Âşık Veysel

Âşık Veysel gerçek adıyla Veysel Şatıroğlu (25 Ekim 1894; Şarkışla, Sivas - 21 Mart 1973; Şarkışla, Sivas), Türk halk ozanı. Afşar boyunun Şatırlı obasına mensuptur.

Âşık Veysel Şatıroğlu
Genel bilgiler
Doğum adı Veysel Şatıroğlu
Unvanı Âşık Veysel
Doğum 25 Ekim 1894(1894-10-25)
Şarkışla, Sivas, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 21 Mart 1973 (78 yaşında)
Sivrialan, Şarkışla, Sivas, Türkiye
Tarzlar Türk halk müziği
Etkin yıllar 1899-1973
Önemli çalgılar
Bağlama

Hayatı

Âşık Veysel Şatıroğlu, 1894 yılında Sivas'ın Şarkışla ilçesine bağlı Sivrialan köyünde dünyaya geldi.[1] Annesi Gülizar, babası "Karaca" lakaplı Ahmet adında bir çiftçiydi.[1] Veysel'in iki kız kardeşi, yörede yaygınlaşan çiçek hastalığına yakalanarak yaşamlarını yitirdi.[1] Ardından Veysel de yedi yaşında aynı hastalıktan dolayı iki gözünü de kaybetti.[1] Kendi anlatımına göre:[2]

« Çiçeğe yatmadan evvel anam güzel bir entari dikmişti. Onu giyerek beni çok seven Muhsine kadına göstermeye gitmiştim. Beni sevdi. O gün çamurlu bir gündü, eve dönerken ayağım kaydı ve düştüm. Bir daha kalkamadım. Çiçeğe yakalanmıştım... Çiçek zorlu geldi. Sol gözümde çiçek beyi çıktı. Sağ gözüme de, solun zorundan olacak, perde indi. O gün bugündür dünya başıma zindan. »

Babasının, Âşık Veysel'e oyalanması için aldığı bağlamayla önce başka ozanların türkülerini çalmaya başladı. 1930 yılında Sivas Maarif Müdürü olarak görev yapan Ahmet Kutsi Tecer ile Kutsi Bey tarafından düzenlenen bir şairler gecesinde tanıştı. Kutsi Bey tarafından verilen destek ile birçok ili dolaşmaya başladı.[3][4]

Âşık geleneğinin son büyük temsilcilerinden olan Âşık Veysel, bir dönem yurdu dolaşarak Köy Enstitüleri'nde saz hocalığı yaptı. 1965 yılında özel kanunla maaş bağlandı. 1970'li yıllarda Selda Bağcan, Gülden Karaböcek, Hümeyra, Fikret Kızılok ve Esin Afşar gibi bazı müzisyenler Âşık Veysel'in deyişlerini düzenleyerek yaygınlaşmasını sağladı. Aşık Veysel'in çocuklarından öğretmen olan Bahri Şatıroğlu, babasının yaşamını gün gün kaleme almış ve pek çok çalışmaya kaynak kişi olarak katılmıştır. Ayrıca babasının saz ve söz geleneğini sürdürmektedir.

Eserlerinde Türkçesi yalındır. Dili ustalıkla kullanır. Yaşama sevinciyle hüzün, iyimserlikle umutsuzluk şiirlerinde iç içeydi. Doğa, toplumsal olaylar, din ve siyasete ince eleştiriler yönelttiği şiirleri de vardır. Şiirleri, Deyişler (1944), Sazımdan Sesler (1950), Dostlar Beni Hatırlasın (1970) isimli kitaplarında toplandı. 1973 yılında akciğer kanseri sonucunda öldü. Ölümünden sonra Bütün Şiirleri (1984) adıyla eserleri tekrar yayınlandı.

Aşık Veysel - Mezar Taşı

Hakkında yapılan çalışmalar

Aşık Veysel ile ilgili yapılan araştırmalar içerisinde Kutlu Özen önemli bir yere sahiptir. Ölümünden sonra yüzünün kalıbının alınması sırasında orada bulunan kişilerden birisidir.[5] "Aşık Veysel Selam Olsun Kucak Kucak"[6] adlı eseri bir başvuru kitabı niteliğindedir.

Hatırası

1952'de senaryosunu Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun yazdığı, Metin Erksan'ın yönettiği "Karanlık Dünya" filminde Âşık Veysel de oynadı. Film "Anadolu'daki ekinleri cılız ve kısa boylu gösterdiği için" yasaklandı. Filmde "Kaçan eşi Esma'nın çorabına para koyma" olayı gerçek olmamakla birlikte özellikle kadın hakları aktivistleri ve geniş halk kitleleri tarafından gündemde tutulmuş ve Aşık Veysel'in eserlerinde yansıttığı değerlerle ilişkilendirilmiştir. Gerçek ise köye tekrar dönen Esma'ya mağduriyet yaşamaması için ölümüne kadar destek olduğudur.

