosyal ağ bağımlılığı

Mobil teknolojinin beraberinde getirdiği "mobil sosyal ağ bağımlılığı".

Tıpkı diğer bağımlılık türleri gibi (oyun bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı, alkol bağımlılığı, madde bağımlılığı, internet bağımlılığı) sosyal ağ bağımlılığı da psikolojik bir sorun olarak görülmekte ve ele alınmaktadır. Sosyal ağ bağımlılığının, diğer bağımlılık türlerinde olduğu gibi kişileri birçok açıdan olumsuz yönde etkilediği ve gündelik yaşam düzeni üzerinde de olumsuz etkileri olduğu görülmektedir. Literatürdeki çalışmalar incelendiğinde, sosyal medya bağımlılığı ile ilgili konuların farklı açılardan incelendiği görülmektedir.

Sosyal ağ bağımlılığının “az ve kalitesiz uyku, aşırı zihinsel meşguliyet, kullanımı kontrol etme veya limit koyma hakkındaki tekrarlayan düşünceler, erişim isteğini önlemede başarısızlık, internette her seferinde daha fazla vakit geçirmek, erişimde değilken arzulamak, gerçek hayat etkinliklerinde azalma, akademik performansın daha da kötüye gitmesi ve ilişki problemleri” gibi etkileri göze çarpmaktadır. Aynı zamanda sosyal ağ bağımlılığı dikkat edilmediği ve önlem alınmadığında birtakım psikolojik sorunlara yol açtığı gibi fizyolojik sorunlara da yol açmaktadır.[14]

Sosyal ağ analizi

Sosyal ağ bileşenleri

Sosyal ağların geçmişi, insanlığın ilk yıllarına kadar gitmektedir. Ancak ağ düşüncesinin sosyal yapılarda farklı bir yaklaşım olarak ortaya çıkması 1930’larda gerçekleşmiştir. Moreno, sosyal etkileşimin biçimsel özelliklerini göstermek ve oluşan sosyal ilişkilerin yapısını araştırmak için “sosyometri”yi geliştirmiştir. Sosyometri ile kişilerarası bağlantıları görselleştirmek için kişiler; noktayla, bağlantılar da noktalar arasındaki çizgi olarak ifade edilmiştir. Bu şekildeki gösterime “sosyogram” denilmektedir.[15]

Böylece, bir grup insanın ilişkilerini açıklayan matris, çizgilerle bağlı noktaların bir grafiğine dönüştürülmektedir.

Sosyal ağ analizinde kullanılan birkaç temel kavram vardır. Bu kavramlar; aktör, ilişkisel bağ, ikili (dyad), üçlü (triad), alt grup veya klik, grup, ilişki ve ağ kavramlarıdır. Aşağıda bu anahtar kavramlardan bazıları tanımlanmıştır;

Aktör: Sosyal varlıklar aktör olarak adlandırılır. Aktörler bireysel, kurumsal veya toplu sosyal birimlerdir. Aktörlere örnek olarak; bir gruptaki insanlar, bir şirket içindeki bölümler, bir şehirdeki kamu hizmeti kuruluşları veya dünyadaki ulus devletler verilebilir.

Bağ: Aktörler, birbirine sosyal bağlarla bağlıdır. Bağların kapsamı ve türü oldukça geniş olabilir. Bir bağın tanımlayıcı özelliği, iki aktör arasında bir bağlantı oluşturmasıdır.

Derece, İç Basamak ve Dış Basamak merkezileri

Düğüm ve Kenar: Bir grafikteki en temel yapı taşı düğümler, diğer temel yapı taşı da kenarlardır. Bir grafikte aktörleri düğümler temsil eder. Düğümler arasındaki bağı da kenarlar temsil eder. Kenar, grafikte düğümler arasındaki çizgiye denir.[16]

Boyut/Büyüklük: Ağdaki aktörlerin sayısıdır.

Simetri/Karşılıklılık: İlişkinin iki yönlü olduğu durumdur. A’nın B ile, B’nin de A ile bağı olduğu anlamına gelir.

