Afşar boyu

Afşar boyu (veya Avşar boyu), Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden [1] diye tanımladığı altıncısıdır. Bu boyların Bozoklar kolundan (sağ kolundan) Oğuz Kağan'ın oğlu Yıldız Han'ın dört oğlundan en büyüğü olan Afşar'ın soyundan gelir.

Başlığın diğer anlamları için Afşar sayfasına bakınız.
Afşar Tamga Bayrağı
Afşar Damgası

Oymakları

Afşar boyu adları şunlardır: Alplū, Arašlū, Ağaçlu, Ağanlu, Ağca İnlü, Ağca İvaz Hacılu, Ağızlu, Ahşamlu, Bekešlū, Gündüzlü, Imirlü, Köse Aḥmedlū, Köselü, Pāpāglū, Qāsemlū, Qereḵlū, Karalu, Karamanlu, Şayiblü[2][3] Kızıllu, Kilelü (Kileler), Salmanlu,[4] Senelü, Sevinçlü, Seydi Fakihlu, Sığırlu, Sıraçlu, Sofular Yörükleri, Şadıllı/Şadlu[5], İnallu, Sindelli, Tur Ali Hacılu, Receplü, Balabanlu, Karabudaklı ve Qirqlū. Imirlū oymağı özgün Oğuz boyu olan Eymür oymağı ile ilgilidir.[6]

Afşar boyunun tarihi

Afşarlar Orta Asya'da iken Dede Korkut destanlarında Oğuzeli diye geçen Sir-Derya bölgesinde yaşamışlardır. Büyük göç ile birlikte Huzistan yoluyla bir grup da Irak, Suriye, Ermenistan yoluyla Anadolu'ya gelmişler, bu arada İran, Irak, Suriye, Afganistan ve Azerbaycan'a da yayılmışlardır. Afşarlar, Oğuz'un öteki torunları Kınıklar ve Kayılar gibi devlet kurmuş, büyük hükümdarlar ve sülaleler yetiştirmişlerdir. Karamanoğulları, Akkoyunlular, Aksungurlular, Özeroğulları, Sırkıntıoğulları, Karsantıoğulları, Küçük Alioğulları ve Kozanoğulları gibi, Afşarlardan kurulu ya da onların güçlü desteği ile yaşamış sülaleler de bulunmaktadır.

Gazneli Mahmut zamanında Oğuzlar'a Türkmen denmeye başlanmıştır. Anadolu'daki en güçlü Türkmen boyu olduğu ve devlet yönetmiş sayılı boylardan olduğu kayıtlarda yer alan Afşarlar İran Devleti'nin başına Safevilerden sonra geçen ikinci Türk boyudur. Sonuçta bu Türk boyu geniş bir bölgenin tarihinde belirleyici unsur olmuştur.[7]

Çeşitli coğrafyalarda Afşarlar

Afşarlar Türk tarihinin farklı aşamalarında kendilerinden söz ettirmişlerdir. Bu aşamalar aşağıdaki maddelerde toplanabilir.

Anadolu coğrafyasında

Dulkadiroğlu Beyliği Anadolunun güneyinde Elbistan merkez olmak üzere kurulmuştur. (1298-1522) Anadolu Afşarları'nı iki gruba ayırmak mümkündür. Birinci grup, Karamanoğulları gibi, Selçuklular zamanından itibaren Anadolu'nun çeşitli illerine dağılmış, çok eskiden yerleşik hayata geçmiş olan gruptur. İkinci grup ise, 1865 yılına kadar güney Anadolu'da göçebe hayat sürmekte iken, bu tarihten sonra yerleşik hayata geçen Afşarlardır.

Türklerin tarihi coğrafyası içinde pek çok yerleşim yeri adı taşımaktadır. Ayrıca yaygın bir soyadı olarak günümüze kadar gelmiştir. Afşar boyu Türklük şuuru oldukça güçlü olan bir boydur.

Balkanlar'da Afşarlar

Balkanlar'da da Afşar boyuna mensup insanlar vardır. Bu aileler Karamanoğulları ve Dulkadiroğulları Beyliklerinin Osmanlının göç politikası sebebiyle ve Fırka-i İslahiye olayının sonucunda 15., 16., 17. ve 18. yüzyılda sürgün yoluyla Konya, Karaman, Adana, Mersin, Kahramanmaraş, Kayseri, ve Sivas, civarından gönderilip toplu şekilde yerleşmişlerdir. Kayseri'de yoğun olarak yaşamaktadırlar. Bulgaristan'da Kırcaali-Hasköy, Yunanistan'da Gümülcine bölgelerinde toplu, Makedonya, Kosova yine Bulgaristan'da Deliorman civarında dağınık şekilde yaşarlar. Bulgaristan'ın Kırcaali ilindeki Durallar, Karalılar, Sindelli, Köseler ve Balabanlı, Eskicuma, Tırnovtsa, Sıratça gibi köyler örnek gösterilebilir. Balkanlar'daki Afşar grubu içerisinde Dulkadirli, Karamanlı, Danişmedlü ve Bozuluslu oymakları çoğunluktadır.

