Yalanı, Şarkışla
Yalanı (yöresel söyleyişte genizsil N sesi ile Yalaňı veya Yalaňu), Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.
| Yalanı | |
|---|---|
| Ülke |
 |
| İl | Sivas |
| İlçe | Şarkışla |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| • Toplam | 145 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (UDAZD) |
| İl alan kodu | 0346 |
| Posta kodu | 58400 |
Hakkında
Köy Şarkışla yöresinde genel Emlek köyüdür. Çevre köyler (batısında İğdecik, Sarıtekke, Güdül; güneyinde Hocabey, Çanakçı, Gaziköy, Alaman, Akçakışla; doğusunda Bağlararası ve Kümbet; kuzeydoğusunda Nallı ve Yuvalıçayır [Yıldızeli]) arasında Hanefi köyü olsa da tüm Emlek yöresinde olduğu gibi bu köyler arasında yüzde yüz örf, gelenek, adet ve şive eşitliği var.
Mazideki kadar olmasa da örf ve adetler devam etmekte: Mesela bir eve gelen gelinin o evdeki çocuğu yaşındaki bir erkek çocuğa saygı ile yaklaşması ve "gelinlik" etmesine hâlen rastlanmaktadır.
Nesiller arası ilişkiler, düğün, çocuk yetiştirme ve cenaze merasimi olduğu gibi, saz, söz, türkü ve manilerde kesinlikle yöre törelerine bağlı ve eşittir.
Köyde düğünler hâlen yöreye otantik geleneklere bağlı şekilde yapılır. Aynı şekilde yemekleri de yöresel fark içermez: Herle, düğülcek, bulgur, Madımak aşı, dutmaç, içli köfte, ayran çorbası vs.
Köyde diğer köylerde de olduğu gibi kökü İslam öncesine ve Şamanizme dayanan ozanlığın varisi aşıklar yetişmiştir. Emlek yöresindede varlığını sürdüren ve adını Türkiye'ye duyuran aşıklar (son asrın örnekleri Kemter, Aşık Veli, Ali İzzet, Aşık Veysel, Sefil Selimi gibi) yöreye mahsus özelliğe sahip olmakla beraber Yalanı köyüne bağlı mahalli aşıklar da bulunmakta: Aşık Yalınayak (Ramazan Şimşek), Cin Ali.
Sivas yöresinde yetişen aşıklardan 126'sı Emleklidir. Yalanı köyü dahil bütün Emlek yöresi bu özelliğinden dolayı birçok Türk boyuna kültür beşikliği etmiştir.
Halk kültürü
Köyün en tanınan ozanı "Yalınayak" mahlaslı Ramazan Şimşek'tir.
Âşık Yalınayak
Asıl adı Ramazan Şimşek olan âşık 25 Eylül 1959 tarihinde doğmuştur. Yoksulluk içinde büyümüştür. İlkokul üçüncü sınıfta iken verem olan annesi ölmüştür. Babası ve ağabeyinin sürekli olarak kendisini dövmeleri üzerine çoğu zaman dışarıda yatmıştır. Köy içinde yapılacak işi olanların yanına giderek yevmiye ile çalışarak geçimini sağlamaya çalışmıştır. Çobanlık yapmıştır. Evdeki baskıya dayanamayarak Kayseri’ye gitmiş ve inşaatlarda çalışmıştır. 1981 yılında askerliğini Siirt’te yapmıştır. Terhisten sonra Sivas’a gelerek 1984’te Şükriye Hanım’la evlenmiş bu evlilikten iki çocuğu doğmuştur. Geçimini sağlamak için Gebze’ye oradan da İstanbul’a taşınmıştır. 1992 yılında yeniden Sivas’a dönerek, 2000 yılından itibaren Sivas Belediyesinde temizlik işlerinde çalışmıştır.
Şiire 1985 yılında Şarkışla'lı âşık Sefil Selimî ile tanıştıktan sonra başladığı bilinmektedir. Selimî ona ustalık yapmış, şiirin inceliklerini öğretmiştir, Yalınayak mahlasını almasını kendisi şöyle anlatmıştır:
"Bir mecliste dinlediğim deyişin sahibinin kim olduğunu, nerede bulabileceğimi sordum. 'Sivas'ta' dediler, sora sora buldum evini, öylece bağlandım kaldım. 'Yalınayak' mahlasını kendim başıma sardım. Selimi ustamın yanına gittim, evliyaların yalınayak gezdiklerini, ezalar çektiklerini okuduğumu söyledim. Ustam da, 'adın Âşık Yalınayak olsun,' dedi."
İyi derecede saz ve kaval çalmaktadır ve şiirlerini de çalarken söylemektedir. Şiirlerinin sayısının 300’den fazla olduğu tahmin edilmektedir.
Coğrafya
Sivas iline 81 km, Şarkışla ilçesine 38 km uzaklıktadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 145 |
| 1997 | 171 |
Köy 1950'lerden bu yana başta Sivas ve Kayseri olmak üzere Ankara, İstanbul ve Adana-Kozan'a göç vermiştir. 1970'lerde İş ve İşçi Bulma Kurumu aracılığıyla yurt dışına göç (başta Almanya, İsviçre, Fransa, Avustralya, Hollanda ve son yıllarda İtalya) yoğunlaşmıştır. Köy nüfusunun birkaç misli köy dışında yaşamaktadır.
Yaz tatillerinde değişik il ve ülkelerden gurbetçilerin köye dönüşüyle beraber köyde bir canlanma gözlenir ve köy değişik bir hava ve renge bürünür.
Dış bağlantılar
Kaynakça
- Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri V. Sivas Valiliği Yayınları
- Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Madde Yazarı: Arş.Gör. Hilal Erdoğan Aksu, Madde Başlığı: Yalınayak - İşçi, Âşık (20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)