Bileşen: Ağ aktörlerinin ve bağlantılarının alt kümesidir. Bileşendeki tüm aktörler, doğrudan ya da dolaylı olarak birbirine bağlıdır ve bileşen dışındaki düğümlerle hiçbir bağlantıları bulunmamaktadır.[17]

Kaynakça ve atıflar

1. Tektas, Necla (1 Ocak 2014). "ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL AĞLARI KULLANIMLARINA YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA" (PDF). Journal Of History School (İngilizce). 7 (XVII): 851-870. doi:10.14225/Joh474. ISSN 1308-5298.
2. Dağtaş, Erdal; Yıldırım, Ozan (1 Aralık 2015). "İnternet ve Sosyal Ağlar Dolayımlı Gündelik Yaşam Pratikleri: Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Mikro Alan Araştırması". Folklor/Edebiyat. 21 (83): 149-180. ISSN 1300-7491.
3. "Sosyal Ağ Nedir? Sosyal Ağ Siteleri ve Sosyal Ağ Scripti". WM Aracı Nedir. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2020.
4. Day, Rosalie H. (2007). "Information Connecting People with Services: The Information and Referral Role of Community Service Organisations". undefined (İngilizce). 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2020.
5. Shao, Guosong (30 Ocak 2009). "Understanding the appeal of user‐generated media: a uses and gratification perspective". Internet Research (İngilizce). 19 (1): 7-25. doi:10.1108/10662240910927795. ISSN 1066-2243.
6. Zhao, Dejin; Rosson, Mary Beth (2009). "How and why people Twitter: the role that micro-blogging plays in informal communication at work". Proceedinfs of the ACM 2009 international conference on Supporting group work - GROUP '09 (İngilizce). Sanibel Island, Florida, USA: ACM Press: 243. doi:10.1145/1531674.1531710. ISBN 978-1-60558-500-0.
7. Zhao, Shanyang; Grasmuck, Sherri; Martin, Jason (2008). "Identity construction on Facebook: Digital empowerment in anchored relationships". Computers in Human Behavior (İngilizce). 24 (5): 1816-1836. doi:10.1016/j.chb.2008.02.012.
8. Salimkhan, Goldie; Manago, Adriana M.; Greenfield, Patricia M. (1 Haziran 2010). "The Construction of the Virtual Self on MySpace". Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace (İngilizce). 4 (1). ISSN 1802-7962.
9. Manago, Adriana M.; Graham, Michael B.; Greenfield, Patricia M.; Salimkhan, Goldie (Kasım 2008). "Self-presentation and gender on MySpace". Journal of Applied Developmental Psychology (İngilizce). 29 (6): 446-458. doi:10.1016/j.appdev.2008.07.001.
10. Elciyar, K. ve Küçük, M. (2020). Sosyal Ağ Kullanımı: Sosyal Kazanımlar, Kendini Gerçekleştirme ve Aidiyet. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 33, s. 198-210
11. . Ünlü, F. (2018). Orta Yaş Üstü Bireylerde Sosyal Medya Bağımlılığı ve Sosyal İzolasyon. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (1), 161-172
12. . Kıran, S; Yılmaz, C; Emre, İ.E. (2019). Instagram’daki Influencer’ların Takipçiler Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Yönetim Bilişim Sistemleri ve Bilgisayar Bilimleri Dergisi, 3 (2), 100-111
13. Aydın, İ.E. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımları Üzerine Bir Araştırma: Anadolu Üniversitesi Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0 (35), 373-386.
14. Kıran, S; Küçükbostancı, H; Emre, İ.E. (2020). Sosyal Medya Kullanımının Kişiler Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13 (4), 435-441. DOI: 10.17671/gazibtd.693331
15. Wasserman, Stanley; Faust, Katherine (25 Kasım 1994). Social Network Analysis. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-38707-1.
16. Aydın, Nurşen (2018). "Kamu sağlık kurumları çalışanlarında yardımlaşma kültürü: İstanbul il sağlık müdürlüğü ve Anadolu Güney Kamu Hastane birliği üzerine bir çalışma".
17. "Sosyal ağ analizi". Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi. Nurşen Aydın, S. Burak Bekaroğlu. 2020. Erişim tarihi: 14 Ocak 2021.

Dış bağlantılar

• Medya Kuruluşları Sosyal Paylaşım Ağlarını Neden Kullanır?