Türkiye'de kadın cinayeti

Türkiye'de kadın cinayeti, Türkiye'de kadınların "namus temizleme" gerekçesiyle öldürülmek gibi, toplumsal rollerine bağlı nedenlerle öldürüldükleri cinayet vakalarını ifade eder.[1]

Türkiye'deki gerçekleşen kadına yönelik şiddet eylemlerinden birisidir.[2]

Kadın cinayetleri Türkiye'de, 2000'li yıllarda geçmiş yıllara göre büyük artış göstermiş; 474 kadının öldürüldüğü 2019 yılı, ülkede son 10 yılda en fazla kadının öldürüldüğü yıl olmuştur.[3][4][4] Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu yıllık raporuna göre 2020 yılında ise erkekler tarafından 300 kadın öldürülmüş, 171 kadın şüpheli şekilde ölü bulunmuştur.[5]

Suçluların işledikleri suçu normalleştirmek adına öne sürdükleri başlıca gerekçeler arasında; kadının ayrılık talebi, namus, aldatma-aldatılma, kıskançlık ön plana çıkar.[6]

İstatistikler

2019 Kadın, Barış ve Güvenlik Endeksi araştırmasına göre; 167 ülke arasından kadınlar için hayat kalitesinin en yüksek olduğu ülke Norveç olurken, Türkiye 114. sırada yer almıştır. Küresel Cinsiyet Eşitsizliği raporuna göre de Türkiye 153 ülke arasından 130. olmuştur.[7][3]

Yıllara göre kadın cinayeti istatistikleri

2008'de 80, 2009'da 109, 2010'da 180, 2011'de 121, 2012'de 210, 2013'te 237, 2014'te 294, 2015'te 303, 2016'da 328, 2017'de 409, 2018'de 440, 2019'da 474 olmak üzere toplam 3.185 kadın öldürülmüştür.[3][8]

2019'da işlenen 474 kadın cinayetinden 115'i şüpheli olarak kayıtlara geçmiş ve suçluları bulunamamıştır.[9]

Suçlularına göre kadın cinayeti istatistikleri

2008-2018 yılları arasında gerçekleşen kadın cinayetlerinden 1260 cinayet vakasını inceleyen bir araştırma; kadın cinayetlerinde failler listesinin en başında öldürülen kadının kocasının aldığını gösterir (623)[10] İkinci sırada sevgililer tarafından işlenen cinayetler (160), üçüncü sırada eski koca cinayetleri (94) yer alır. Dördüncü sırada yer alan "tanıdık biri tarafından işlenen cinayetler" (88), hırsızlık ve tecavüz vakaları ile gerçekleşmektedir. Ardından sırasıyla akraba cinayetleri (49), kardeşi tarafından öldürülme (48), oğlu tarafından öldürülme (48), babası tarafından öldürülme (38), yabancı biri tarafından öldürülme (18) gelmektedir.

2019 yılında öldürülen kadınların ise 134'ü evli olduğu eşi tarafından, 51'i birlikte olduğu erkek tarafından, 29'u akrabası tarafından, 25'i eskiden evli olduğu erkek tarafından, 25'i oğlu, komşusu, çocuğuyla aynı okulda veli olan kişi gibi tanıdığı kişiler tarafından, 8'i eskiden birlikte olduğu erkek tarafından, 19'u tanıdık, 15'i babası, 13'ü kardeşi, 3'ü de tanımadığı kişiler tarafından öldürüldü.[3]

Cinayet mekânlarına göre kadın cinayeti istatistikleri

2019 yılında; 292 kadın evinde, 52 kadın ise sokak ortasında öldürülmüştür.[3] 9’u arabada, 6’sı çalıştığı iş yerinde, 5’i otelde, 5’i parkta, 3’ü dükkanda, 2’si eğlence mekânında, 2’si hastanede, 1’i kafede, 1’i okulda, 1’i ise diğer bir kamusal alanda öldürülmüştür. Öldürülen kadınların 31’i su ve kenarı alanlarda öldürüldü veya cansız bedenleri bulundu. 32’si ise orman, mera, piknik alanı, bahçe, tarla gibi arazi alanlarında öldürüldü veya ölü bulundu. 3 kadın da ahır, metruk bina gibi ıssız yerlerde öldürüldü veya ölü bulundu. 29 kadının nerede öldürüldüğü tespit edilememiştir.[11]

Öldürülme yöntemlerine göre kadın cinayeti istatistikleri

2008-2018 yılları arasında gerçekleşen 2binden fazla kadın cinayetinden 1260 cinayet vakasını inceleyen bir araştırma kadın cinayetlerinin en çok ateşli silahla (679) işlendiğini, daha sonra sırası ile kesici alet (404), boğma yöntemi (84), darp etme (64) ve işkence yaparak (15) kadınların öldürüldüğünü ortaya koymuştur.[10]

