Thomas Mann
Paul Thomas Mann, (d. 6 Haziran 1875, Lübeck; ö. 12 Ağustos 1955, Zürih) 20. yüzyılın en önemli Alman yazarlarından biridir. Her ne kadar modern bir "romancı" olarak tanınıyorsa da, Thomas Mann, edebî eserlerinin yanı sıra toplumsal, sosyal ve siyâsî eleştirileri ile de dikkatleri çekmiştir. 1929 yılında Nobel edebiyat ödülü'nü kazanmış, 1933'te Naziler'in iktidara geldikten sonra önce İsviçre'ye ardından ise ABD'ye göç etmiştir. 1944'te ABD vatandaşlığını alan yazar, 1952'de İsviçre'ye geri dönmüş ve hayatının sonuna kadar burada kalmıştır.
| Thomas Mann | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
6 Haziran 1875 Lübeck, Almanya |
| Ölüm |
12 Ağustos 1955 (80 yaşında) Zürih, İsviçre |
| Meslek | Romancı, yazar |
| Milliyet |
 Alman |
| Dönem | 1896 - 1954 |
| Edebî akım | Bildungsroman, tarihi roman, pikaresk |
| Önemli ödülleri |
 Nobel Edebiyat Ödülü (1929) |
|
Etkiledikleri
| |
|
Etkilendikleri
| |
|
| |
| İmza |
 |
|
| |
Mann, Johann Wolfgang von Goethe'nin yapıtlarını kendi yapıtında bir tüzük ve konu bulmada örnek olarak kullandı. Avrupa ve Alman ruhuna dair analiz ve eleştiriler yaparken, eski Alman hikâyeleri ve Kitab-ı Mukaddes'te geçen kıssalardan, Goethe'nin, Nietzsche'nin ve Schopenhauer'in düşüncelerinden faydalanmıştır. Kendi ailesini örnek alarak oluşturduğu ilk romanı Buddenbrook Ailesi'nde örnek olacak biçimde anlatıldığı gibi, yapıtlarının başlıca konusunu burjuvazinin yozlaşması oluşturmaktadır. Mann, özellikle Alman edebiyatında önemli bir yer edinmiş olan Bildungsroman türünde yetkin eserler vermiştir.
Alman yazar Heinrich Mann'ın kardeşidir. Thomas Mann'ın altı çocuğundan üçü, Erika Mann, Klaus Mann ve Golo Mann da yazar olmuşlardır.
Hayatı
Çocukluk ve gençlik yılları
Mann, Thomas Johann Heinrich Mann adlı Lübeckli bir tüccarın ikinci oğlu olarak 6 Haziran 1875'te Almanya'da dünyaya geldi. 1893'te orta okulu bitiren Mann, çok nefret ettiği okuldan ayrılarak annesi ve kardeşleriyle birlikte Münih'e taşındı. Burada "Güney Alman Yangın Sigorta Bankası"na gönüllü stajyer olarak girdi ve 1895/96 yıllarında Teknik Üniversite'de okudu.
Kardeşi Heinrich Mann ile fikir ayrılığı
Mann, I. Dünya Savaşı'nı ulusal bir Alman coşkusu içinde savunarak Betrachtungen eines Unpolitischen (Apolitik Bir Adamın Gözlemleri, 1918) pasifizme, toplumsal değişime ve böylelikle demokrasi taraftarı olan kardeşi Heinrich Mann ile fikir ayrığına düştüler. 1922 yılında dışişleri bakanı Walther Rathenau bir suikaste kurban gittikten sonra Thomas Mann, o tarihe kadarki siyasal görüşlerine sırt çevirdi ve bu cinayetten sonra cumhuriyeti ve demokrasiyi savunmaya başladı; dolayısıyla Heinrich ile de barıştı.
Anti Nazi Söylemleri
İkinci Dünya Savaşı'nın 1 Eylül 1939'da patlak vermesi, Mann'ın BBC aracılığıyla Alman halkına anti-Nazi konuşmaları (Almanca olarak) teklif etmesini sağladı. Ekim 1940'ta aylık yayınlara başlayarak ABD'ye kaydedildi ve Londra'ya uçtu. BBC, onları uzun dalga bandında Almanya'ya yayınladı. Bu sekiz dakikalık konuşmalarda Mann, Hitler ve "paladinleri" ni, Avrupa kültürünün tamamen dışına çıkan kaba kanatlılar olarak kınadı. Bir konuşmada, "Savaş korkunç ama Hitler'in kültür hakkında konuşmalar yapmasını önleme avantajına sahip" dedi.
Mann, Amerikalı Alman gurbetçileri arasında Nazizmin az sayıdaki aktif muhaliflerinden biriydi.
Cinsellik
Mann'ın günlükleri, eserlerinde yansıması bulunan eşcinselliğiyle olan mücadelelerini ortaya koyuyor; en belirgin bir şekilde, özellikle yaşlı Aschenbach'ın Venedik'te Ölüm adlı romanındaki Tadzio adlı 14 yaşındaki Polonyalı çocuğu saplantısı aracılığıyla.