İran coğrafyasında
  • Nadir Şah ve İran'da Afşar Devleti. Safeviler devrinde, Fars ve Huzistan’daki Afşar oymaklarından bir kısmının Azerbaycan ve özellikle Urmiye havalisine gelip yerleştikleri tahmin edilmektedir. Afşarlar Safevi devletini kuran 7 Türk kabilesinden biridir. Horasan'daki Afşarların Kırklu oymağına bağlı Nadir Şah’ın Azerbaycan tarihine çok önemli katkıları olmuştur.[8] Afşar hanedanlığında Nadir Şah Afşar öldürüldükten sonra zamanla karışıklar olmuştur.[9]
  • Karabağ Hanlığı Civanşir Afşarları tarafından kurulmuştur.
  • Urmiye Hanlığı Urmiye, hâlen İran'da "Afşarların şeheri" diye bilinir.
  • Erdebil Hanlığı Beyliğin kurucuları Saruhanbeyli Afşarlarıdır.

18. Yüzyıl ve sonrası

Afşarlar nihayet 18. yüzyıl ve 19. yüzyılda ve özellikle Anadolu'nun güney ve orta bölgelerinde Kayseri, Sivas, Adana, Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay, Mersin'de Kozanoğulları, Bozdoğan, Menemenci, Sırkıntı, Kırıntı, Karsantı, Cerit gibi Türkmen boylarını Osmanlı Devleti'nin iskân politikasına karşı Dadaloğlu tarafından dile getirilen,

Kalktı göç eyledi, Afşar elleri,

Ağır ağır giden eller, bizimdir.

Arap atlar yakın eder ırağı,

Yüce dağdan aşan yollar, bizimdir.

şiiriyle ve Ferman Padişahınsa Dağlar Bizimdir sözüyle de kendilerinden söz ettirmişlerdir. Kayseri'de her yıl Dadaloğlu (Afşar) Şenlikleri yapılmaktadır, Afşar kurultayı düzenlenmektedir.

Soy ağacı
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Oğuzlar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bozoklar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Üçoklar
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
"Gün Han"
Kayı
Bayat
Alkaevli
Karaevli
 
"Ay Han"
Yazır
Döğer
Dodurga
Yaparlı
 
"Yıldız Han"
Afşar
Kızık
Beğdili
Karkın
 
 
 
"Gök Han"
Bayındır
Beçene
Çavuldur
Çepni
 
"Dağ Han"
Salur
Eymür
Alayuntlu
Yüreğir
 
"Deniz Han"
İğdir
Büğdüz
Yıva
Kınık
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ongunu Şahin
 
Ongunu Kartal
 
Ongunu Tavşancıl
 
 
 
Ongunu Sungur
 
Ongunu Uç-kuş
 
Ongunu Çakır
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 56
  2. Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu'nda Oymak, Aşiret ve Cemaatler Kitabı (PDF). T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 9 Mart 2013. s. 1502. ISBN 975-350-094-7. 15 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2013.
  3. Not: Oğuzlar'ın Afşar boyuna bağlı Şayiblü (Şayib) oymağıdır. Şayib, kelime kökeni olarak Öz Türkçe'de "Ak Saçlı" anlamına tekabül etmektedir. Obanın lideri olan ak saçlı beyden ötürü bu isim verilmiştir. Bugün Ordu, Ulubey, Güzelyurt köyünün kökenini oluşturmaktadır.
  4. Mutlubaş, Ömer. "Salmanlı(Selmanlu,Salmanlu) Aşireti (Oymağı), obaları (Cemaatleri), boy yapıları ve Tarihi" (İngilizce).
  5. "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020.
  6. Theodor Houtsma, “Ghuzenstämme,” WZKM 2, 1888, s. 225.
  7. http://tr.wikipedia.org/wiki/Safevi
  8. Kafkasya'nın etnik ve kültürel yapısının oluşumunda Türklerin rolü. Ankara Üniversitesi. Yüksek lisans tezi. Tuba Tombuloğlu. Ankara – 2003
  9. M. Fuad Köprülü, ”Afşar”, İ.A s. 30

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.