2019'da öldürülen 474 kadından 185'i ateşli silahla, 101'i kesici aletle, 29'u boğularak, 27'si darp edilerek, 19'u yüksekten atılarak, 6'sı kimyasal ilaç içirilerek, 6'sı yakılarak öldürüldü. 101'inin nasıl öldürüldüğü tespit edilememiştir.[11]

İntihar süsü verilen kadın cinayetleri

1999 yılından dünyadaki genel eğilimin aksine Türkiye'de kadın intiharlarının erkek intiharlarından yüksek olması; intihar olgusunu Türkiye gündeminde fazla yer almasına neden olmuştur. 1999 yılında, Batman ve merkez ilçelerinde, 2000 yılının ilk sekiz ayında intihar ortalamasının Türkiye intihar ortalamasının yaklaşık iki katına çıkması ve intihar edenlerinin %80.8'inin kadın olması üzerine birçok kamu kuruluşu ve sivil toplum örgütü, yöredeki kadın intiharları hakkında araştırma yapma gereği duymuştur.[12] Kadın intiharlarının çoğunun ardında töre baskısı olduğu; basın yayın organlarına intihar olarak yansıyan olaylardan bir kısmının intihar süsü verilmiş töre cinayeti olduğu; bir kısmının da töre baskısı neticesi meydana gelen intiharlar olduğu ileri sürülmüştür. [12]

Türkiye'de en çok töre cinayetinin işlendiği Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz bölgeleri, töre baskısına bağlı olarak gerçekleşen intiharlar ile cinayet olduğu halde intihar olarak gösterilen olayların da yoğunlaştığı bölgelerdir.[12]

Örgütlenme

Türkiye'de kadın cinayeti olgusu ile mücadele eden bazı örgütler şunlardır:

• Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu: 2010 yılında ülkede kadın cinayetlerinin artması ve Münevver Karabulut davasının 2010 yılında toplumun gündemine gelmesiyle, kadın cinayetlerinin Türkiye için toplumsal bir sorun haline gelebileceği öngörüsüyle 2010 yılında kurulmuş bir platform.
• Kadın Cinayetlerine Karşı Acil Önlem Grubu: Kadın cinayetlerine karşı acil önlem alınması talebiyle 2014 yılının Temmuz ayında oluşturulmuş bir platformdur.[13]
• Şefkat-der:Kurucusu ve başkanı erkek, üyeleri gönüllü kadınlardan oluşan, dinsel temelli hayırseverlik anlayışı içinde sosyal yardım alanında çalşmalar üreten Konya merkezli bir dernektir. Kadın cinayetleri ve kadına karşı şiddetle mücadelede dikkat çeken ve tartışılan kampanyalar düzenlemiştir.[14][15]</ref>[16]

Yansımaları

Edebiyat

Türkiye'de artan kadın cinayetlerinin edebiyata da yansımaları oldu. 2019'da Hatice Meryem feminist bir tavır ve ironik bir yöntemle Bir Kadını Öldürmeye Nereden Başlamalı? adlı kitabı yayımladı. Birikimde bir eleştiri yazısında Onur Bütün, kitabı "Türkiye edebiyatında kadın cinayetleri üzerine iyi düşünülmüş, belki de ilk metin…" şeklinde yorumladı.[17]

Çağdaş Sanat

Kadın cinayetleri, Türkiye'de özellikle kadın sanatçılar tarafından ele alınmış ve çağdaş sanat yaratımlarına konu olmuştur. Bu sanatçılara ve eserlerine dair bazı örnekler şunlardır:

• İstanbul Modern'de Eylül 201-Ocak 2012 arasında 74 kadın sanatçının eserini bir araya getiren "Hayal ve Hakikat" adlı sergide, İpek Duben'in çelik plaklar üzerine basılmış kadın cinayeti haberlerini içeren "Aşk Kitabı" çalışması, izleyici kadına şiddetle yüzleşmeye zorlayan eserlere bir örnektir.[18]
• Neriman Polat, "öldürülen kadınları anmanın ve adaletsizliğe direnmenin bir yolu" olarak tanımladığı çeşitli çalışmalar üretmiştir. Sanatçının, kadın cinayetlerinin intikamını almak isteyen bir kahraman yarattığı, faklı malzeme ve anlatım dillerini bir araya getiren "Ev Nöbeti" (2013) adlı çalışması, kadın cinayetlerine duyduğu öfke ile üretilmiş eserlerindendir.[19] Polat'ın "Acı Kahve" adlı çalışması İstanbul'da Kumbaracı yokuşunda bir kahvehanenin camına 2012 yılında erkekler tarafından öldürülmüş kadınların isimlerinin yazılmasını içerir.[20][21]
• 2018 yılında Türkiye'de 440 kadının erkek şiddeti ile öldürülmesi ve kadınların yaşamın her alanında şiddete, baskıya maruz kalması üzerine İstanbul'da Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu işbirliğiyle düzenlenen "Kadınlar Yaşasın Diye" adlı sergiye, 20 kadın sanatçı istismara ve baskıya maruz bırakılan kadınların hikayelerini anlatan eserleriyle katılmıştır. [22]
• 2018 yılında öldürülen 440 kadını temsilen Kabataş'ta bir bina duvarına 440 çift kadın ayakkabısı asılması, grafik tasarımcı Vahit Tuna tarafından tasarlanan bir projedir.[23]
• Son 11 yılda katledilen kadınların anısına 3 bin 150 kadının portresini yaparak 2020 yılında Trabzon'da sergi açan Şükran Üst, kadın cinayetlerini görünür hale getirmeye çalışan sanatçılardandır.[24]
• 2020 yılında açılan "Yüzde Bin Dört Yüz: Kadın, Şiddet ve Medya" yerleştirme sergisi Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyeleri ve öğrencileri, son yedi yılda erkek şiddeti nedeniyle hayatını yitiren kadınların sayısındaki artışı ve hem adaletin hem de medyanın bu şiddeti haklı göstermesini konu edinen bir sergidir.[25]