Her ne kadar Mann romanlarında otobiyografik unsurların bulunduğunu inkar etse de, günlüklerinin mühürlenmesinden ötürü hayatının nasıl karşılıksız ve yüceltilmiş bir tutkuyla tüketildiğini açığa çıkardığı için eserinin yeniden değerlendirilmesine yol açtı.
Politik Görüşleri
I. Dünya Savaşı sırasında Mann, Kaiser Wilhelm II'nin muhafazakarlığını destekledi ve liberalizme saldırdı. Ancak Von Deutscher Republik (1923), parlamento demokrasisinin yarı resmi bir sözcüsü olarak Mann, Alman entelektüellerini yeni Weimar Cumhuriyeti'ni desteklemeye çağırdı. Kasım 1922'de Die neue Rundschau'da ortaya çıkan 13 Ekim 1922'de Berlin'de Beethovensaal'da bir konferans verdi ve Novalis ve Walt Whitman'ın kapsamlı okumalarına dayanan Cumhuriyet'in ihtişamlı savunmasını geliştirdi. Bundan sonra siyasi görüşleri yavaş yavaş liberal sol ve demokratik ilkelere doğru kaymıştır.
1930'da Mann, Berlin'de "Namaza İtiraz Etmek" başlıklı bir kamuoyu açtı; burada Nasyonal Sosyalizmi şiddetle kınadı ve direnişi işçi sınıfı tarafından teşvik edildi. Bunu, Nazilere saldırdığı çok sayıda makale ve ders izledi. Aynı zamanda, sosyalist fikirler için artan bir sempati ifade etti. 1933'te Naziler iktidara geldiğinde Mann ve eşi İsviçre'de tatil geçiriyordu. Nazi politikalarının çarpıtılması nedeniyle oğlu Klaus ona dönmemesi tavsiyesinde bulundu. Ancak, Thomas Mann'ın kitapları, kardeşi Heinrich ve oğlu Klaus'un aksine, muhtemelen 1929'da edebiyatta Nobel ödüllü olduğu Mayıs 1933'te Hitler'in rejimi tarafından kitapları yakılanlar arasında değildi. Nihayet 1936'da Nazi Hükümeti Alman vatandaşlığını resmen iptal etti.
Savaş sırasında Mann, bir dizi anti-Nazi radyo-konuşması, Deutsche Hörer yaptı! ("Alman dinleyiciler!"). Onlar ABD'de kasete kaydedildi ve daha sonra BBC'nin Alman dinleyicilerine ulaşmayı umarak gönderdiği Büyük Britanya'ya gönderildi.
Eserleri
Buddenbrook Ailesi
Lübeck'teyken bile "Frühlingssturm. Monatsschrift für Kunst, Literatur und Philosophie" (İlkbahar Fırtınası. Sanat, Edebiyat ve Felsefe Aylık Dergisi) adlı derginin yazarları ve kurucuları arasında bulunmuş olan Mann, hayranı olduğu ağabeyi Heinrich tarafından çıkarılan "Das zwanzigste Jahrhundert. Blätter für Deutsche Art und Wohlfahrt" adlı Alman ulusal, anti-Semitist dergiye yazı yazıyordu. Ama Bismarck taraftarı olan genç yazar için şiir çalışmaları daha önemliydi. Heinrich ile birlikte İtalya'ya 1896-1898 yıllarında yaptığı bir yolculuktan sonra 1898-1899 yıllarında "Simplicissimus" adlı derginin redaktörlüğünü üstlendi ve 1900'da askerlik hizmetini yerine getirdi.
Der kleine Herr Friedmann (Küçük Bay Friedmann, 1901) gibi ilk öykülerinden sonra Mann, 1901'de Buddenbrooks (Buddenbrook Ailesi) adlı romanını yayınladı. Dünya çapında başarıya ulaşan bu ünlü romanında yazar, yer yer taşlamalı bir biçimde Lübeck'li bir tüccar ailesinin çöküşünü dört nesil boyunca anlatır. Burjuvazinin, örneğin çalışkanlık, tutumluluk ve görev bilinci gibi değerleri, sanatsal ve entelektüel yaşam biçimleriyle olduğu kadar, kötü alışkanlıklar, lüks, avarelik, din, hastalık ve ölüm yardımıyla yıkılmaktadır.
Tristan
Mann'ın ikinci başarısı, altı öykü içeren Tristan derlemesi (1903) çerçevesinde çıkan Tonio Kroger adlı öyküsüdür. Tonio Kröger'de sanatla burjuva hayat arasındaki zıtlık yansıtılmaktadır. Konu kahramanı hayatın ne kadar boş olduğunu anlayarak aşk ve doyuma varma olanağını elinden kaçırır. Mann, 1905'te bir profesörün kızı Katia Pringsheim ile evlenerek onunla birlikte, aralarında Erika, 1905; Klaus, 1906; ve Golo, 1909 adlı sonraki yazarlar da olmak üzere, altı çocuk sahibi oldular. Evlenmesiyle ve buna bağlı olarak toplumda kendine bir ad yapması nedeniyle muhafazakâr siyasal görüşleri sağlamlaştı. 1912'de soysuzlaşmış yaşam tarzı yüzünden mahva sürüklenen bir sanatçının öyküsünü anlatan Der Tod in Venedik'i (Venedik'te Ölüm) yazdı. Tadzio adlı delikanlıya karşı duyduğu aşk sanatçının Venedik'te ölmesiyle son bulur.