2014 yılının Kasım ayında Devlet Opera ve Balesi, Âşık Veysel'in ölümünün 41. yılı anısına onun türkülerinden yola çıkılarak hazırlanan, tek perdelik dans tiyatrosu "Dostlar Beni Hatırlasın" sahneye konulmuştur. 17 Kasım 2014 yapılan prömiyere onur konuğu olarak Âşık Veysel'in kızı Menekşe Süzer ve torunları Gündüz Şatıroğlu, Hayrettin Süzer, Nazender Süzer, Halil Süzer ve Gülizar Bulguer katılmıştır. Gösterinin rejisörlüğünü İhsan Bengier yaparken, Almula Ersoy, Ayşegül Aydemir, Deniz Alp, Sevim Başol ve Müge Gündüz gibi isimler rol almıştır.[7]

Aşık Veysel Müzesi
Aşık Veysel Müzesi (Ev ve arkada Ek Bina)

Büyük halk ozanı Âşık Veysel’in yaşadığı Sivrialan köyündeki evi 1982 yılından itibaren Kültür Bakanlığı tarafından müzeye dönüştürülmüştür. Âşık Veysel’in kişisel eşyaları, sazları, fotoğraflar bulunmaktadır. Her yıl 16-21 Mart tarihleri arasında Şarkışla Sivrialan köyünde anma törenleri ve Âşıklar Bayramı düzenlenmektedir.

Aşık Veysel Kültür Derneği

Aşık Veysel Kültür Derneği 1972 yılında Aşık Veysel Şatıroğlu'nun izni alınarak kurulmuştur. Derneğin amacı, halk ozanını bütün yönleriyle tanıtmak ve yaşatmak için sosyal ve kültürel faaliyetler yürütmektir. Dernek kurulduğu günden bu yana özellikle Aşık Veysel'in ölüm yıldönümü olan 21 Mart haftasında anma programları düzenlemektedir. 1972'de kurulan derneğin faaliyetleri ülkenin siyasi değişimlerinden etkilenmiş ve zaman zaman kesintiye uğramıştır. Dernek bir dönem "Dost Dost" adında bir de dergi çıkarmıştır. 2015-2018 yılları arasında torunlarından Gündüz Şatıroğlu dernek başkanlığını yürütmüş bu dönemde başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere UNESCO, yerel yönetimler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve ressam Funda İyce Tuncel ile birlikte kültür/sanat projeleri hayata geçirilmiştir. Projeler arsında Dostlar Beni Hatırlasın, Uzun İnce Yol, Renklerdeki Işık, Toprak Gibidir Veysel ve Bu Bendeki Aşk Olmasa yoğun ilgi görmüştür. Gündüz Şatıroğlu yine bu dönemde Aşık Veysel bibliyografyası hazırlanmasına katkı sağlamıştır.

Âşık Veysel Meslek Yüksekokulu
Âşık Veysel MYO logosu
Ana madde: Âşık Veysel Meslek Yüksekokulu

Âşık Veysel'in vasiyeti dikkate alınarak adının verildiği ilk eğitim kurumu olma niteliği taşımaktadır. Cumhuriyet Üniversitesi'ne bağlı olan kurum ortalama 700-800 öğrenci mevcudu ile öğrenime devam etmektedir.

Eserleri

Not: Parantez içindekiler eserlerin süreleridir.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. Turan, Metin. "Âşık Veysel". Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi. 3 Eylül 2013 tarihinde erişildi.
  2. Âşık Veysel, Deyişler (Hazırlayan: A. Kutsi Tecer), Ülkü Yayınları, Ankara 1944: s 86.
  3. Âşık Veysel ile TRT stüdyolarında yapılan röportaj
  4. "Âşık Veysel Biyografisi". biyografi.info. 22 Mart 2016. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2016.
  5. Aşık Veysel’in Maskı (Yüzünün Kalıbı) Nasıl Alındı? (Kutlu Özen, Alıntı: Türk Folkloru, Sayı: 40, Kasım 1982, s.10-11)
  6. Aşık Veysel Selam Olsun Kucak Kucak, 1998, Sivas, Dilek Matbaası, 160 Sayfa
  7. "Sahneye taşınıyor". NTVMSNBC.com. 13 Kasım 2014. Erişim tarihi: 14 Kasım 2014.

Fotoğraflar
  • Aşık Veysel (bağlama çalarken)
  • Aşık Veysel Heykeli (Şarkışla Merkez - Aşık Veysel Parkı içerisinde)
  • Ses Kayıt Cihazı (Aşık Veysel Müzesi)
  • Aşık Veysel Müzesi - Tabela
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.