Ayrıca bakınız

• "Kadının beyanı esastır"

Kaynakça

1. Gazioğlu, Elif. "Kadın Cinayetleri:Kavramsallaştırma ve Sorunlu Yaklaşımlar". Sosyal Politika Çalışmaları Yıl: 13 Cilt: 7 Sayı: 30 Ocak-Haziran 2013. 21 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
2. Erdemol, Mustafa Kemal. "Doğru tanım: Kadın cinayeti". Cumhuriyet gazetesi, 2 Eylül 2019. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
3. "Acı bilanço: 2019'da 474 kadın öldürüldü". Sözcü. 1 Ocak 2020. 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
4. "Kadın cinayetleri - 2019: Türkiye'de son 10 yılda en fazla kadının öldürüldüğü yıl". BBC. 31 Aralık 2019. 6 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
5. "Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu 2020 Raporu". http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/ sitesi 2 Ocak 2021. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2021. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
6. Çalışkan, Mustafa. "İstanbul'da "Kadına Şiddet" ve "Kadın Cinayet" Vakalarına Yönelik, Nicel-Nitel Bir İncelemei". BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1/Bahar, Yıl: 2019. 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
7. "Türkiye'de kadın olmanın bilançosu". DW. 8 Mart 2020. 9 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
8. "Kadın cinayetleri 2019 raporu: 474 kadın erkekler tarafından öldürüldü". Euronews. 31 Aralık 2019. 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
9. "Acı bilanço: 2019'sa 474 kadın öldürüldü". Sözcü. 1 Ocak 2020. 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
10. Yıldırım, Sait. "Türkiye'de Son On Yılda İşlenen Kadın Cinayetleri Üzerine: Sebep, Sonuç ve Öneriler". Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Güz 2018, Yıl 3. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
11. "Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Mart 2020 Raporu". Kadın Cinayetlerini Durduracağız. 1 Nisan 2020. 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2020.
12. Yıldız, Cengiz. "Türkiye'de Töre Baskısına Bağlı İntiharlar ve Töre Cinayetleri". Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:1, Yıl:9, Sayı:16, 2008. 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020.
13. "Kadın Cinayetlerine Karşı Acil Önlem Grubu". Sosyalistfeministkollektif.org sitesi. 4 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
14. Sallan Gül, Songül; Özen, Büşra; Kahya, Özlem. "Morçatı ve Şefkat-Der Örneğinde Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Sivil Toplumun Rolü". Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2017, Sayı: 42,. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
15. "Şefkat Der'den kadınlara 41 gün "cinsel boykot" çağrısı". DHA.com.tr, 22 Nisan 2013. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
16. "Şefkat-Der: Panik Butonuyla, Kadın Cinayetleri Önlenmez". Haberler.com sitesi, 27 Aralık 2012. 30 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
17. Bütün, Onur. "Bir Kadını Öldürmeye Nereden Başlamalı?". Birikim. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020.
18. Gülcan, Emel. "Kadın Sanatçılardan Hayal ve Hakikat". Bianet, 20 Eylül 2011. 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
19. "Neriman Polat Mürüvvet Türkyılmaz". Depoistanbul.net sitesi. 16 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
20. ""Çantanın Yükü Ne kadar Ağır Olursa Olsun Sokağa Çıkmalıyız"". Bianet, 13 Ocak 2014. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
21. "Acı Kahve". Nerimanpolat.com sitesi. 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
22. "Bir dayanışma sergisi: 'Kadınlar Yaşasın Diye'". Gazete Karınca, 12 Ocak 2019. 14 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
23. "Kadın cinayetlerine dikkat çekmek için duvarda 440 çift ayakkabı". CNNTurk, 11 Eylül 2019. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
24. "11 yılda katledilen 3 bin 150 kadının portresini çizdi, sergi açtı". a3haber.com 5 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.
25. Balıktaş, Burcu. ""Yüzde Bin Dört Yüz: Kadın, Şiddet ve Medya" Sergisi". Biamag Cumartesi, 6 Haziran 2011. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020.

Dış bağlantılar

• Kadın Cinayetleri 1 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.