Büyülü Dağ
Der Zauberberg, (Büyülü Dağ) bir sanatoryumda yatan kuzenini görmeye gittiğinde bizzat bir "vaka" haline gelen Hans Castorp adlı bir mühendisin öyküsüdür. Bu yapıtın kahramanı da aşkın ve ölümün gücüne yenik düşer. Sonunda yine, daha iyi bir geleceğe ilişkin umutlar yerini çöküşe bırakır. Mann, 1929 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı. 1933'te İsviçre'ye göç ederek Zürih yakınlarında Küsnacht'a yerleşti. Aynı yıl içinde, konusu açısından İncil'deki örneğine dayanan Joseph und seine Brüder (Yusuf ve Erkek Kardeşleri) adlı roman dörtlemesinin birinci cildi çıktı. Yusuf hayal peşinde koşan bir genç iken, sorumluluğunun bilincinde bir devlet adamı haline gelir.
Mann bu tiplemesiyle ilk kez mahvolmaya mahkûm olmayıp gelecek için umut veren bir karakteri anlatır. Yazar bu yapıtıyla kendi politik gelişmesini ima ederek faşizmin yenilebileceğine ilişkin umutlarını dile getirir. Mann, 1936 yılında Alman uyruğundan çıkarıldı. Çekoslovak uyruğuna geçerek 1938'de ABD'ye taşındı. Burada 1939'da Lotte in Weimarı yazdı. Mann bu Goethe romanında bu büyük idealinin portresini anlaşılmamış, yalnızlığa itilmiş bir insan olarak çizdi.
Doktor Faustus
1944'te Amerika uyruğuna geçen Mann, II. Dünya Savaşı'nda Alman dinleyicileri için faşizm karşıtı radyo programları hazırladı ve 1947'de Doktor Faustus adlı romanını yayınladı. Mann bu romanında Nazi dönemiyle ilgili düşüncelerini açıklar ki, buna göre Nazizmin oluşup gelişmesi bir rastlantı olmayıp Alman tarihinin sonucudur. 1952'de İsviçre'ye dönen Mann, burada 1954'te Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull (Felix Krull Adlı Dolandırıcının İtirafları) adlı yapıtını yazdı. Topluma istediği ilüzyonları sağlayan Krull adlı narsist sanatçının itiraflarını tamamlayamadı yazar.
12 Ağustos 1955'te, 80 yaşında Zürih'te hayata gözlerini yumdu.
Türkçede yayımlanan kitapları
Thomas Mann'in Türkçe olarak yayımlanan kitapları:
- Efendi İle Köpeği (Can Yayınları)
- Mario ile Sihirbaz (Can Yayınları)
- Tonio Kröger (Can Yayınları)
- Venedik'te Ölüm (Can Yayınları)
- Zor Saat (Can Yayınları)
- Buddenbrooklar (Can Yayınları)
- Lotte Weimar'da (Can Yayınları)
- Aldanan Kadın (Can Yayınları)
- Majesteleri Kral (Can Yayınları)
- Büyülü Dağ (2 Kitap Takım) (Can Yayınları)
- Doktor Faustus (Can Yayınları)
- Dolandırıcı Felix Krull'un İtirafları (Can Yayınları)
- Değişen Kafalar (Can Yayınları)
- Seçilen (Can Yayınları)
- Yusuf ve Kardeşleri - 4 Cilt (Hece Yayınları)
- Alacakaranlıkta (Araf Yayıncılık)
- Dinle Alman Ulusu! (E Yayınları)
Ayrıca bakınız
- Dohm-Mann family tree, Klaus Mann, Heinrich Mann
- Erich Heller (esp. s. v. hayatında Mektup)
- Aristokrat (post-Roman Europe)
- Terence James Reed
Notlar
Dış bağlantılar
- Nobel Ödülü – otobiyografi
- FamousAuthors.org Thomas Mann'ın Profili
- Thomas Mann çalışmaları – Gutenberg Projesi
- Nasıl çalışır ya da Thomas Mann de İnternet Arşivi
- Nasıl çalışır Thomas Mann at LibriVox (public domain sesli kitaplar)
- FBI Dosya üzerinde Thomas Mann de Doğurganlığın Makine (arşivlenmiş 10 Ağustos 2004)
- Edebi web sitesinde Thomas Mann 'Bookweb' Ledge, önerileri ile daha fazla okumak için
- Thomas Mann ilk baskılar. Toplama Dr Haack, Leipzig (Almanya)
- Eserleriyle Thomas Mann de Açık Kütüphane
- Avrupa tarihi gazetelerde Thomas Mann başvuruları
